Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với đạo diễn, NSND Lê Thi (ảnh nhỏ) - tổng đạo diễn bộ phim, về những điểm đặc biệt và quá trình xây dựng tác phẩm tài liệu truyền hình đồ sộ này.
Ðồ sộ và khác biệt
- Thưa đạo diễn, NSND Lê Thi, là người đã thực hiện nhiều bộ phim tài liệu về đề tài lịch sử chiến tranh cách mạng, ông có cảm nhận như thế nào khi quyết định đảm nhận vai trò tổng đạo diễn của bộ phim tài liệu truyền hình đồ sộ này?
- Tôi là người đã làm khá nhiều bộ phim tổng kết về chiến tranh. Nhưng tôi chỉ dám nhận là người kế cận thôi, vì làm phim về đề tài này có NSND Trần Ðiền, người đã làm phim nhựa Cuộc đụng đầu lịch sử (90 phút), đã tóm lược lại cả hành trình gian nan nhưng hào hùng của dân tộc ta, từ kháng chiến chống thực dân Pháp đến chống đế quốc Mỹ. Có cái khác là khi làm phim đó thì thời gian làm phim rất lâu, chứ không phải tốc độ như với bộ phim này.
Với bộ phim này, đúng là khi quyết định nhận vai trò tổng đạo diễn, tôi có chút lo lắng. Lo là vì, so với nhiều phim tài liệu trước, tầm nhìn đối với các sự kiện, vấn đề lịch sử đã khác trước. Nhưng khi đó, cái khó là tư liệu của phía bên kia hầu như không có. Còn hiện tại, nếu không khéo, với bộ phim này thì phần tư liệu của phía bên kia lại quá nhiều, còn phần tư liệu phía chúng ta lại quá ít, hình ảnh không đẹp do công tác bảo quản, lưu trữ và khai thác còn hạn chế, mặt khác, hình ảnh đã sử dụng nhiều nên dễ trùng lắp, và độ chính xác về tư liệu, đôi chỗ, còn chưa tốt. Nếu không đủ trình độ, tỉnh táo để khống chế khối lượng tư liệu khổng lồ thu thập được, thì sẽ rất dễ bị mất cân đối trong nội dung phim.
Ðiều thứ hai, tôi có chút băn khoăn, vì là người đã làm nhiều phim về đề tài này, nên rất dễ bị đi lại những bước đi cũ, lối tư duy cũ.
Ðiều nữa, sự nhiệt tình và đòi hỏi của khán giả hiện nay đã khác. Thế hệ trẻ hiện nay không muốn nghe những ý kiến một chiều về các vấn đề lịch sử. Trong khi, những người cũ thì lại đã quen với nếp làm phim trước đây, rất khó để họ chấp nhận cách nhìn khác.
- Ðộ dài của bộ phim có phải là áp lực lớn nhất đối với những người chịu trách nhiệm chính trong dự án này?
- Với dung lượng 90 tập phim, mỗi tập có thời lượng 30 phút, thật sự, đây là áp lực. Khi nhận lời làm tổng đạo diễn, tôi đã suy tính, vấn đề đầu tiên cần giải quyết là đề cương kịch bản. Sau khi bàn bạc, chúng tôi đã tìm ra phương án: làm theo sự kiện, mỗi năm một tập. Cách làm này sẽ tạo nên sự khác biệt so với các bộ phim trước cùng đề tài, và cũng thuận lợi cho người thực hiện. Tuy nhiên, quá trình tiến hành, chúng tôi cũng linh hoạt điều chỉnh. Như với phần đầu, gồm 5 tập, có tiêu đề: Khát vọng độc lập - tự do, đây là một nội dung lớn, được kết nối xuyên suốt dọc hành trình dựng nước và giữ nước của dân tộc ta trước khi có Ðảng. Từ năm 1945, mỗi tập phim được xây dựng gắn với mốc thời gian từng năm. Tôi không dám khẳng định cách làm này có thể thành công, còn tùy vào thực tế khi phát sóng, nhưng ít nhất, nó đã tạo nên sự khác biệt cho bộ phim này.
.jpg.webp) |
- Việc tạo lát cắt theo thời gian từng năm có làm ảnh hưởng tới việc xây dựng kịch bản phim, khi nhiều sự kiện lịch sử vốn có mối liên hệ trong trục thời gian dài hơn?
- Với những mốc thời gian có sự kiện quan trọng, như Cách mạng Tháng Tám năm 1945, cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 hay Mùa xuân toàn thắng 1975 thì chúng tôi xây dựng thành hai tập phim để có thể chuyển tải sâu hơn, với những góc nhìn về các sự kiện lịch sử quan trọng này được soi chiếu trên quan điểm đã có độ lùi về lịch sử của ngày hôm nay. Với những sự kiện có tầm ảnh hưởng lâu dài đến tiến trình phát triển của đất nước, những người làm phim chúng tôi phải cân nhắc, chọn lọc rất kỹ để nén thông tin, xác định đúng điểm trọng tâm để chuyển tải vào nội dung kịch bản.
- Ban chỉ đạo dự án phim cho biết, trong phim có sử dụng khối tư liệu khổng lồ, cả trong và ngoài nước, trong khi quỹ thời gian làm phim không nhiều. Ðiều đó buộc những người sản xuất phải sử dụng lại nhiều tư liệu của các đồng nghiệp, mà không dễ dàng tìm được những tư liệu mới. Liệu điều này có làm ảnh hưởng đến sức hấp dẫn của phim so với các tác phẩm trước về cùng đề tài này?
- Khi tôi làm phim Mùa xuân toàn thắng, thì khối tư liệu của chúng ta, trong nhiều năm, chỉ gói gọn trong một số nội dung. Nhưng hiện nay, như trên tôi đã nói, khối tư liệu từ nước ngoài đang được tìm kiếm và khai thác ngày càng lớn, nếu không tỉnh táo để xử lý thì rất dễ bị lạc hướng, vì những tư liệu mới này rất sinh động và đẹp, bởi nước ngoài quay, trang thiết bị của họ thời đó hiện đại hơn ta, và họ làm thông tin rất tốt, chính xác, nên sử dụng rất yên tâm. Tư liệu của ta thì lại không đẹp, dễ làm công chúng không thích. Vì thế chúng tôi phải chọn lọc, tính toán rất kỹ.
Cũng có thuận lợi là vì tôi là người đã trực tiếp tham gia nhiều phim về đề tài này, nên khi chọn lọc tư liệu, tôi cố gắng hết mức có thể để tránh bị trùng về tư liệu và hình ảnh so với các phim trước. Ðồng thời, chúng tôi cố gắng chọn lọc và kiểm tra kỹ lưỡng để bảo đảm độ chính xác của khối tư liệu khổng lồ này. Ðây là một nỗ lực lớn, cũng là niềm tự hào của những người làm bộ phim này.
Trong nghề làm phim tài liệu, tính chính xác của tư liệu sử dụng trong phim là vấn đề có ý nghĩa rất lớn, vì nó rất dễ tạo nên những sai lầm mang tính chất dây chuyền, khi những thế hệ sau sử dụng lại các bộ phim của những thế hệ trước. Vì vậy, chúng tôi rất chú trọng, và đến giờ phút này có thể tự hào là đã kiểm soát khá tốt vấn đề này.
Cơ hội làm nghề đặc biệt
- Có tới 10 ê-kíp làm phim tham gia là một thách thức lớn đối với tính thống nhất trong giọng điệu và phương thức chuyển tải nội dung. Ông làm thế nào để bảo đảm được tính thống nhất trong cách thể hiện mà không làm hạn chế sức sáng tạo của các nhà làm phim trong các ê-kíp khác nhau?
- Với vai trò tổng đạo diễn, tôi phân cấp trách nhiệm, chỉ định một số trưởng nhóm và làm việc trực tiếp với những người này để điều chỉnh nội dung các tập. Ðiều đó giúp tôi tạo sự thống nhất trong phương thức chuyển tải và giọng điệu của tất cả các tập phim, nhưng không làm ảnh hưởng đến sự sáng tạo ở mỗi tập phim. Việc xác định cách thức làm phim theo mốc thời gian cũng góp phần định hình diện mạo chung của cả bộ phim để tạo sự thống nhất cho các ê-kíp thực hiện.
- Nếu nói một cách ngắn gọn, ông có thể cho biết điểm đặc biệt của bộ phim này mà ông kỳ vọng chuyển tải được tới công chúng là gì?
- Ðiểm đặc biệt mà chúng tôi chú trọng trong bộ phim này là chất chính luận, xuất phát từ việc bám sát nội dung các nghị quyết của Ðảng trong điều hành và lãnh đạo đất nước suốt hành trình 90 năm qua, các sự kiện được soi chiếu từ góc nhìn lịch sử của ngày hôm nay, cả trên góc độ thành tựu và hạn chế, kể cả những sai lầm.
- Trong cuộc đời làm nghề của ông, bộ phim này có ý nghĩa như thế nào?
- Như trên đã nói, với cá nhân tôi, đây là một đề tài không lạ, nhưng lại là cơ hội làm nghề đặc biệt. Qua bộ phim, tôi có cơ hội nhìn lại lịch sử đất nước trong một giai đoạn hết sức đặc biệt, nhưng trên một góc nhìn mới, có những điều khác biệt so với các giai đoạn trước. Tôi cũng được làm việc với lãnh đạo và các ê-kíp làm phim có kinh nghiệm, say nghề, giỏi trong công việc tổ chức thực hiện…
Với bộ phim này, tôi đã đem hết vốn kiến thức và kinh nghiệm của mấy chục năm làm nghề để mong muốn phần nào có chút đóng góp cho thế hệ sau.
- Xin cảm ơn những chia sẻ của đạo diễn.
| * Bộ phim tài liệu Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh - Biên niên sử truyền hình do Báo Nhân Dân chủ trì xây dựng, triển khai dưới sự chỉ đạo về nội dung của Ban Tuyên giáo Trung ương, gồm 90 tập (khung thời lượng từ 25 đến 30 phút/tập), khắc họa lại một cách hệ thống, đầy đủ về hành trình phát triển của dân tộc Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Ðảng Cộng sản Việt Nam, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra Thời đại Hồ Chí Minh. * Tập đầu tiên của bộ phim được phát sóng trên Truyền hình Nhân Dân vào 19 giờ 30 phút và trên kênh VTV1, Ðài Truyền hình Việt Nam vào 20 giờ 30 phút ngày 4-2. Các kênh truyền hình thiết yếu ở Trung ương bắt đầu phát sóng từ ngày 6-2. Các đài PTTH địa phương phát sóng từ ngày 7-2. 90 tập của bộ phim sẽ được phát sóng đến hết tháng 3-2021. |
