Tháng 5-2019, tại chung cư An Bình City (đường Phạm Văn Ðồng, quận Bắc Từ Liêm) xảy ra một vụ cháy do một hộ gia đình sống tại tầng 17 dùng… bếp than tổ ong để đun nấu. Ðến hiện trường, lực lượng chức năng mới phát hiện ra hộ gia đình này đã sử dụng bếp than tổ ong từ rất lâu. Ngoài việc bị xử phạt về hành vi này, hộ gia đình này còn phải cam kết không tiếp tục sử dụng than tổ ong trong sinh hoạt. Sự cố là dịp để nhìn nhận lại những "lỗ hổng" trong xây dựng văn hóa sinh hoạt, ứng xử tại những khu chung cư, nhất là chung cư mới với nhiều bất cập như việc lạm dụng thang máy, phơi quần áo gây mất thẩm mỹ, để chó, mèo phóng uế bừa bãi, thả rác từ tầng cao xuống dưới… Ðây là lý do nhiều quận, huyện trên địa bàn thành phố xây dựng mô hình "chung cư văn hóa".
Ðến chung cư An Bình City hôm nay, ngoài bộ Quy tắc ứng xử nơi công cộng được treo ngay ngắn, bước vào thang máy, có thể thấy một tấm biển nhỏ nhắc nhở mọi người: Nói nhỏ, đứng gọn, không đùa nghịch; Phải rọ mõm chó; Không làm ướt sảnh, sàn thang máy; Cấm hút thuốc; Không vứt rác bừa bãi… Ðây là kết quả từ sự nỗ lực của Ban quản trị tòa nhà cùng ngành văn hóa quận Bắc Từ Liêm. Nếp sống văn hóa tại chung cư này đã có nhiều biến chuyển tích cực. Tiếp nối thành công tại đây, quận Bắc Từ Liêm đang chuẩn bị xây dựng "Mô hình chung cư văn hóa, ứng xử lịch thiệp, tôn trọng không gian chung" áp dụng rộng rãi trên tất cả các chung cư trên địa bàn.
Hà Nội từng có những khu tập thể. Tuy nhiên, cư dân các khu tập thể thường là những người làm cùng cơ quan, số lượng người trong một khu tập thể cũng không lớn, cho nên mọi người thường "nhìn nhau để cư xử", hình thành "văn hóa khu tập thể". Trong khi đó, chung cư kiểu mới có nhiều khác biệt về hạ tầng, thành phần, mật độ dân cư… Ðáng chú ý, tại nhiều khu chung cư, phần lớn dân cư là người nông thôn lên thành phố mang theo những lề thói, phong tục từ nhiều vùng, miền, phải thay đổi sinh hoạt để phù hợp với nếp sống đô thị. Những bất cập xảy ra là khó tránh khỏi. Trước thực tế đó, nhiều quận, huyện đã triển khai xây dựng mô hình văn hóa chung cư. Quận Ðống Ða cũng vừa triển khai mô hình "Chung cư văn hóa, ứng xử lịch thiệp, tôn trọng không gian chung". Các nội dung trong xây dựng văn hóa chung cư gồm: Tôn trọng không gian chung; Ứng xử lịch thiệp, thân thiện, nhã nhặn, đúng mực; Quan tâm, nhường nhịn, giúp đỡ người khuyết tật, phụ nữ mang thai, người già, trẻ em; Tôn trọng, bảo vệ cảnh quan môi trường; Không phá cây xanh, hoa cỏ, xâm hại cảnh quan; Không nói to, gây ồn ào mất trật tự, không hút thuốc, khạc nhổ, phóng uế bừa bãi, không xả rác, chất thải trái nơi quy định; Không tự tiện sử dụng không gian chung vào mục đích cá nhân. Chung cư 88 Láng Hạ được chọn là chung cư điểm để triển khai mô hình này. Phó Chủ tịch UBND quận Ðống Ða Phan Hồng Việt cho biết: "Sau hơn hai năm thực hiện hai Quy tắc ứng xử, nhận thức, thái độ và hành vi ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và nhân dân trên địa bàn quận đã có sự thay đổi rõ nét. Các tầng lớp nhân dân đã ý thức tốt hơn trong giữ gìn vệ sinh công cộng, có thái độ lịch sự, đúng mực tại các điểm sinh hoạt công cộng. Sau khi thí điểm tại chung cư 88 Láng Hạ, quận sẽ mở rộng đến 35 chung cư trong quận".
Quận Hoàng Mai cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong xây dựng mô hình văn hóa chung cư. Là địa bàn có một số phường "từ làng lên phố", và nhiều người nhập cư, quận triển khai mô hình "Chung cư văn hóa, ứng xử lịch thiệp, tôn trọng không gian chung" từ tháng 6-2019, nhằm từng bước xây dựng, hình thành những chuẩn mực văn hóa, điều chỉnh lời nói, thái độ, hành vi của cá nhân, tổ chức nơi công cộng trên địa bàn quận; đưa quy tắc ứng xử trở thành nền nếp trong đời sống nhân dân.
Hà Nội hiện có khoảng 959 tòa chung cư với khoảng 468 nghìn người sinh sống. Những chung cư mới vẫn tiếp tục mọc lên. Mô hình "chung cư văn hóa, ứng xử lịch thiệp, tôn trọng không gian chung" tuy mới triển khai, nhưng đã đem lại nhiều kết quả tích cực. Theo Trưởng phòng Nếp sống văn hóa (Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội) Ngô Văn Nam, trong khi chưa có quy tắc ứng xử riêng dành cho các khu nhà cao tầng, cả chung cư và khu tập thể đều cần có sổ tay với những tiêu chí, tiêu chuẩn chung cho những người sống ở đó. Thành phố đã ban hành quy tắc ứng xử nơi công cộng, chỉ dẫn những việc nên làm và không nên làm. Các khu tập thể và chung cư mới nên niêm yết những quy tắc ứng xử này, tăng cường tuyên truyền để nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người dân.
