Sự xuất hiện bất ngờ của đom đóm bao giờ cũng đem lại những xao xuyến ngỡ ngàng. Chúng giống như lời hẹn ước với thời gian, với nhịp điệu vần xoay của mùa nối mùa và những kỷ niệm mãi vẹn nguyên trong ký ức. Tuổi lên chín lên mười nơi làng quê yên ả, đứa trẻ nào chẳng từng có lần háo hức đuổi theo đốm sáng lấp lánh trong đêm. Có những khi vui sướng chụp gọn trong lòng bàn tay, he hé mở ra để nhìn chú đom đóm bé xíu mầu nâu có ngọn đèn phía sau đuôi lúc sáng rồi lúc tắt. Cũng có khi đuổi hụt, chú đom đóm vụt lên cao lẫn vào những vòm cây tối sẫm, cảm giác lúc đó ngẩn ngơ nuối tiếc như bỏ lỡ một điều gì. Niềm vui, nỗi buồn trẻ thơ nhanh đến cũng nhanh đi, hôm sau bạn bè quanh xóm lại í ới rủ nhau kiếm chai thủy tinh hay vỏ trứng rỗng để tối về săn đom đóm nhốt vào trong đó. Trong quầng sáng mờ ảo của muôn vàn ngọn đèn nho nhỏ, mẹ kể cho ta nghe câu chuyện về trạng nguyên Mạc Ðĩnh Chi dùi mài kinh sử thuở xa xưa.
Có lẽ còn ít ai biết rằng để có một khoảnh khắc rực rỡ tựa sao sa, bầy đom đóm phải trải qua một chặng đường dài nhọc nhằn lặng lẽ. Không giống như những loài hẹn hò bằng mùi hương hay quyến rũ bằng mầu sắc, đom đóm lại chọn cho mình tín hiệu lấp lánh để ghép đôi. Dọc theo những cánh rừng, trên bãi sông hay trong khu vườn mịt mùng cây cối, đom đóm gọi nhau quần tụ theo vũ điệu ánh sáng bắt đầu cho say đắm mùa yêu. Sau giờ phút lung linh tìm đến với nhau, đom đóm đẻ trứng trong đất, trứng nở thành ấu trùng, ấu trùng đợi một thời gian rất lâu để hóa nhộng rồi nhộng vật vã thoát khỏi kén mới trở lại hình hài đom đóm. Quãng đời dằng dặc đó phải mất gần một năm ròng rã, thậm chí có loài đom đóm ấu trùng ngủ đến vài năm, thế nhưng cuộc đời của một con đom đóm trưởng thành chỉ kéo dài trong mươi ngày hay nửa tháng. Dẫu biết chỉ bừng lên trong một thời gian ngắn ngủi, bầy đom đóm vẫn tận hiến đời mình như đốm lửa thắp sáng màn đêm.
Dường như càng lớn lên, ta càng bị cám dỗ bởi quầng sáng rực rỡ phồn hoa của những ánh đèn mầu, mùa đom đóm năm xưa chìm dần vào quên lãng. Rừng ngày một ít dần đi, những mảnh vườn bé lại, đom đóm tìm chốn trú thân ở nơi nào khi mặt đất nơi nơi đều phủ kín bê-tông. Thiếu đi những vạt rêu ẩm mềm, những bờ cỏ mát, những tàn cây im lìm bí mật, đêm phơi mình ra suồng sã dưới ánh điện chói lòa. Ðàn đom đóm lưu lạc về một nơi rất xa, chở theo những giấc mơ không bao giờ trở lại. Ai đó từng nói rằng mỗi con đom đóm là một vì tinh tú lạc xuống trần gian, chiếu rọi những khao khát ẩn sâu trong tâm hồn con người giữa bóng đêm mù mịt. Nếu thiếu đi ngọn đèn đom đóm, đêm trở nên bất trắc, tối tăm, đầy ẩn họa như cõi vô minh đè nặng những kiếp người. Phải đi rất lâu trên chặng đường đời, nếm trải đủ bão giông ngọt bùi cay đắng, ta mới nhận ra minh triết giản dị ẩn sau những chiêm nghiệm đó.
Vẻ đẹp diệu kỳ của đom đóm trong đêm không những đi vào nhạc, vào thơ mà còn xuất hiện trong những bộ phim lấy đi của người xem rất nhiều nước mắt. Hẳn ai trong chúng ta cũng day dứt khôn nguôi khi Mộ đom đóm của Nhật Bản chiếu đến cảnh cuối cùng, nghẹn ngào trước hình ảnh của bầy đom đóm bay quanh hai đứa bé phiêu bạt giữa chiến tranh, đem ánh sáng mỏng manh an ủi những linh hồn trẻ thơ khổ đau mất mát. Hằng năm, trên đất nước mặt trời mọc, lễ hội đom đóm Hotaru Matsuri tại thị trấn Hokubo vẫn luôn thu hút rất nhiều khách thập phương đến để đắm mình trong không gian tĩnh lặng với muôn vàn cánh đom đóm thong thả lướt qua rừng cây, lạch nước. Dẫu cho ở phương trời nào thì con người vẫn luôn gặp nhau trong những khoảnh khắc đồng điệu với thiên nhiên.
Tìm về những mùa đom đóm để lắng tâm hồn mình vào cõi bình yên, nghe nhịp thở của vũ trụ chuyển mình trong đêm dài sâu thẳm, ta biết trân quý hơn mỗi khoảnh khắc lấp lánh trong đời.
