Nghệ sĩ sinh ra từ... internet

LaTurbo Avedon là một cô gái trẻ có mái tóc vàng buộc đuôi ngựa như trong những bức ảnh trên Instagram. Như bất cứ thanh niên nào của thế hệ thiên niên kỷ, cô chơi game, tán gẫu với bạn bè trên Facebook, cập nhật Twitter và đưa những tấm ảnh selfie trên Tumblr. Điểm khác biệt lớn nhất: cô hoàn toàn là một sản phẩm kỹ thuật số. Cô được sinh ra trên mạng trong kỷ nguyên internet, làm bạn với mọi người, viết các cập nhật và tạo ra một chân dung trực tuyến, một chân dung không phải là con người mà là một avatar (hình đại diện kỹ thuật số).

Nghệ sĩ sinh ra từ... internet

Tuy chỉ là một avatar tạo ra bằng máy tính nhưng LaTurbo Avedon cực kỳ sống động. Danh tính của cô được xây dựng qua những trải nghiệm và tương tác thật qua vô số website, mạng xã hội và game giải trí. Công việc của LaTurbo Avedon phần nào thể hiện sự tồn tại cá nhân của cô như là một thực thể kỹ thuật số, nhưng chính cô cũng là một tác phẩm nghệ thuật trong không gian ảo. Sự tồn tại của cô và những tác phẩm nghệ thuật mạng dự đoán một tương lai tất yếu khi giá trị của một vật thể không còn quyết định bởi không gian nơi nó tồn tại nữa.

Là một nhân vật trên mạng toàn thời gian, Avedon đã có ba triển lãm cá nhân và hàng chục triển lãm chung với các tác giả khác ở nhiều nơi trên thế giới, Ba Lan, Hàn Quốc, Peru, Anh, Mỹ, Đức, Pháp... Sử dụng phần mềm mà những người viết phần mềm sử dụng để thiết kế video game, cô đã sáng tạo những môi trường và tác phẩm điêu khắc kỹ thuật số của riêng mình bao gồm những phim hoạt hình trong đó cô đi trong những câu lạc bộ trống rỗng giống như hang động; các tác phẩm điêu khắc của cô là hình ảnh các vật thể lởm chởm với cảnh sắc trong đó trò chơi của ánh sáng và bóng tối hết sức nổi bật, đồ họa nhìn như ba chiều, cứ như chúng là tác phẩm điêu khắc thật vậy. Tại một triển lãm của cô tại Somerset House - một trung tâm văn hóa nghệ thuật có tiếng ở London, nơi Avedon là một nghệ sĩ thường trú, người xem không thế rời mắt khỏi bộ tai nghe thực tế ảo bởi họ có thể nhìn những tác phẩm này trong môi trường tự nhiên của chúng. Hiện diện khắp Câu lạc bộ Rothko, một không gian triển lãm ảo nơi cô làm DJ và trình diễn tác phẩm của mình là những tác phẩm điêu khắc kỳ lạ đang xoay tròn. Ở ngoài đời, chúng được triển lãm như những bản in dibond treo trên tường, cùng với những màn hình chiếu phim.

Những tác phẩm của Avedon thuộc trào lưu “nghệ thuật mạng” mà những người tiên phong của nó từ đầu những năm 1990 đã sáng tạo và trưng bày nhiều tác phẩm trên internet. Những nghệ sĩ trẻ nhất của trào lưu này như Amalia Ulman hay Artie Vierkant... trưởng thành ở các phòng chat và các diễn tràn và cuối cùng chuyển tới Twitter, Facebook, Instagram và Tumblr để tiếp tục hoạt động. Họ tin rằng internet là một phần không thể tách rời khỏi cuộc sống thường ngày của con người.

Tuy nổi tiếng trên cộng đồng mạng và có rất nhiều bạn bè nhưng chưa một ai biết được người/ những người thật đằng sau avatar bí ẩn này. Cô chia sẻ: Mọi người thường nghĩ sử dụng avatar kỹ thuật số là một hành động giấu diếm hoặc tìm kiếm sự ẩn danh trên mạng nhưng tôi lại xem điều này như một mức tương tác khác. Mọi người luôn bị đóng khung vào một cách thức thể hiện bản thân, định hình họ trong những tầng lớp của các ràng buộc xã hội. Trong lúc hầu hết mọi người làm điều này trong thế giới thực và chia sẻ tính cách của họ trong thế giới ảo, tôi chỉ làm theo hướng ngược lại. Trải nghiệm của tôi trong không gian ảo có thể khác biệt nhưng nó là thật và nó xác nhận rằng tôi có thể làm việc với những người khác theo cách này.

Avedon tham gia trò chơi 3D trên mạng Cuộc đời thứ hai (Second Life) trong năm 2006. Điểm thú vị trong game này là người chơi có thể xây dựng một nhân vật ảo (avatar) theo ý thích. Họ có thể làm bất cứ điều gì họ tưởng tượng ra và muốn làm trong thế giới thật. Sau đó, năm 2012, cô hình thành Câu lạc bộ Rothko trong cuộc đời thứ hai, nơi tổ chức sự kiện và là studio cho các tác phẩm của cô. Câu lạc bộ nổi bật với những khoảng không gian kiến trúc trống trải đầy ánh sáng đèn neon với những bức tường bằng tranh của họa sĩ Mark Rothko đầy ấn tượng. Đây là nơi Avedon biểu diễn những hoạt động như sản xuất âm nhạc, chụp ảnh selfie, làm video 3D và gần đây là nguyên mẫu đầu tiên của Câu lạc bộ Rothko cho thực tế ảo. Qua những nghiên cứu đang tiến hành, cô khám phá các hành vi đại chúng, nhân dạng kỹ thuật số, mỹ học cũng như sự can thiệp của truyền thông xã hội.

Nghệ sĩ sinh ra từ... internet ảnh 1

Câu lạc bộ Rothko.

Avedon có triển lãm cá nhân ngoài đời thật lần đầu tiên tại Transfer Gallery, New York (Mỹ) năm 2013 mang tên Điêu khắc mới. Tuy không hiện diện bằng người thực, nhưng cô luôn có mặt trực tuyến với các khách thăm quan. "Tôi có thể không ở đó uống rượu và đứng gần tác phẩm của mình nhưng có một cổng mở cho khách đến thăm tôi trực tuyến, nếu muốn".

Cô cũng thiết kế và làm curator trong một dự án rất độc đáo Panther Modern. Đây là một không gian triển lãm trên mạng dựa trên một file, khuyến khích các nghệ sĩ tạo nên sự sắp đặt của riêng mình trên internet. Tất cả bắt đầu từ một căn phòng kỹ thuật số với những bức tường trắng, các cửa sổ và một ngày nắng. Từ đó các nghệ sĩ có thể thiết kế, trang hoàng căn phòng theo cách họ muốn. Trong vòng khoảng một năm sau khi dự án bắt đầu vào năm 2014, cô đã tuyển chọn và giới thiệu 10 nghệ sĩ nghệ thuật thị giác với những tác phẩm độc nhất vô nhị nằm trong dự án này. Đến nay dự án vẫn tiếp diễn với những nghệ sĩ mới và những căn phòng mới thể hiện cá tính sáng tạo cá nhân.

Dự án này một lần nữa cho thấy internet và tự do sáng tạo cho phép người nghệ sĩ trải nghiệm theo những cách họ không thể có trong đời thực. Lĩnh vực, chất liệu, nguyên tắc vật lý không còn tồn tại trên mạng. Avedon nói: “Tôi đã chọn lựa những nghệ sĩ làm việc theo những cách mà thế giới vật chất không thể chấp nhận được và những người có thể tạo ra những thứ không đòi hỏi thực thể vật chất”. Làm việc với những file này cho phép tác phẩm đến trước, còn tác phẩm có thể làm lại hay sửa chữa theo ý muốn mà không mất bất kỳ chi phí nào. Dù người ta quen với việc xem nghệ thuật trên mạng nhưng tác phẩm vật chất vẫn rất có ý nghĩa đối với con người. Nghệ thuật kỹ thuật số có cách tồn tại trước khi mọi người có thể chấp nhận được tính phi vật chất. Điều này sẽ thay đổi nhưng cần thời gian.

Cô và rất nhiều người thuộc thế hệ cô có một niềm tin về sự xóa nhòa ranh giới giữa thế giới ảo mạng và ngoài đời thực. Theo Avedon: Rất nhiều người muốn tin rằng nếu thế giới offline là thật, thì thế giới online là ảo. Avedon cho rằng cách nghĩ này về internet là sai lầm, trong lúc thế giới ảo không có dạng thức vật chất, nó vẫn thật như sự hiện diện của Avedon vậy. “Có thể bạn không bao giờ gặp tôi đi dạo qua công viên hoặc trên phố ở đâu đó, nhưng trải nghiệm của tôi trong thế giới ảo là sống động và chính đáng”. Cô tán gẫu với bạn bè thường xuyên trên các mạng xã hội, chơi game, làm việc, sáng tác, sống một cuộc sống sinh động, thú vị nhưng... hoàn toàn trên mạng.

Nghệ sĩ sinh ra từ... internet ảnh 2

Sport Desire - một tác phẩm trong Điêu khắc mới.