Chính sách chưa đủ hấp dẫn
Mới đây, nhiều chuyên gia khi tham dự “Hội nghị về thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện” (do Bộ LĐ, TB&XH tổ chức ngày 22-2-2017), đã đưa ra nhận định chung rằng, chính sách hỗ trợ của Nhà nước với BHXH tự nguyện chưa đủ hấp dẫn người dân. Đại diện Vụ BHXH (Bộ LĐ, TB&XH) thừa nhận, 200.000 người tham gia BHXH tự nguyện so với gần 13 triệu người tham gia BHXH bắt buộc hiện nay là một con số còn khiêm tốn.
Nhìn nhận vấn đề này, ông Mai Đức Thắng, Phó trưởng Ban Thu thuộc BHXH Việt Nam cho biết, thu nhập của người lao động (LĐ) ở nông thôn thấp, thường không ổn định, trong khi giai đoạn từ 2008 đến 2015 mức đóng BHXH tự nguyện còn cao so với thu nhập. Đây được coi là một trong những nguyên nhân chính khiến lượng người tham gia BHXH chưa tương xứng với tiềm năng thị trường, cũng như tính ưu việt của chính sách này.
| Nhiều chuyên gia lo ngại, nếu không có chính sách đột phá thì việc thực hiện mục tiêu 50% người LĐ trong diện tham gia BHXH vào năm 2020 sẽ không đạt được. |
Dưới góc độ địa phương, ông Nguyễn Văn Tám, Phó Giám đốc BHXH tỉnh Thanh Hóa cho rằng, phần lớn người dân nông thôn thu nhập còn thấp, không thường xuyên, ở thành thị thì người LĐ chủ yếu tham gia BHXH bắt buộc nên việc vận động đối tượng tham gia gặp rất nhiều khó khăn. Điều quan trọng là phần lớn người LĐ chưa nhận thức đầy đủ về nội dung, ý nghĩa, tầm quan trọng của các chính sách BHXH cũng như quy trình, thủ tục khi đăng ký tham gia BHXH tự nguyện. Nhiều ý kiến cũng khẳng định, cơ quan BHXH chưa có những biện pháp tích cực trong việc khuyến khích người dân tham gia BHXH tự nguyện. Mức đóng BHXH tự nguyện tuy được nhận xét là linh hoạt, có thể điều chỉnh theo khả năng của người đóng nhưng vẫn quy định mức thấp nhất hiện nay là bằng 22% mức lương tối thiểu chung - đây vẫn là một khoản tiền không nhỏ đối với thu nhập của đối tượng muốn tham gia BHXH tự nguyện. Ông Đỗ Ngọc Thọ, Phó trưởng Ban Thực hiện chính sách BHXH (BHXH Việt Nam) thì cho rằng, nguyên nhân của việc đối tượng tham gia BHXH tự nguyện còn thấp một phần do người LĐ Việt Nam chưa có thói quen tham gia BHXH khi trẻ để hưởng lương hưu khi về già.
Cần chú trọng nâng cao nhận thức
Theo Luật BHXH 2014 (sửa đổi), công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên, nếu không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc đều có thể đăng ký tham gia BHXH tự nguyện. Người tham gia BHXH tự nguyện có thể đóng tối thiểu 154.000 đồng/tháng, tối đa không vượt quá 22% của 20 lần mức lương cơ sở, được chọn mức đóng cao hơn để có mức hưởng lương hưu cao hơn khi về già. Người LĐ có thể đóng hằng tháng, ba tháng, sáu tháng, 12 tháng hoặc một lần cho nhiều năm về sau (tối đa 5 năm), một lần cho những năm còn thiếu (tối đa 10 năm). Về quyền lợi, người tham gia BHXH tự nguyện sẽ được hưởng chế độ về hưu trí, tử tuất (liên thông giữa chính sách BHXH bắt buộc và tự nguyện). Theo ông Trần Hải Nam, Phó Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ LĐ, TB&XH), Luật BHXH 2014 (sửa đổi) đã mở ra rất nhiều chính sách thuận lợi cho người dân tham gia BHXH tự nguyện. Nhất là khi mức đóng BHXH tự nguyện tối thiểu cũng được hạ từ 22% mức lương cơ sở còn bằng 22% mức chuẩn nghèo khu vực nông thôn. Nghĩa là, người tham gia BHXH tự nguyện có thể đóng tối thiểu 154.000 đồng/tháng. “Giả định, mức chuẩn nghèo không thay đổi, không tính đến yếu tố lạm phát thì sau 20 năm đóng BHXH tự nguyện, một LĐ nữ đến 55 tuổi sẽ nhận được lương hưu bằng 60% thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH. Như vậy, nếu đóng 154.000 đồng/tháng trong vòng 20 năm thì sẽ nhận được lương hưu 420.000 đồng/tháng.”, ông Nam chia sẻ.
Điểm đặc biệt, bắt đầu từ 1-1-2018, người dân tham gia BHXH tự nguyện sẽ được Nhà nước hỗ trợ. Theo đó, các đối tượng hộ nghèo sẽ được hỗ trợ 30%, hộ cận nghèo là 25% và tất cả các đối tượng còn lại được hỗ trợ 10%. Đây sẽ là cơ hội để thu hút đông đảo đối tượng tham gia BHXH tự nguyện hơn trong thời gian tới. Theo các chuyên gia, hiện nhiều người dân vẫn hiểu về chính sách BHXH tự nguyện một cách chung chung, vì vậy trong thời gian tới đòi hỏi các cấp, ngành cần đẩy mạnh việc tuyên truyền để người dân hiểu hơn về chính sách này. Để tăng nhanh diện bao phủ đối tượng tham gia BHXH tự nguyện, cần có sự vào cuộc của các cấp chính quyền một cách cụ thể hơn, bên cạnh tăng cường công tác tuyên truyền, đổi mới cơ chế thực hiện, chuyển đổi tác phong phục vụ, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình nghiệp vụ bảo đảm việc tham gia và thụ hưởng được thuận lợi nhất. Về lâu dài, cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện chính sách BHXH, trong đó có cơ chế, chính sách khuyến khích, thu hút, tạo điều kiện hơn nữa cho người LĐ tham gia BHXH tự nguyện.
