Theo PGS, TS Ðào Ngọc Nhiệm, Trưởng phòng Vật liệu vô cơ (Viện Khoa học vật liệu), Antimon (Sb) là kim loại mầu quan trọng, được sử dụng trong nhiều ngành công nghiệp như sản xuất ô-tô, ắc-quy, vật liệu bán dẫn, cao-su, thủy tinh, dây cáp... Kim loại này cũng đóng vai trò quan trọng trong chế tạo vỏ lựu đạn, chất nổ. Antimon không chỉ quý mà còn hiếm bởi chúng không tập trung thành các mỏ giàu như sắt, đồng, vàng mà chủ yếu tồn tại dưới dạng mỏ nghèo hoặc khoáng vật đi kèm tại các mỏ quặng khác. Vì vậy, việc khai thác và thu hồi kim loại quý hiếm này khó khăn hơn so với nhiều kim loại khác.
Tại Việt Nam hiện nay, theo số liệu thống kê của Bộ Công thương, có từ 95 đến 99% lượng Antimon sử dụng trong nước được nhập khẩu từ nước ngoài. Ðiều này khiến Việt Nam không chỉ phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu mà phải chịu mức giá thành cao. Ðể giải quyết bài toán chủ động nguồn nguyên liệu Antimon trong nước, năm 2013, PGS, TS Ðào Ngọc Nhiệm cùng các cộng sự triển khai đề tài nghiên cứu chiết tách, thu hồi Antimon có độ sạch ít nhất là 99,5% từ quặng Antimon Tân Lạc - Hòa Bình.
PGS, TS Ðào Ngọc Nhiệm chia sẻ, trước đó cũng đã có một số phương pháp thu hồi Antimon từ quặng thải. Trong đó hai phương pháp phổ biến nhất là hỏa luyện và thủy luyện. Tuy nhiên, nhược điểm của hai phương pháp này là Antimon thu được có độ tinh khiết không cao, thường dưới 95%. Vì thế, khả năng ứng dụng trong thực tế và hiệu quả kinh tế không lớn. Theo đó, mục tiêu của đề tài nghiên cứu là phải tạo ra được một công nghệ thu hồi Antimon có độ tinh khiết cao, có khả năng ứng dụng rộng rãi trong các ngành công nghiệp. Ngoài ra, công nghệ phải tận thu được Antimon từ nhiều nguồn, bao gồm cả quặng nghèo, quặng thải, thậm chí cả phế thải chứa Antimon.
Sau nhiều năm nghiên cứu, trải qua nhiều công đoạn khác nhau với nhiều lần thử nghiệm, PGS, TS Ðào Ngọc Nhiệm cùng các cộng sự đã xây dựng thành công công nghệ thu hồi Antimon từ quặng nghèo, quặng thải và ắc-quy. Sản phẩm Antimon kim loại thu hồi từ công nghệ này có hiệu suất thu hồi cao (>90%), độ tinh khiết đạt đến 99,9%, có khả năng thay thế nguồn Antimon nhập khẩu. Hiện, với quy mô nhỏ, nhóm nghiên cứu ước tính giá thành sản phẩm chỉ bằng một phần ba giá nhập khẩu. Với quy mô sản xuất lớn hơn, giá thành sẽ có thể giảm hơn.
Công nghệ thu hồi Antimon từ quặng thải của Viện Khoa học vật liệu với đặc tính mới, hiệu quả đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp bằng độc quyền sáng chế năm 2019. Nhóm nghiên cứu cho biết, nhằm đưa công nghệ vào cuộc sống, mang lại hiệu quả kinh tế, nhóm nghiên cứu đang kết nối với một số nhà máy tại Hà Giang, Cao Bằng, Hòa Bình để triển khai công nghệ ở quy mô lớn. Ðặc biệt nhóm nghiên cứu ấp ủ việc thu hồi Antimon từ ắc-quy cũ đã thải, bỏ. Antimon là kim loại quý hiếm nhưng khi thải ra môi trường đây lại là kim loại rất độc hại. Vì vậy, việc thu hồi Antimon từ quặng thải, ắc-quy không chỉ có giá trị về mặt kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường.
PGS, TS Ðào Ngọc Nhiệm cho biết, hiện nay, tại các làng nghề tái chế, những người làm tái chế ắc-quy chủ yếu quan tâm đến chì và thu hồi chì mà bỏ qua Antimon. Ðiều này không chỉ gây lãng phí lớn nguồn nguyên liệu Antimon có thể thu hồi mà còn gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Trong quá trình triển khai đề tài nghiên cứu, nhóm nghiên cứu đã mở rộng công nghệ thu hồi Antimon từ điện cực sườn ắc-quy. Ðiều này tạo nền tảng để có thể triển khai việc tái chế ắc-quy thải bỏ, không chỉ thu hồi chì mà còn thu hồi nhiều kim loại khác trong đó có Antimon. Ngoài ra, từ công nghệ thu hồi Antimon, các nhà khoa học của Viện Khoa học vật liệu cũng đang hướng tới công nghệ tách chiết, thu hồi nhiều kim loại khác nhau từ các mỏ quặng, không chỉ thu được lợi ích lớn về mặt kinh tế mà còn góp phần giảm ô nhiễm môi trường.
