Khi khai thác bệnh sử, có người nói là do côn trùng bay vào mắt nhưng cũng có người chỉ mơ hồ cho là có vật gì bay vào mắt, một số trường hợp tự nhiên ngủ dậy thấy mắt sưng ngứa. Tuy nhiên vấn đề sẽ phức tạp hơn nhiều nếu bệnh nhân tự tra, nhỏ hay bôi thuốc có thể gây dị ứng thuốc nên dễ chẩn đoán nhầm.
Thăm khám mắt dưới sinh hiển vi thường thấy những dấu hiệu chỉ điểm: mi phù nề, khó mở mắt, kết mạc sung huyết, phù nhẹ hoặc không, rất ít trường hợp thấy côn trùng hoặc những phần cơ thể của côn trùng trong mắt.
Xước giác mạc là bằng chứng của việc côn trùng đã gây hại cho mắt hoặc do bệnh nhân day dụi nhiều. Khi không thấy cần chẩn đoán phân biệt với bệnh gì khác thì có thể dùng các thuốc kháng histamin, thuốc chống phù nề và vitamin C. Tại chỗ rửa mắt nhiều lần bằng nước muối 0,9% hay tốt hơn là nước mắt nhân tạo, nhỏ mắt bằng dung dịch có chứa kháng sinh kết hợp với cortizol ngày 3-4 lần, nếu không thấy tổn thương giác mạc, bôi mỡ có cortizol lên vùng da mi tổn thương ngày hai lần. Viêm da mi do côn trùng nên chẩn đoán phân biệt với những bệnh gì khác?
Với tổn thương khu trú chỉ một bên mắt, không rõ tiền sử sang chấn do côn trùng chúng ta nên suy nghĩ ngay đến zona mắt. Biểu hiện zona mắt thường là những người già yếu nhưng cũng có khi là thanh niên có cơ địa miễn dịch kém: AIDS, điều trị cortizol kéo dài, leucemie... Đa số bệnh nhân thường có triệu chứng ban đầu của nhiễm virut cấp: đau đầu, mệt mỏi, sốt. Tăng cảm giác tại vùng da bị tổn thương. Vùng da quanh mắt sau đó sẽ hóa ban đỏ, ranh giới rõ, rát như phải bỏng. Mụn nước mọc nhanh trên nền da và hóa mủ vàng, khi vỡ để lại vảy tiết dày và sẹo rõ. Công thức chung cho cả hai chuyên khoa: kháng virut liều cao, giảm đau, vitamin nhóm B. Nếu tổn thương ngoài da đi kèm với những hệ lụy tại mắt khác như viêm kết mạc, viêm giác mạc, viêm màng bồ đào hay phần trước nhãn cầu thì vấn đề sẽ phức tạp hơn rất nhiều. Trong trường hợp này, bệnh nhân nên được ưu tiên điều trị tại cơ sở nhãn khoa có kết hợp với chuyên khoa da liễu.
Bệnh nhân có tiền sử dùng thuốc, mỹ phẩm... kèm theo cơ địa dị ứng: viêm mũi xoang, mề đay, hen suyễn... Triệu chứng chủ quan chủ yếu là ngứa chứ không phải bỏng rát. Điều trị chống dị ứng và cortizol tại chỗ sẽ cho kết quả mỹ mãn.
Với nhóm bệnh nhân có tổn thương ở hai mắt: Có hai bệnh cần chẩn đoán phân biệt nhất là với những bệnh nhân trẻ tuổi. Họ có bị herpes sơ nhiễm hay không? Họ có bị viêm da mi do tụ cầu hay không?
Viêm nhiễm mi, kết mạc, giác mạc lần đầu do virut herpes thường có dấu hiệu báo trước của nhiễm virut: mệt, sốt, nổi hạch... Da mi thường nề đỏ, có nhiều mụn nước nhỏ li ti, mụn thường xuất hiện nhanh, lan rộng và vỡ nhanh. Bệnh nhân có thể có những tổn thương khác tại mắt như viêm kết mạc, viêm loét giác mạc dạng chấm nông hay hình cành cây. Bệnh khỏi nhanh nếu điều trị bằng các thuốc chống virut.
Viêm da mi do tụ cầu hiếm gặp hơn với những đảo loét ở da mi, vảy tiết fibrin quanh chân lông mi. Bờ mi cương tụ, có thể kèm viêm kết mạc dạng nhú viêm, viêm loét giác mạc ở diện tiếp xúc với mi. Thuốc điều trị chủ yếu là kháng sinh, dùng tại chỗ.
