Khó khăn, thách thức
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) vừa phối hợp UBND tỉnh Phú Yên tổ chức hội nghị tìm kiếm giải pháp nâng cao hiệu quả khai thác, chế biến và tiêu thụ hải sản năm 2020. Theo Tổng cục Thủy sản, dịch Covid-19 đang ảnh hưởng mọi mặt, thị trường hải sản đang gặp nhiều bất lợi, khâu tiêu thụ và lưu thông nhiều thị trường bị gián đoạn, giá bán sản phẩm khai thác phục vụ nhà hàng và xuất khẩu bị giảm sâu, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sản xuất của ngư dân. Cùng với đó, tình hình an ninh trật tự trên biển tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất trên biển. Cảnh báo “Thẻ vàng” của Ủy ban Châu Âu đối với khai thác hải sản của Việt Nam, kèm theo các khuyến nghị, vướng mắc trong thủ tục xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác vào thị trường EU tiếp tục tác động mạnh mẽ đến hoạt động khai thác hải sản của ngư dân.
Tuy nhiên, ngành đánh bắt hải sản đã đạt được những thành tựu đáng ghi nhận trong vụ cá vừa qua. Từ tháng 10-2019 đến tháng 3-2020, thời tiết thuận lợi cho nghề đánh bắt thủy sản, các đối tượng cá nổi nhỏ xuất hiện nhiều tại ngư trường Bắc Trung Bộ và Đông Nam Bộ như cá cơm, cá nục, cá chỉ vàng, ruốc, thu bè... Bên cạnh đó, giá nhiên liệu giảm mạnh góp phần giảm chi phí sản xuất cho ngư dân. Lũy kế bốn tháng đầu năm 2020, sản lượng khai thác hải sản cả nước đạt 1,18 triệu tấn, tăng 0,8% so cùng kỳ; trong đó, khai thác biển đạt 1,13 triệu tấn, tăng 0,8%.
Thế nhưng xuất khẩu thủy sản đang giảm sâu. Quý I-2020, cả nước xuất khẩu hải sản đạt 658,6 triệu USD, giảm 6,6% so cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, cá ngừ giảm 10%, mực và bạch tuộc giảm 24%; xuất khẩu các loại cá biển khác giảm 0,8%, nhuyễn thể hai mảnh vỏ giảm 4%; chỉ cua, ghẹ và giáp xác khác xuất khẩu tăng 33%.
Chớp thời cơ, tăng tốc xuất khẩu
Theo Thứ trưởng NN&PTNT Phùng Đức Tiến, dù phải đối diện với rất nhiều khó khăn, tuy nhiên xuất khẩu hải sản của ta đang đứng trước cơ hội rộng mở: “Dịch Covid-19 đã ảnh hưởng rất lớn đến chuỗi cung ứng toàn cầu, Việt Nam không ngoại lệ. Riêng mặt hàng thủy sản, sau khi giãn cách xã hội đã được nới lỏng ở một số quốc gia, chúng ta vẫn có cơ hội vượt qua khó khăn. Hiện tại, Trung Quốc đã kiểm soát được dịch Covid-19, trong khi đây là thị trường tiêu thụ hải sản của Việt Nam khá lớn. Mỹ và Đức và một số thị trường khác ở châu Âu cũng đang khởi động trở lại, đây là cơ hội cho xuất khẩu hải sản của Việt Nam. Trong khi đó, do ảnh hưởng dịch Covid-19, một số nước đã suy giảm năng lực sản xuất và xuất khẩu, đây là lối mở cho xuất khẩu hải sản của Việt Nam”.
Tại hội nghị, nhiều ý kiến cho rằng, cần phải nâng cao năng lực khai thác, bảo quản và chế biến hải sản, thủy sản để chinh phục các thị trường khó tính. Bởi theo Tổng cục Thủy sản, tổn thất sau thu hoạch của các nghề khai thác hải sản hiện nay khoảng 15 - 20%, trong đó nghề lưới kéo có tỷ lệ tổn thất cao nhất; các nghề lưới vây, chụp mực, nghề câu có tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch ít hơn nhưng cũng đến 12 - 15%. Hiện việc bảo quản thủy sản vẫn chủ yếu bằng phương pháp làm lạnh bằng nước đá, muối ăn và phơi khô. Một số địa phương đã triển khai mô hình làm hầm bảo quản sản phẩm trên tàu khai thác bằng vật liệu cách nhiệt Polyurethan giúp giảm hao hụt chất lượng sản phẩm thu hoạch; giảm hao hụt đá lạnh bảo quản sản phẩm từ 18% xuống còn 10% và kéo dài thời gian bảo quản để bám biển từ 4 - 6 ngày, nhưng lượng tàu cá áp dụng kỹ thuật này vẫn còn thấp.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh: “Sản phẩm khai thác từ biển nếu không bảo đảm chất lượng thì không thể làm giảm thất thoát sau thu hoạch và đáp ứng được những yêu cầu của các thị trường khó tính trên thế giới. Muốn chớp thời cơ tăng tốc xuất khẩu hải sản, ngành chức năng các địa phương phải quyết liệt hướng ngư dân đánh bắt tuân thủ nghiêm túc các khuyến nghị của EU. Có như thế, chuỗi khai thác - tiêu thụ hải sản của Việt Nam mới đạt hiệu quả bền vững”.
