Nhìn lại thị trường phái sinh sau hai năm hoạt động

Trong hai năm qua đã có hơn 36 triệu hợp đồng được giao dịch. Bảy tháng đầu năm 2019, khối lượng giao dịch hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu VN30 bình quân/phiên đạt gần 100 nghìn hợp đồng/phiên, tăng gấp 1,27 lần so với năm 2018 và gấp gần 10 lần so với năm 2017.

Nếu so sánh với giao dịch của sản phẩm tương tự là sản phẩm hợp đồng tương lai trên chỉ số SET50 trên thị trường phái sinh Thái-lan (vốn là thị trường phát triển trong khu vực với 13 năm tuổi) thì mức giao dịch này tương đương khoảng 70% so với giao dịch bình quân của hợp đồng tương lai trên chỉ số SET50.

Bảng tổng hợp giao dịch hợp đồng tương lai VN30 2017-2019 (Số liệu: HNX)

Góp phần tích cực vào việc giữ chân dòng vốn

TTCK phái sinh đã chứng tỏ vai trò phòng vệ rủi ro hiệu quả, có tác dụng ổn định tâm lý nhà đầu tư, đặc biệt khi thị trường cơ sở biến động mạnh, là một công cụ phòng ngừa rủi ro đối với danh mục chứng khoán cơ sở và là giải pháp hữu hiệu để giữ chân nhà đầu tư, tránh tình trạng họ tháo chạy khỏi TTCK khi thị trường cơ sở sụt giảm.

Khối lượng hợp đồng mở (OI) đã tăng 2,7 lần từ 8.077 hợp đồng cuối năm 2017 lên 20.494 hợp đồng ngày 31-7-2019. Trong các giai đoạn thị trường cơ sở giảm mạnh như trong các tháng 5 và 6-2018 và tháng 5 và 6-2019, giao dịch trên TTCK phái sinh đã tăng mạnh so với tháng trước đó, đặc biệt khối lượng OI toàn thị trường có sự gia tăng đột biến so với các tháng trước đó, thí dụ phiên giao dịch ngày 23/5/2019 khối lượng OI đã ghi nhận mức kỷ lục kể từ thời điểm ra mắt, đạt 39.854 hợp đồng (gấp 1,85 lần so với cuối năm 2018 và gần 5 lần so với cuối năm 2017).

Theo lộ trình phát triển sản phẩm từ thấp đến cao, ngày 4-7-2019, Sở Giao dịch Chứng khoán (GDCK) Hà Nội đã chính thức ra mắt sản phẩm hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ (TPCP) nhằm cung cấp cho nhà đầu tư thêm một lựa chọn đầu tư và công cụ phòng ngừa rủi ro hữu hiệu trên thị trường trái phiếu, đặc biệt là nhà đầu tư tổ chức.

Sau hơn một tháng ra mắt, hợp đồng tương lai TPCP cũng đã được nhà đầu tư quan tâm đón nhận, khối lượng OI cuối tháng 7-2019 là 55 hợp đồng.

Biểu đồ giao dịch hợp đồng tương lai TPCP. (Số liệu: HNX)

Như vậy, đến nay TTCK phái sinh đã có bảy mã sản phẩm hợp đồng tương lai theo thông lệ quốc tế trong đó bốn mã sản phẩm hợp đồng tương lai trên chỉ số cổ phiếu VN30 và ba mã hợp đồng tương lai TPCP kỳ hạn 5 năm.

Thu hút dòng vốn đầu tư trong nước và quốc tế

Sự tăng trưởng mạnh của TTCK phái sinh, đặc biệt là hợp đồng tương lai VN30 đã thu hút nhiều sự quan tâm của các tổ chức nước ngoài. Đặc biệt là các quỹ đầu tư mô phỏng chỉ số VN30 đã thu hút nhiều dòng vốn nước ngoài.

Gần đây, đáng chú ý, Sở GDCK Singapore đã kết nối và thể hiện mong muốn hợp tác trong phát triển sản phẩm phái sinh trên cổ phiếu Việt Nam, niêm yết trên Sở GDCK Singapore để phục vụ nhu cầu đầu tư và phòng vệ rủi ro của các nhà đầu tư nước ngoài.

Số lượng tài khoản giao dịch phái sinh vẫn liên tục gia tăng hàng tháng. Đến cuối tháng 7-2019, đã có 78.445 tài khoản giao dịch phái sinh được mở, tăng gần gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái. Hệ thống thành viên giao dịch và bù trừ của TTCK phái sinh đến nay đã có 14 CTCK.

Gao dịch của nhà đầu tư cá nhân trong nước vẫn chiếm tỷ trọng lớn mặc dù có giảm dần, chiếm 91,15% khối lượng giao dịch toàn thị trường (so với mức 99,1% tại thời điểm cuối năm 2018).

Giao dịch của nhà đầu tư tổ chức trong nước (bao gồm tự doanh) vẫn chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong giao dịch của nhà đầu tư trong nước, đạt 1,54%.

Giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài đã tăng lên nhưng cũng vẫn chiếm tỉ trọng rất nhỏ 0,58% tổng khối lượng giao dịch toàn thị trường.

Đối với sản phẩm hợp đồng tương lai TPCP kỳ hạn 5 năm, các giao dịch đều được thực hiện bởi các nhà đầu tư tổ chức là các ngân hàng, giao dịch tự doanh của các CTCK chỉ chiếm 10% khối lượng giao dịch.

Tiếp tục nghiên cứu xây dựng sản phẩm mới

Trong năm 2019, Sở GDCK Hà Nội (HNX) tiếp tục nghiên cứu xây dựng hợp đồng tương lai trên chỉ số VNX200 và trong thời gian tới dự kiến sẽ tiếp tục nghiên cứu các sản phẩm phái sinh mới là hợp đồng quyền chọn trên chỉ số cổ phiếu, hợp đồng tương lai trên cổ phiếu đơn lẻ (SSF), và hợp đồng quyền chọn trên cổ phiếu đơn lẻ (SSO).

Đồng thời, Sở GDCK Hà Nội phối hợp với các cơ quan liên quan xây dựng khung pháp lý cho các sản phẩm mới để chuẩn bị cho việc ra mắt các sản phẩm mới, có thể áp dụng từ sau năm 2020 nhằm đa dạng hóa các sản phẩm trên thị trường, đáp ứng nhu cầu của người đầu tư và theo đúng các quy định của Chính phủ.

Bên cạnh việc phát triển các sản phẩm phái sinh mới, HNX cũng sẽ tăng cường phối hợp với các cơ quan quản lý thị trường và các tổ chức vận hành thị trường có liên quan để không ngừng: (i) cải thiện hoạt động giám sát trên thị trường; (ii) duy trì hệ thống giao dịch hiệu quả, thông suốt, (iii) duy trì kết nối với các thành viên thị trường và nhà đầu tư để kịp thời đáp ứng các nhu cầu phát sinh trên thị trường.