ThS, BS Nguyễn Trọng Khoa: "Chúng tôi không cho phép mình gục ngã"

Ngày 22-7, ngay sau khi kết thúc chuyến công tác ở Cần Thơ, BS Nguyễn Trọng Khoa đến Đà Nẵng. Ngay tối đầu tiên đặt chân đến Đà Nẵng, ông với vai trò là Đội trưởng Đội điều trị, dưới sự chỉ huy của Tổng chỉ huy - PGS, TS Nguyễn Trường Sơn, Thứ trưởng Y tế đã cho họp khẩn với Sở Y tế Đà Nẵng. “Chúng tôi lo ngại nhất là ổ dịch Covid-19 lần này xảy ra tại bệnh viện. Chúng tôi đã lường chắc chắn sẽ có rất nhiều bệnh nhân nặng vì ngoài nhân viên y tế, đa số người bị nhiễm đang nằm điều trị tại các khoa hồi sức cấp cứu, lọc máu, tim mạch, lão khoa, sức đề kháng rất kém. Đó là những ngọn nến mong manh, chỉ cần cơn gió nhẹ sẽ tắt”, BS Khoa nói. 

Hành trang kinh nghiệm ông có được sau cuộc phong tỏa lớn nhất cả nước đầu tiên tại Sơn Lôi, Vĩnh Phúc là chuẩn hóa được phân khu cách ly tại khu điều trị và mô hình hỗ trợ từ tuyến trên cho tuyến dưới, sự phối hợp, phân công nhiệm vụ, chia vùng cách ly từng loại bệnh nhân. Thế nhưng, đứng trước một cuộc chiến mới được cho là khốc liệt nhất từ đầu đợt dịch, ông không khỏi tâm tư: “Điều Đà Nẵng học được ở thời điểm ban đầu, chính là kinh nghiệm giải tỏa bệnh viện của BV Bạch Mai. Nhưng điều khốc liệt nhất ở đây là số lượng bệnh nhân nặng nhiều. Bộ Y tế đã tính toán số lượng ca mắc có thể lên tới hàng trăm người trong vài ngày, trong 10 ngày có thể sẽ là đỉnh dịch”, BS Khoa kể. 

Những ngày căng thẳng nhất, rơi vào hai tuần đầu tiên dịch được phát hiện tại Đà Nẵng. Không tìm được F0, không tìm được nguồn lây, tất cả đều ở diện nghi ngờ. Khó khăn chồng chất khó khăn khi 2/3 bệnh viện đóng cửa tại Đà Nẵng là bệnh viện lớn nhất, không có nơi để điều trị cho những bệnh nhân nặng. Bài toán “chia lửa điều trị” được đặt lên bàn nghị sự. 

“Chúng tôi có năm ngày để giải quyết khối công việc đồ sộ, giải tỏa được cơ bản bệnh nhân nặng sang các cơ sở y tế khác để điều trị, bảo đảm tối đa mật độ giãn cách tại BV Đa khoa Đà Nẵng và BV C Đà Nẵng”, BS Khoa tâm sự. 

Bệnh nhân dương tính với SARS-CoV-2 liên tục được phát hiện. Bệnh viện lớn nhất Đà Nẵng đã phong tỏa, câu hỏi đặt ra: Cơ sở nào sẽ đủ trang thiết bị để điều trị bệnh nhân dương tính? Các bác sĩ ICU hàng đầu Đà Nẵng trong diện cách ly hết. 

Ngay lập tức, Bộ Chỉ huy yêu cầu thành lập các bệnh viện dã chiến. “Số ca mắc mỗi ngày một tăng. Có ngày ghi nhận tới 45 ca mắc mới. Với môi trường, tâm lý như vậy, anh em không một ai yên tâm, không thể bảo đảm được vấn đề hồi sức tích cực (ICU) tại khoa truyền nhiễm. Phương án cho việc chuyển đổi từ bệnh viện đa khoa, chuyên khoa sang bệnh viện điều trị Covid-19 không hề đơn giản. Thứ trưởng Nguyễn Trường Sơn chỉ đạo thiết lập ngay ba đơn vị ICU”, ông Khoa nói. 

Đơn vị ICU đầu tiên được triển khai ngay tại BV Phổi Đà Nẵng với hai đơn nguyên (khoảng 20 giường/đơn nguyên), phân công BV Chợ Rẫy trực tiếp chỉ đạo chuyên môn, hỗ trợ nhân lực. Tại Trung tâm Y tế Hoà Vang thiết lập hai khu ICU. ICU cho bệnh nhân không suy thận gần khu khám bệnh và khu cấp cứu của bệnh viện, thiết lập trong một tuần.

“Đây là kỷ lục thiết lập ICU vì một đơn vị ICU không đơn giản giống buồng bệnh thường mà phải có hệ thống ngăn cách bảo đảm chống lây nhiễm, quan sát bệnh nhân, thông khí, ngăn bảo đảm luồng thông khí tốt không bị lây nhiễm; Bảo đảm hệ thống ô-xy khí nén trung tâm khi thở máy ECMO đáp ứng được; bảo đảm hệ thống moniter theo dõi, camera giám sát bệnh nhân. Lúc đó bệnh nhân không chuyển ra Huế nữa”, BS Khoa nói.

Một ICU dành cho bệnh nhân suy thận cũng được thiết lập trong thời gian ngắn kỷ lục tại Trung tâm Y tế Hoà Vang với sự hỗ trợ từ BV Bạch Mai, BV Đà Nẵng và các bác sĩ từ tỉnh khác.

Khốc liệt nhất là điều trị cho số lượng lớn bệnh nhân nặng trong thời gian ngắn. Bệnh nhân đa phần mắc bệnh lý nền nặng, suy thận, lọc máu, có người suy thận 10-15 năm. Khi nằm viện, họ kèm thêm các nhiễm trùng bệnh viện với khoảng hai vi khuẩn đa kháng, nấm nên tình huống điều trị “ngàn cân treo sợi tóc”. Một số trường hợp đã tử vong vì không còn đủ sức chống chọi với sự tấn công của Covid-19. 

“Căng thẳng nhất là cuối tuần đầu tiên và trong tuần thứ 2. Bệnh nhân nặng xuất hiện liên tục, ICU chưa có. Mặc dù, lúc đó Đà Nẵng đã có hai bệnh viện dã chiến, nhưng nguy cơ thiếu cơ sở điều trị vẫn hiện hữu. Một tình thế mới ập đến, liên tiếp ghi nhận bệnh nhân Covid-19 tại các tỉnh, thành phố khác là những người trở về từ Đà Nẵng. Nếu không làm nhanh và quyết liệt, trong một tháng có thể có tới hàng triệu người trở về từ Đà Nẵng, nguy cơ bùng phát là chắc chắn”, BS Khoa tâm sự. 

Những cuộc họp xuyên đêm, những ngày di chuyển hàng trăm cây số để nắm tình hình giữa các địa bàn Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Trị, Huế…, những cuộc hội chẩn liên tiếp đặt ra. Bộ Chỉ huy thay đổi chiến thuật xét nghiệm, truy vết. Tất cả đều dặn nhau, phải giữ sức khỏe trước cuộc chiến này, để làm chỗ dựa tinh thần cho ngành y tế tại đây. 

Một nhiệm vụ quan trọng trong đợt huy động lực lượng cả nước, làm sao để không một nhân viên y tế nào bị lây nhiễm. Vì thế, đội điều trị đã chuẩn hóa các quy trình phòng tránh lây nhiễm cho cán bộ y tế từ khâu mặc quần áo bảo hộ, phân vùng cách ly, xử lý các chất thải, theo dõi bệnh nhân từng bước. Mọi khâu đều được giám sát và rút kinh nghiệm hằng ngày. Thành công nhất, những nhân viên y tế tham gia huy động vào đợt dịch không ai bị nhiễm Covid-19. 

“Việc các địa phương cử người vào hỗ trợ Đà Nẵng mang giá trị tinh thần rất lớn. Đà Nẵng cảm thấy yên tâm hơn khi có thêm lực lượng hỗ trợ cho mình”, ông Khoa kể. 

Trong cuộc chiến với “giặc Covid-19”, các chiến sĩ áo trắng nơi tuyến đầu phòng, chống dịch đã làm việc vượt sức mình. Họ là những chiến sĩ dũng cảm, bỏ lại tất cả phía sau với mục tiêu duy nhất là kiểm soát và chiến thắng được dịch Covid-19, mang lại sự bình an cho người dân trước dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm mới nổi. 

Tại Đà Nẵng, tuần thứ 2 của cuộc chiến thật sự mang lại nhiều cảm xúc lẫn lộn cho đội ngũ điều trị. Số bệnh nhân nặng liên tục tăng nhanh, đặc biệt xuất hiện ca tử vong đầu tiên là BN428. Áp lực đè nặng tâm lý đội điều trị vì thành tích từ trước đến nay chúng ta đã giữ vững đã thất bại. Anh em đều căng thẳng vì không biết bao nhiêu bệnh nhân nặng nữa sẽ không chịu đựng nổi đợt tấn công mạnh này. Và liệu, các phòng ICU mới thiết lập cấp tốc, có đủ để đáp ứng điều trị.

Các bác sĩ hỗ trợ Đà Nẵng xả thân ở tuyến đầu để chăm sóc các ca bệnh nặng, nguy kịch. “Tôi đặc biệt ấn tượng với hình ảnh của BS Nguyễn Thanh Linh, Phó trưởng khoa Hồi sức cấp cứu của Bệnh viện Chợ Rẫy trong năm đêm liên tiếp, cứ 1-2 giờ sáng đi hội chẩn, hỗ trợ ngay trong đêm cho những ca bệnh nặng. BS Linh cũng như toàn bộ nhân viên y tế, ai cũng cố gắng hết sức để giữ được từng ngọn nến đang heo hắt trước gió”, BS Khoa tâm sự. 

Những ngày u ám liên tiếp nối nhau, các chuyên gia đầu ngành các lĩnh vực hồi sức, chạy thận, cấp cứu làm việc xuyên đêm bên bệnh nhân để tính toán phương án điều trị tối ưu. Hai tuần dài căng thẳng, từng ca bệnh tuột khỏi tay những chuyên gia tinh nhuệ nhất. Có ca bệnh, ngày hôm trước vừa huy động được máy móc từ Hà Nội vào hỗ trợ phẫu thuật rất thành công, thì ngày hôm sau, bệnh nhân không qua khỏi. Đã không còn kỳ tích mang tên “giải cứu bệnh nhân người Anh”. 

Trong cuộc chiến ấy, có tới hàng nghìn cán bộ y tế xả thân, hy sinh sức khỏe và tính mạng mình ở tuyến đầu. Trong tiết trời nắng như đổ lửa tháng 7-8 tại Đà Nẵng, các chiến sĩ tuyến đầu đã có người kiệt sức, sốc nhiệt vì cơ thể đã nhiều ngày liên tiếp dầm mình trong bộ quần áo bảo hộ kín mít. Có những người cả tháng trời bám trụ ở chiến tuyến nóng bỏng nhất, chăm lo từng bữa ăn, giấc ngủ cho người bệnh, quên cả sức khỏe bản thân. Hầu hết, những bữa cơm đều ăn vội, những đêm ngủ không ngon giấc. Chung quanh là không gian vắng lặng, chỉ nghe tiếng máy chạy và tiếng bước chân hối hả.

Tín hiệu vui nhất đến với đội ngũ điều trị, chính là khi ca bệnh nặng đầu tiên tại Đà Nẵng - BN 582 được cứu từ cửa tử, trong tình trạng đứng mấp mé ở ranh giới giữa sống và chết. Bác sĩ Trần Thanh Linh, Phó Trưởng khoa Hồi sức cấp cứu, BV Chợ Rẫy đã nhiều lần tưởng chừng bất lực trước ca bệnh tăng huyết áp, suy tim, thiếu máu cục bộ như BN 582. Ngoài chăm sóc toàn diện cho bệnh nhân, các bác sĩ phải kết hợp vật lý trị liệu, hút đàm nhớt... trong khi thiếu thốn về cơ sở vật chất, bệnh viện phong tỏa, thiếu bác sĩ điều trị. Tất cả những gì có trong tay, các bác sĩ tung hết vào trận chiến giành giật sự sống này. 

Cuộc chiến thắng đầu tiên này vô cùng ngoạn mục, là nguồn động viên lớn cho các bác sĩ điều trị. Dòng chữ cảm ơn của bệnh nhân được viết lên tờ giấy A4 áp trên thành kính trong phòng điều trị áp lực âm đã giải tỏa được những căng thẳng chồng chất nhiều ngày qua.

Những hạnh phúc tiếp tục được nối dài sau đó khi các bệnh viện được gỡ bỏ phong tỏa, khi người bệnh được người thân đón trở về gia đình sau gần tháng trời xa cách vì bị cách ly. Đặc biệt, có không ít ca bệnh Covid-19 có bệnh lý nền nặng đã được hồi sinh một cách kỳ diệu. Số ca mắt ít dần, những nhân viên y tế đã trút được gánh nặng tâm lý. Họ hân hoan và tự tin hơn trước một cuộc chiến tưởng chừng không thể khống chế nổi, thì nay, họ đã thành công. 

Trận chiến đầu tiên, BS Nguyễn Trọng Khoa tham gia với tư cách là Tổ phó Tổ công tác của Bộ Y tế tại Sơn Lôi, Bình Xuyên, Vĩnh Phúc, thực hiện chỉ huy công tác khám chữa bệnh trong 28 ngày cách ly của xã này. Đây là sự kiện đầu tiên trong lịch sử Việt Nam phải cách ly cả một xã nên không tránh khỏi những lo lắng và bỡ ngỡ ban đầu.

Bấy giờ, trong xã có rất nhiều người đang phải chữa bệnh định kỳ tại các bệnh viện tuyến Trung ương như ung thư, chạy thận, nhiều ca sắp sinh nở. BS Khoa yêu cầu trạm y tế thành lập phòng khám đa khoa tại trạm, phục vụ người dân như bình thường. Trạm Y tế xã Sơn Lôi đã được nâng cấp hoạt động khám, chữa bệnh tương đương với phòng khám đa khoa gồm các chuyên khoa nội, ngoại, sản, nhi. Cán bộ y tế tuyến tỉnh, huyện xã tăng cường đến trạm y tế để chỉ đạo công tác chuyên môn phòng, chống dịch sát sao hằng ngày. BV Đa khoa khu vực Phúc Yên thiết lập khu cách ly để dành riêng điều trị cho những ca bệnh chuyển từ Sơn Lôi.

Trong 28 ngày Sơn Lôi phong tỏa, Tổ công tác y tế của Bộ Y tế đã khám, chữa bệnh cho gần 500 trường hợp. Có 100 lượt bệnh nhân cấp cứu, sinh nở được vận chuyển lên tuyến trên an toàn. Các bác sĩ, tình nguyện viên y tế không ai bị lây virus corona chủng mới. 

BS Khoa tâm sự, hôm căng thẳng nhất ở Vĩnh Phúc là ông bị ngộ độc thực phẩm, người rơi vào trạng thái mệt mỏi. “Tôi lo mình bị nhiễm Covid-19 nên chủ động cách ly anh em. Rất may hôm sau sức khỏe ổn hơn. “Nếu mình nhiễm Covid-19, tình hình sẽ rất phức tạp vì mình là lực lượng về hỗ trợ địa phương chống dịch mà mắc bệnh sẽ ảnh hưởng tinh thần anh em trong cuộc chiến căng thẳng này”, BS Khoa tâm sự.

Lần hoảng hốt thứ hai đến với ông là sau khi rời Đà Nẵng, một nhân viên y tế có nhiệm vụ thực hiện chụp phim X-quang di động đi cùng chuyến xe trở về có biểu hiện ho, mệt. Đồng nghiệp này đã được chụp X-quang và phát hiện có đám mờ ở phổi. Tất cả anh em cùng chuyến đi đều ở nhà tự cách ly để chờ kết quả xét nghiệm cuối cùng của đồng nghiệp. Và rất may mắn, một lần nữa, đồng nghiệp của ông an toàn. Toàn bộ các chiến sĩ áo trắng ở tuyến đầu đều miễn nhiễm với virus SARS-CoV-2.

Với BS Nguyễn Trọng Khoa, cuộc chiến điều trị bệnh nhân tại Sơn Lôi, Đà Nẵng hay Ninh Thuận, Bình Thuận đều mang dấu ấn riêng biệt. Nhưng trên tất cả, hình ảnh nhân viên y tế ở tất cả các tuyến dự phòng, điều trị, xét nghiệm, các nhân viên hỗ trợ vòng ngoài đều mang một tinh thần lăn xả, hy sinh và mang tinh thần đoàn kết rất lớn. Tất cả đều chung một tâm trí: quyết tâm chiến thắng trận này, phải trở về nhà bình an và người bệnh được bình phục. 

Tôi hỏi ông: Bài học từ Đà Nẵng quý giá như thế nào với các cơ sở y tế điều trị bệnh nhân?, BS Khoa tâm sự: Nếu chúng ta không kiểm soát tốt dịch tại bệnh viện thì dịch có thể bùng ra bất kỳ bệnh viện nào. Từ ổ bệnh viện, dịch có thể nhanh chóng bùng phát, khi đó mình tốn nhiều nguồn lực điều trị bệnh nhân nặng mà hiệu quả không cao. Bên cạnh đó, phải tăng cường năng lực xét nghiệm vì một số nơi đang chưa sát sao công tác này.