Hiện thực hóa cơ hội từ CPTPP

Kết quả khảo sát doanh nghiệp (DN) về những tác động từ Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) sau hai năm thực thi, do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thực hiện cho thấy, phần lớn DN lạc quan và kỳ vọng CPTPP và các hiệp định thương mại tự do (FTA) khác có thể sẽ giúp mang lại những cơ hội kinh doanh và lợi ích trong giai đoạn “bình thường mới” và trong dài hạn.

CPTPP là cơ hội lớn cho ngành da giày phát triển và thu hút đầu tư. Ảnh: SONG ANH
CPTPP là cơ hội lớn cho ngành da giày phát triển và thu hút đầu tư. Ảnh: SONG ANH

CPTPP là cơ hội lớn cho ngành da giày phát triển và thu hút đầu tư. Ảnh: SONG ANHTheo VCCI, đây được xem là thời điểm thích hợp để nhìn lại chặng đường hai năm đã đi qua, đánh giá kết quả đạt được, những vấn đề cần khắc phục trong thực thi CPTPP. Tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan CPTPP của hàng hóa XK Việt Nam năm 2019 chỉ đạt 1,67%, mức rất thấp không chỉ so mức trung bình năm 2019 (37,2%) mà còn so tỷ lệ tận dụng năm đầu tiên của nhiều FTA. Đây là chỉ dấu rất đáng quan ngại cho thấy khả năng hiện thực hóa các lợi ích XK trực tiếp từ Hiệp định này của Việt Nam còn hạn chế. 

Lý do khiến DN không tận dụng được ưu đãi thuế quan CPTPP tập trung ở 2 nhóm chính. Một là các lý do tích cực như thuế ưu đãi tối huệ quốc (MFN) đã là 0% nên không cần thiết sử dụng ưu đãi thuế quan (43% DN đề cập) hay đã sử dụng ưu đãi thuế theo các FTA khác (37%)... Đáng chú ý, lý do lớn nhất mà cũng gây tiếc nuối nhiều nhất là việc DN không biết về ưu đãi thuế CPTPP cho lô hàng của mình (45% DN nêu lý do này). Với các DN dân doanh, lý do phổ biến nhất (53% DN nêu) là không biết về ưu đãi thuế quan CPTPP. Dường như sự chủ động tìm hiểu thông tin đang là vấn đề lớn nhất hạn chế các DN này hưởng lợi từ ưu đãi này của Hiệp định.

Thực tế, trong khi khối DN có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) biết rõ lợi ích mà Hiệp định CPTPP đem lại, từ đó tận dụng tốt các cơ hội thì DN trong nước lại đang tỏ rõ sự lép vế. Rõ ràng, cơ quan quản lý và DN trong nước cần rút kinh nghiệm và sẵn sàng thực thi hiệu quả CPTPP trong thời gian tới.

Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso) Phan Thị Thanh Xuân nhìn nhận, với hơn 90% sản lượng được xuất khẩu (XK) ra nước ngoài, Hiệp định CPTPP có tác động cực kỳ lớn với ngành da giày Việt Nam. CPTPP là cơ hội lớn cho ngành da giày phát triển XK và thu hút đầu tư. 

Tuy nhiên, nếu nhìn sâu vào con số XK của ngành thì thấy rằng DN FDI đang tận dụng hiệu quả CPTPP hơn DN Việt Nam rất nhiều. Nguyên nhân là do DN FDI có quy mô lớn, tiềm lực mạnh nên dễ dàng đáp ứng được các tiêu chuẩn mà CPTPP đặt ra. Trong khi đó, DN Việt Nam chủ yếu loanh quanh “ao làng”, quy mô nhỏ bé. 

Bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI) bình luận, nhiều khi hay dùng câu nói “trong nhà chưa tỏ, ngoài ngõ đã tường” là vậy. Chúng ta cố gắng để đàm phán hiệp định nhưng DN FDI mới là người tận dụng tốt cơ hội hơn, họ biết cơ hội dành cho mình ở đâu. Các ngành sản xuất của Việt Nam cần tăng nội lực, tránh để các DN nước ngoài lợi dụng chúng ta làm điểm trung chuyển hàng hóa để hưởng lợi thuế từ CPTPP cũng như các FTA khác. Thậm chí, nếu không cẩn thận, chính ngành sản xuất, DN Việt Nam sẽ chịu “trái đắng” khi bị các thị trường lớn trừng phạt vì nghi vấn “tiếp tay”, giả mạo xuất xứ.

Theo Phó Cục trưởng Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) Nguyễn Cẩm Trang, rõ ràng là DN cần chủ động tìm hiểu các cơ hội ưu đãi, thay đổi tư duy kinh doanh, cải thiện năng lực cạnh tranh. Đồng thời, DN cần nghiên cứu kỹ thị trường, tìm hiểu kỹ thị hiếu và nhu cầu của người tiêu dùng. Thay đổi tư duy kinh doanh trong bối cảnh mới, lấy sức ép về cạnh tranh là động lực để đổi mới và phát triển của DN. Với các DN, việc nâng cao năng lực cạnh tranh, bắt đầu từ năng lực cạnh tranh của sản phẩm, không chỉ là công việc thường xuyên phải thực hiện, mà còn là “chìa khóa” để DN chớp được các cơ hội từ quá trình hội nhập CPTPP.

Trưởng Ban Nghiên cứu tổng hợp Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư (CIEM) Nguyễn Anh Dương đặt vấn đề, làm thế nào để DN Việt Nam quan tâm tới việc đáp ứng tiêu chuẩn phi thuế quan tại thị trường CPTPP cũng là vấn đề mà chúng ta cần lưu tâm, bởi điều này sẽ ảnh hưởng rất lớn tới việc khai thác hiệu quả Hiệp định này hay không. Tiêu chuẩn kỹ thuật, vệ sinh an toàn... của thị trường CPTPP cao hơn Việt Nam rất nhiều. Nói điều này để thấy sự thích ứng của DN rất quan trọng, chất lượng sản phẩm cần phải luôn được cải tiến, nâng cao. 

Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc cho rằng, CPTPP là FTA thế hệ mới có mức độ tự do hóa cao nhất, có nhiều cam kết mở cửa nhất, phức tạp nhất nhưng cũng thách thức nhất với Việt Nam. Các cam kết của CPTPP khó tới nỗi, dù đã có hiệu lực trong hai năm nhưng đến nay có những đối tác vẫn chưa phê chuẩn Hiệp định. Chúng ta là nước tiên phong trong việc phê chuẩn thực hiện CPTPP. Điều này thể hiện quyết tâm hội nhập của Việt Nam. CPTPP chính là một trong những hiệp định thể hiện sự hội nhập đỉnh cao nhưng đi liền với hội nhập đỉnh cao thì cũng có những thách thức lớn mà DN Việt Nam phải vượt qua. Đặc biệt, liên quan tới việc tổ chức thực thi CPTPP, cần có một đầu mối chính thức để thông tin, tư vấn và giải thích về nội dung cam kết cho DN và các cơ quan nhà nước chịu trách nhiệm thực thi. Các hoạt động hỗ trợ DN cần tập trung vào các hoạt động thực chất nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm, xúc tiến thương mại ở tầm quốc gia một cách hệ thống, đặc biệt là ở các thị trường mới, cập nhật thông tin thị trường và kết nối cung - cầu.