"Phạt nguội" chưa đạt hiệu quả mong muốn

Trong năm 2018, TP Hồ Chí Minh xử phạt 58.955 trường hợp vi phạm pháp luật về giao thông qua hình ảnh (phạt nguội), nhưng chỉ có khoảng 20% chấp hành xử phạt ước khoảng 10 tỷ đồng. 80% quyết định xử phạt (khoảng 40 tỷ đồng) còn lại vẫn chưa thu được…

Cảnh sát giao thông đang ghi hình trên đường phố làm chứng cứ phạt nguội người vi phạm.
Cảnh sát giao thông đang ghi hình trên đường phố làm chứng cứ phạt nguội người vi phạm.

Theo Phòng Cảnh sát giao thông đường bộ - đường sắt (PC08) cho biết, hiện PC08 đang gặp nhiều khó khăn trong quá trình xử lý vi phạm qua hình ảnh. Thứ nhất, do hệ thống giám sát hiện tại chỉ tập trung ở những khu vực trọng điểm, chưa rộng khắp trên địa bàn thành phố. Thứ hai, một số chủ phương tiện sau khi nhận được thông báo vi phạm qua hình ảnh đã không đến cơ quan chức năng để chấp hành quyết định xử phạt. PC08 cũng cho biết, đơn vị không chuyển danh sách phương tiện vi phạm qua hình ảnh đến các trung tâm đăng kiểm để đề nghị dừng đăng kiểm (vì chưa đủ cơ sở pháp lý). Việc đóng phạt đang dựa trên tinh thần tự giác của chủ phương tiện. Do đó, PC08 chỉ thực hiện các giải pháp để nâng cao chất lượng công tác như: tuyên truyền, phối hợp công an địa phương trong việc chuyển thông báo vi phạm và nhắc nhở người dân chấp hành thông báo hoặc gửi thông báo đến các doanh nghiệp kinh doanh vận tải để nơi đây buộc lái xe đến nộp phạt. Trước đó, nhiều người dân bức xúc vì bị từ chối đăng kiểm do chưa đóng phạt nguội, Cục Kiểm tra văn bản đã có văn bản đề nghị Bộ Giao thông vận tải xử lý nội dung việc dừng đăng kiểm do chưa nộp phạt nguội. Cục cho rằng, cơ quan đăng kiểm có trách nhiệm kiểm tra, đánh giá về an toàn kỹ thuật của phương tiện, không thể từ chối kiểm định với lý do chưa nộp phạt - một vấn đề không thuộc về kỹ thuật. Do vậy, PC08 cũng đề xuất cần có luật quy định rõ ràng, hoặc biện pháp chế tài để buộc người vi phạm qua hình ảnh đến đóng phạt. Như vậy, việc đóng phạt nguội hiện nay chưa có chế tài hoặc quy định rõ ràng để bắt buộc người vi phạm đến nộp phạt.

Hiện tại, đối với công tác xử lý vi phạm qua hình ảnh, đối tượng tập trung xử lý chủ yếu của PC08 là xe ô-tô. Ðối với người điều khiển mô-tô, xe gắn máy thì PC08 tập trung phát hiện và xử lý ngay tại hiện trường. Ở thành phố, các phương tiện vi phạm trong quá trình lưu thông trên đường có gắn ca-mê-ra sẽ được ghi lại, hoặc cảnh sát giao thông cầm ca-mê-ra ghi hình những trường hợp vi phạm. Những hình ảnh này được chuyển về Ðội Chỉ huy giao thông và điều khiển đèn tín hiệu giao thông để nơi này trích xuất hình ảnh, gửi thông báo xử phạt đến chủ xe. Các phương tiện vi phạm qua hình ảnh vi phạm nhiều lỗi, phần lớn tập trung vào những lỗi: dừng, đậu không đúng quy định, chạy quá tốc độ, chạy xe không đúng làn đường, vượt đèn đỏ. Trường hợp bị phạt nguội với số tiền phạt cao nhất mà PC08 từng xử lý là 7,5 triệu đồng. PC08 cho biết hiện nay vẫn còn một số người tham gia giao thông chỉ chấp hành nghiêm Luật Giao thông đường bộ khi nhìn thấy cảnh sát giao thông hoặc quan sát có ca-mê-ra trên một đoạn đường nào đó. Trong khi, việc chạy xe đúng luật, không chỉ thể hiện tinh thần thượng tôn pháp luật mà còn để bảo đảm an toàn cho chính người chạy xe và những người tham gia giao thông khác. Theo PC08, từ đầu năm 2019 đến nay, đơn vị này đã ghi hình, ra thông báo phạt nguội 29 nghìn phương tiện vi phạm Luật Giao thông nhưng chỉ có 5.000 trường hợp đóng phạt. Theo Luật xử lý vi phạm hành chính, thời hạn ra quyết định xử phạt cao nhất là 30 ngày, kể từ ngày lập biên bản. Chưa kể, thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính là một năm cho nên qua một năm thì biên bản đó không còn hiệu lực, người vi phạm không có nghĩa vụ phải đóng phạt nữa. Mặt khác, cảnh sát giao thông phải có nghĩa vụ chứng minh chủ xe là người điều khiển phương tiện tại thời điểm ghi hình thì mới ra quyết định xử phạt chủ xe được bởi nguyên tắc là phạt người điều khiển phương tiện chứ không phải chủ phương tiện (đối với các lỗi thông thường). Việc phạt nguội rất cần thiết vì sẽ góp phần nâng cao ý thức của người tham gia giao thông, nhưng cần có một quy định riêng, nghị định riêng quy định rõ để việc xử phạt đúng các quy định của pháp luật.

Tại buổi làm việc với các lãnh đạo Thành ủy, UBND thành phố về việc áp dụng giải pháp công nghệ vào quản lý, điều hành giao thông đô thị vừa qua, Giám đốc Sở Giao thông vận tải Trần Quang Lâm đã kiến nghị thành phố chấp thuận chủ trương đầu tư thêm 90 cụm ca-mê-ra giám sát giao thông. "Việc giám sát giao thông qua ca-mê-ra đã nhanh chóng cho thấy những tiện ích mang lại. Tăng thêm ca-mê-ra là cần thiết nhưng nếu đợi đầu tư công thì năm nay hay năm sau không thể triển khai được", ông Lâm cho biết. Sở Giao thông vận tải cũng đề xuất UBND thành phố và Sở Tài chính nghiên cứu, chấp thuận việc sử dụng tiền xử phạt hành chính vi phạm an toàn giao thông để đầu tư cho 90 cụm ca-mê-ra dự định tăng thêm. "Mỗi năm, nguồn ngân sách thu được từ việc xử phạt vi phạm của thành phố là hơn 50 tỷ đồng, riêng sáu tháng đầu năm nay là hơn 21 tỷ đồng. Nếu nguồn thu này có thể quay ngược lại đầu tư cho hạ tầng sẽ hợp lý" hơn, Giám đốc Sở Giao thông vận tải nêu ý kiến. Phản hồi về đề xuất của Sở Giao thông vận tải, lãnh đạo thành phố cũng đồng ý chủ trương sử dụng tiền thu từ việc xử lý vi phạm an toàn giao thông để đầu tư thêm 90 ca-mê-ra giám sát tại các điểm trọng yếu, hay xảy ra tai nạn hoặc kẹt xe.