Hỗ trợ đổi xe máy cũ:

Cần nghiên cứu kỹ cách triển khai

Khí thải xe máy là nguồn gây ô nhiễm không khí đáng kể, nhất là tại các đô thị lớn. Tuy nhiên, việc kiểm soát khí thải đến nay mới kiểm soát đối với xe sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới. Trong khi đó, chỉ cần loại xe có niên hạn sử dụng hơn 5 năm, nếu không bảo dưỡng thường xuyên, lượng khí CO phần lớn vượt gấp hai lần tiêu chuẩn. 

Hà Nội hiện có khoảng 2,5 triệu xe máy cũ. Ảnh: SONG ANH
Hà Nội hiện có khoảng 2,5 triệu xe máy cũ. Ảnh: SONG ANH

Thí điểm kiểm tra 5.000 xe máy

UBND TP Hà Nội vừa giao Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội chủ trì phối hợp các sở, ngành liên quan nghiên cứu về đề xuất của Hiệp hội Xe máy Việt Nam (VAMM) triển khai chương trình “Nghiên cứu thí điểm đo kiểm khí thải và hỗ trợ đổi xe mô-tô, xe gắn máy cũ đang lưu hành trên địa bàn thành phố”. 

Theo dự thảo chương trình, TP Hà Nội sẽ lựa chọn tám trạm đo khí thải và 30 đại lý hỗ trợ đổi xe máy cũ trên địa bàn sáu quận: Hoàn Kiếm, Cầu Giấy, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Thanh Xuân, Hà Đông. Người dân mang xe máy cũ (đăng ký trước năm 2002) đến các địa điểm này để đo kiểm về khí thải sẽ được hỗ trợ bằng hiện vật có giá trị khoảng 300 nghìn đồng. Trong trường hợp xe không đạt yêu cầu về tiêu chuẩn khí thải sẽ được VAMM hỗ trợ kinh phí đổi xe máy mới với mức hỗ trợ 2 - 4 triệu đồng/trường hợp. Dự kiến, 5.000 mô-tô, xe máy sẽ được hỗ trợ đo kiểm khí thải. Những chiếc mô-tô, xe máy cũ sau khi đổi sẽ được chính các nhà sản xuất, cung ứng sản phẩm thu hồi và xử lý theo quy định chứ không được tái sử dụng.

Đánh giá cao đề xuất của VAMM, đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam (ĐKVN) cho rằng, việc nghiên cứu đo kiểm khí thải sẽ giúp khảo sát hiện trạng phát thải của xe máy trên địa bàn thành phố. Hiện tiêu chuẩn khí thải xe máy đang được quy định tại Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 6438:2018. Trường hợp xe máy có khí thải vượt mức giới hạn lớn nhất cho phép là không đạt tiêu chuẩn về khí thải.

Cần nghiên cứu thấu đáo

Hà Nội hiện có hơn 5,7 triệu xe máy, trong đó có khoảng 2,5 triệu xe máy cũ đăng ký trước năm 2000, chưa kể nhiều phương tiện từ ngoại tỉnh thường xuyên tham gia giao thông trên địa bàn. Khí thải từ các phương tiện này bao gồm các dạng hạt bụi lơ lửng, khí Cacbon oxit (CO), Hydrocarbon (HC), các dạng oxit nitơ (NOx) và các chất khác gia tăng theo thời gian, ngày càng vượt quá giới hạn cho phép, gây ảnh hưởng lớn tới chất lượng môi trường không khí đô thị. Đây cũng là một trong các nguyên nhân gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.

Thủ tướng Chính phủ từng ban hành Quyết định số 16/2015/QĐ-TTg do Chính phủ yêu cầu đến thời điểm ngày 1-1-2018 chính thức thu hồi, xử lý các phương tiện giao thông hết hạn sử dụng, bao gồm cả xe mô-tô, xe gắn máy. Tuy nhiên đến thời điểm này vẫn chưa thực hiện được vì chưa ban hành quy định về niên hạn sử dụng đối với xe máy; về kiểm soát khí thải, nguồn thải. Chính phủ cũng đã giao Bộ TN&MT triển khai nhưng cũng chưa thực hiện được. Bởi vậy nhiều chuyên gia cho rằng, việc VAMM đề xuất TP Hà Nội triển khai thí điểm đo kiểm khí thải xe máy là đáng hoan nghênh. 

TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Môi trường cho rằng: Mục tiêu của chương trình là rất tốt, vì Chính phủ cũng đã có chủ trương nhưng chúng ta vẫn chưa thực hiện được. Song, tôi băn khoăn về nội dung hỗ trợ kinh phí đổi xe máy cũ cho người có nhu cầu. Thực tế những người đi xe máy cũ, thậm chí rất cũ đa phần đều là người nghèo nên khả năng có điều kiện nhận 2 - 4 triệu đồng hỗ trợ để đổi mua một xe máy với trị giá từ 20 triệu đồng là rất hiếm. Do đó, nếu chương trình không nghiên cứu thấu đáo, tổ chức thực hiện hợp lý sẽ vô tình làm méo mó mục tiêu cao cả là đo kiểm khí thải để kiểm soát khí thải.

Ở góc nhìn khác, GS, TS Từ Sỹ Sùa, giảng viên cao cấp Trường đại học Giao thông vận tải cho rằng: Việc đổi xe máy sang xe máy về bản chất vẫn là sử dụng động cơ đốt trong, cùng một tác nhân xả thải ra không khí. Những chiếc xe theo thời gian cũ đi sẽ vẫn có hại cho môi trường, do đó cần tính toán dài hơi hơn. Thay vì hỗ trợ người dân đổi từ xe máy cũ sang xe máy mới, thành phố có thể chỉ đạo các đơn vị tổ chức ưu tiên đổi sang những dòng xe thân thiện với môi trường hơn như xe điện.