Mỗi dịp đầu xuân khách thập phương lại đổ về kinh đô Phật giáo du xuân, chiêm bái vùng non thiêng hùng vĩ, thả mình phiêu diêu tận hưởng khí thiêng của đất trời giao hòa, thấy lòng an nhiên, thanh thản. Và trong hành trình tìm về nguồn cội tâm linh tuyệt diệu ấy, du khách say đắm trước vẻ đẹp tinh túy của những sắc mai ở Thác Vàng, các chùa Một Mái, Vân Tiêu, Bảo Sái, Ngọa Vân…trong rừng Đại lão mai vàng Yên Tử.
Tương truyền, thế kỷ 13, sau khi Vua Trần Nhân Tông nhường ngôi cho con và lên núi Yên Tử tu hành, Ngài đã cùng các phật tử trồng cây mai vàng. Sau gần tám thế kỷ, những cây mai đã trở thành quần thể rừng mai cổ thụ rộng lớn và những lời thơ cổ của Vua Trần Nhân Tông trong bài Tảo mai kỳ 1 “Năm cánh hoa tròn nhuỵ điểm vàng/ San hô vảy bạc vẻ tân trang/ Cuối đông san sán cành khoe trắng/Một thoáng Xuân về đã rụng quang/ Móc ngọt chảy thơm tan giấc bướm/ Trăng đêm loáng nước khát chim rừng/ Hằng Nga như biết hoa mai đẹp/ Đâu tiếc cung Thiềm lạnh quế hương” và Tảo mai kỳ 2 “Trăng chìm xuống núi lời ca bổng/Mây ướt quan hà, tiếng sáo ngân/Lạc tới chiêm bao, hoa một nhánh/Muốn đem tặng bạn khó vô ngần” vẫn còn lưu truyền cùng lịch sử.
Sống trong rừng nguyên sinh giữa non thiêng Yên Tử lạnh giá, cây mai vàng Yên Tử có tuổi thọ hàng trăm năm, sinh trưởng mạnh mẽ trên vách đá cheo leo gần khe suối và ít bị sâu bệnh được coi là biểu tượng của tinh thần bền bỉ, kiên cường…Có cây cao hơn 15m, thân gân guốc, đường kính tới 40 cm, cành xòe ra như chiếc lọng vàng, có cây rủ xuống như thác đổ, cành buông suối tóc điểm đầy hoa. Mỗi độ xuân sang, hoa mai đua nhau khoe sắc, tỏa mùi hương thoang thoảng, thanh khiết bên những búp lộc, lá non xanh nõn căng tràn nhựa sống. Cả rừng hoa nở rộ, nhìn xa như tấm áo cà sa vàng rực phủ lên non thiêng, khiến cho Yên Tử vốn linh thiêng lại càng thêm huyền bí.
Mai vàng Yên Tử là loài quý hiếm, được Nhà nước công nhận là Chỉ dẫn địa lý, tuy cùng họ với mai vàng miền Nam nhưng có đặc điểm riêng như bông lớn, màu vàng chanh tươi, năm cánh hoa xòe rộng hình rẻ quạt, xếp thưa, tách rời nhau, viền cánh hoa lượn sóng. Hoa nở thành chùm, mọc chụm đầu cành. Hoa mai vàng rụng cánh khi đang rực rỡ nhất, thể hiện tính “Thiền”, buông bỏ tất cả...
Từ năm 2012, UBND TP Uông Bí triển khai Dự án phát triển giống hoa mai vàng Yên Tử, đến nay đã có 1.000 cây bố mẹ và 3.000 cây trình diễn, 20.000 cây gốc ghép, 30.000 cây mai gieo hạt và 20.000 cây đang ươm tại vườn. Hy vọng một ngày không xa, khắp cõi thiêng tràn ngập sắc mai như ánh đạo vàng Phật giáo Trúc Lâm bừng sáng và lan tỏa, mang đến mọi nhà sắc nắng vàng tươi ấm no, an lành, hạnh phúc và thịnh vượng!
