Làm phim để “chơi”
Trong thời buổi công nghệ số, hình ảnh ngày càng phát huy sức mạnh của nó và phim ngắn là một thể nghiệm để người trẻ có thể thỏa sức với niềm đam mê điện ảnh khi phương tiện và thiết bị làm phim ngày nay có thể tối giản đến mức tối đa. Chỉ cần một chiếc máy ảnh có chức năng quay phim kèm với một số phần mềm chuyên dụng hỗ trợ, một số tiền không quá lớn là có thể cho ra đời một bộ phim ngắn. Thậm chí nhiều bạn trẻ còn quay bằng điện thoại di động trong một số trường hợp phải quay giấu.
Và họ quay xong, tự biên tập, tự dựng. Chủ đề chính mà họ thực hiện thường là những câu chuyện trong gia đình bản thân, chuyện trường lớp, bè bạn. Có phim như là tự sự của tác giả, có khi chuyển tải một thông điệp về gia đình, bạn bè... Câu chuyện có thể thú vị, nhưng kỹ thuật làm phim thì sơ sài, nhiều khi thiếu tính thẩm mỹ. Có những phim tham dự Cánh diều mà mắc lỗi sơ đẳng: tiếng ngoài hình át tiếng thoại của nhân vật chính, đặt máy quay vào nhân vật ở tư thế nằm ngồi trong trạng thái quá tự nhiên chủ nghĩa. Và có những phim không thành phim, chỉ như những mảnh vụn rời rạc mà thiếu một sợi dây kết nối.
Liên tục những sân chơi mở ra cho phim ngắn và nó giúp các bạn trẻ có thêm tri thức để thỏa mãn đam mê như Chúng ta làm phim, Take5 2014, 10 tháng 10 phim, Làm phim 48 giờ..., phim ngắn khoa học viễn tưởng WD’s 48 Hour Film Project Vietnam - Làm phim 48 giờ, Tiệc phim ngắn YxineFF, Hanoi Doclab... Gần đây, các đài truyền hình cũng mở rộng cửa cho dòng phim này. Đài truyền hình TP Hồ Chí Minh (HTV) có Góc phim ngắn, Yan TV có Giờ phim ngắn. Chuyên mục Phim trẻ của VTV6 khởi xướng từ năm 2013 nhằm quảng bá những bộ phim ngắn ấn tượng của các tác giả không chuyên cũng nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của đông đảo công chúng.
Và đã có giải phim ngắn trong một số cuộc thi cùng Liên hoan phim trong nước như giải Búp sen vàng, giải Cánh diều, giải Ong vàng... Những sân chơi này đã góp phần không nhỏ phát hiện ra những tài năng trẻ cho điện ảnh nước nhà.
| Vậy tại sao không xem phim ngắn là một hạng mục cần được đầu tư một cách bài bản, cả từ phía Nhà nước lẫn các hãng sản xuất phim, xem như một sản phẩm “ngắn” có sức hút để “nuôi” dài? |
Phim ngắn Việt bước ra thế giới
Đầu năm 2016, một tin vui cho điện ảnh nước nhà: Một thành phố khác của Phạm Ngọc Lân (sinh năm 1986) được chọn tranh giải chính thức ở hạng mục Phim ngắn xuất sắc nhất của Liên hoan phim quốc tế (LHPQT) Berlin (Đức). Và dù sau đó, phim không thắng giải thì đây cũng là một dấu ấn đáng ghi nhận với phim trẻ Việt. Lân chính là một học viên của khóa học làm phim Hanoi Doclab.
Trước đó, Góc phim ngắn (Short Film Conner) của LHPQT danh giá Cannes (Pháp) liên tiếp có phim Việt Nam được chọn tham dự. A good day to die của nhóm Young Media (thuộc dự án 48 Go Green - 48HF - The 48 Hour Film Project) năm 2011; Hai, tư, sáu của Nguyễn Hoàng Điệp và Canh ba ba của Tsering Tashi Gyalthang cùng nhóm Yeti (nhóm làm phim độc lập tại TP Hồ Chí Minh) năm 2012; 16:30 của Trần Dũng Thanh Huy năm 2013 và Tôi 30 của Hoàng Trần Minh Đức năm 2014.
Phim ngắn Việt cũng góp mặt tại một số LHPQT khác. Đóng vào, mở ra... của Đỗ Quốc Trung tham dự Golden Award (LHP ngắn quốc tế REC Berlin, Đức 2014). Dự án phim Thằng Ròm của Trần Dũng Thanh Huy được chọn chiếu tại chương trình Chợ dự án châu Á năm 2015 trong khuôn khổ LHPQT Busan (Hàn Quốc). Vào tháng 5 năm 2011, khán giả của kênh truyền hình Discovery trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương cũng đã được thưởng thức Những chiến binh chống tắc đường, Rạp chiếu phim di động của ông Long, Thành phố một nghìn năm và Câu chuyện cải táng. Đây là bốn phim tài liệu xuất sắc nói về sự chuyển biến nhanh chóng trong quá trình đô thị hóa tại Việt Nam trong cuộc thi Lần đầu làm phim với Discovery do quỹ Ford tài trợ, được tổ chức bởi kênh Discovery châu Á - Thái Bình Dương.
Mạnh và yếu
Trong khi phim ngắn đã phát triển mạnh mẽ trên thế giới, thì ở Việt Nam chỉ mới thịnh hành năm năm trở lại đây, như một trào lưu mang tính tự phát phong trào, nặng chất “chơi” của giới trẻ nhiều hơn là tính chuyên nghiệp qua các dự án phim ngắn (có kết hợp với yếu tố nước ngoài).
Điểm yếu lớn nhất của phim ngắn Việt là sự thiếu chuyên nghiệp, đồng bộ trong tất cả các khâu, thường được yếu tố này lại mất yếu tố kia. Vẫn tồn tại quan niệm sai lầm, phim ngắn là phim dài thu ngắn lại, trong khi phim ngắn đòi hỏi một cấu trúc hoàn toàn khác. Vì thế nhiều bạn trẻ làm phim ngắn mà chưa biết chắt chiu từng hình ảnh, từng chi tiết. Có bạn quá duy mỹ, chỉ thích hình ảnh đẹp mắt, góc quay lạ mà chưa biết dùng hình ảnh nối tiếp nhau như những câu văn để kể một bài văn. Có những câu chuyện vụn vặt, quanh quẩn không vượt ra khỏi một mái nhà.
Một số phim ngắn của đạo diễn trẻ Việt Nam thể hiện được sự vượt trội, thấy rõ sự tìm tòi, sáng tạo trong cách biểu hiện, ngôn ngữ điện ảnh, hình ảnh, lời thoại được trau chuốt, kỹ lưỡng, và gây xúc động cho người xem nhờ tính thẩm mỹ và giá trị nhân văn sâu sắc. Một số đạo diễn thích khai thác các đề tài nóng về bạo lực gia đình, đồng tính, chuyển giới cùng một số vấn đề bức xúc khác của xã hội và gây sự chú ý, tạo được dấu ấn cá nhân. Tuy nhiên, câu chuyện xảy ra ở Việt Nam nhưng lại mang nhiều dị biệt về những góc khuất cuộc sống, thậm chí nhiều khi xa lạ với văn hóa truyền thống người Việt, nhất là những phim khai thác quá sâu chuyện tình yêu- tình dục- giới tính... và không mở ra một lối thoát. Có thể nó thể hiện, phản ảnh đúng tâm lý một bộ phận khá đông trong giới trẻ đương đại nhưng không nêu được bước chuyển biến, phát triển tâm lý nhân vật mà lâm vào tình thế hoàn toàn bế tắc.
Hiện phim ngắn đều có hạng mục dự thi tại hầu hết LHPQT danh tiếng nhất của thế giới như Cannes, Venice, Toronto, Berlin... Đã có hẳn một sân chơi danh giá dành cho cho phim độc lập (mà chủ yếu là phim ngắn) mang tên LHPQT Sundance (Mỹ).
Ở Việt Nam, những người trẻ tham gia làm phim ngắn ngày một nhiều hơn, với sự đa dạng về thể loại cũng như đề tài, nội dung. Chất lượng những bộ phim cũng ngày một khá hơn là một tín hiệu đáng mừng cho điện ảnh nước nhà. Vậy tại sao không xem phim ngắn là một hạng mục cần được đầu tư một cách bài bản, cả từ phía Nhà nước lẫn các hãng sản xuất phim, xem như một sản phẩm “ngắn” có sức hút để “nuôi” dài? Trong tương lai, chính đội ngũ người trẻ làm phim này có thể sẽ định hình lại và làm cho nền điện ảnh trong nước có những bước phát triển theo đúng khẩu hiệu của điện ảnh Việt Nam: “Hội nhập và phát triển”.
 |
Phim “Một thành phố khác” tham dự LHPQT Berlin.
| Trong danh sách 33 phim ngắn tham dự giải Cánh diều năm nay, tác phẩm của những gương mặt rất trẻ đến từ Trung tâm hỗ trợ và phát triển tài năng điện ảnh TPD đã chiếm tới con số 23 phim. Sinh viên Đại học Sân khấu điện ảnh Hà Nội có năm tác phẩm dự thi. Có thể nói, phim ngắn đã trở thành một sân chơi mà người làm phim trẻ đang chiếm thế thượng phong. Đây cũng chính là bệ phóng giúp nhiều người trẻ đặt bước chân bỡ ngỡ ban đầu vào con đường làm phim chuyên nghiệp, từ đó có được “tấm danh thiếp” hữu hiệu giúp họ đi tiếp, đi xa trên con đường sáng tạo nghệ thuật sau này. |
