Nhà viết kịch Lê Quý Hiền:

Ðại dịch là phép thử làm bộc lộ tính cách xã hội

Ðang bắt tay viết kịch bản sân khấu về chủ đề này, nhà viết kịch Lê Quý Hiền (ảnh nhỏ) chia sẻ, đại dịch đã mang đến cho riêng anh những suy ngẫm sâu sắc về cuộc sống, làm thay đổi nhận thức và hành động.

Cảnh trong vở Kẻ trộm của Nhà hát Kịch Hà Nội, kịch bản Lê Quý Hiền.
Cảnh trong vở Kẻ trộm của Nhà hát Kịch Hà Nội, kịch bản Lê Quý Hiền.

Bài học lớn từ tinh thần chống dịch

- Thưa nhà viết kịch Lê Quý Hiền, những ngày thực hiện giãn cách xã hội, gần như ai cũng ở trong nhà. Riêng anh đã tận dụng khoảng thời gian này để làm những việc gì?

- Có dịch bệnh hay không, cách ly xã hội mức độ nào thì dân sáng tác chúng tôi vẫn viết, nên thật sự mà nói tôi không thấy xáo trộn lắm. Hằng năm tôi cũng thường xa gia đình để "cách ly tập trung" vài đợt mươi mười lăm ngày tại trại sáng tác, đi thực tế, ra Trường Sa…

- Không lẽ với anh không có gì thay đổi?

- Có chứ. Ít ra tôi không còn bị những cuộc điện thoại mời rủ đi đâu đó, hoặc sếp gọi đến trao đổi, hoặc vợ nhắc đi đón con "băm" vào mạch nghĩ của mình khi đang sáng tác. Ngay với bản thân, lúc "bí" cũng không lên xe ra đường đi chỗ này đến chỗ nọ để "giải lao" mà nhiều khi giải lao quá đà thành ra phí hoài thời gian của mình. Tức là hoàn cảnh lúc này làm mình tập trung hơn, chăm chỉ hơn!

- Ðại dịch đang gây ảnh hưởng rất lớn đến đời sống người dân không chỉ trong nước mà khắp toàn cầu, nhưng nó cũng mang đến cho mỗi người nhiều bài học, nhiều suy ngẫm giúp cho chúng ta có thể thay đổi cuộc sống của chính mình. Anh có chia sẻ điều này?

- Tôi thấy rằng trong nguy có cơ. Tác hại của đại dịch khỏi nói ai cũng biết nhưng nó cũng là dịp để "thực tập", "thể nghiệm" việc xóa đi khoảng cách giữa nhận thức và hành động trước những đòi hỏi của cuộc sống để khi hết dịch ta tiếp tục thực hiện. Thí dụ như chuyện dạy thêm, học thêm, chuyện giảm tải chương trình trong giáo dục để trả lại tuổi thơ cho các cháu.

Hay chuyện ra đường nên có thói quen đeo khẩu trang trước sự ô nhiễm không khí và có thói quen không có việc cần thì không ra đường để giảm bớt lưu lượng giao thông trên đường phố cũng như bớt những cuộc tụ bạ buôn dưa lê vô bổ trong các hàng quán.

Cơn đại dịch này cũng khơi dậy sự ấm cúng của gia đình khi quây quần bên nhau quanh mâm cơm - điều quan trọng nhất mà có lúc chúng ta lãng quên để lao vào những công việc và những mối quan hệ khác vì nhiều lý do.

Nhìn rộng ra xã hội, từ việc chống dịch này chúng ta có bài học, trước mỗi vấn đề của cuộc sống, tất cả cùng vào cuộc, cùng phối hợp, không đùn đẩy sẽ thoát khỏi sự trì trệ. Giữ được tinh thần chống dịch này, nông sản không cần phải "giải cứu", người tiêu dùng yên tâm không lo hàng giả, nâng giá khi tất cả hàng hóa đều coi như khẩu trang và nước sát khuẩn trong mùa dịch. Nhiều cơ quan đánh giá nhân viên không phải từ việc đi muộn về sớm, chăm chỉ ôm bốn chân bàn mà là hiệu quả công việc khi làm việc tại nhà (trong thời đại 4.0, các cơ quan có thể làm việc chủ yếu tại nhà cũng sẽ giảm ùn tắc giao thông, tiết kiệm điện nước nhiều lắm đấy).

Không chỉ là virus corona…

- Nghe nói anh đang có ý tưởng viết kịch bản sân khấu về đề tài phòng, chống dịch Covid-19?

- Sao lại không viết khi mà nó làm thay đổi nhận thức và hành động trong mỗi người, mỗi cơ quan như đã nói ở trên!

- Anh có thể chia sẻ cụ thể hơn về kịch bản mà anh sẽ viết?

- Tình huống xã hội lâm vào tình cảnh đại dịch chúng ta đang trải qua ở trong sân khấu chúng tôi gọi là tình huống kịch, để từ đó bộc lộ ra tính cách và phẩm chất của nhân vật. Ðối với tôi, đại dịch là phép thử để những yêu thương, cao thượng, sự hy sinh cũng như thói cơ hội, ích kỷ được bộc lộ rõ nhất để cộng đồng nhìn rõ hơn và xích lại gần nhau hơn, trong đồng cảm và chia sẻ. Nói trước khó bước qua, nhưng trong kịch bản của mình tôi chắc chắn sẽ viết về lòng trung thực, giống như những sự thật dù vì lý do gì được giấu kín, khai gian cũng sẽ đều được phơi bày…

- Không chỉ viết kịch bản, anh còn là một người làm báo xông xáo, không ngại xộc thẳng vào những vấn đề nóng hổi của cuộc sống. Từ thực tiễn làm báo của mình, anh đánh giá thế nào về vai trò của sân khấu trong việc đưa những vấn đề thời sự của đời sống vào tác phẩm?

- Sân khấu hay bất cứ loại hình văn học nghệ thuật nào cũng cần phải bám sát đời sống thực tế. Vấn đề thời sự hay vấn đề muôn thuở nếu đáp ứng những điều dân nghĩ, dân mong thì đều được đón nhận. Như trong đợt chống dịch này, những bài hát như Ghen Cô vy, Trống cơm: Chống Covid-19 "tuyên truyền" những là rửa tay, ngồi nhà nhưng có sức lan tỏa ghê gớm. Thậm chí nhiều nước dịch hai bài trên và hát. Dân ca Việt Nam (bài hát Trống cơm) được quảng bá ra thế giới một cách rất tự nhiên và "ngọt" cũng đáng mừng đấy chứ. Ðấy cũng là bài học cho sân khấu tuy vở diễn thì không thể nhanh như ca khúc, bài thơ hay tấm hình chụp. Các tác giả sân khấu nên có tư duy của nhà báo để nắm bắt kịp thời thực tế đời sống. Và các nhà báo cũng nên có tư duy của nhà viết kịch để bài báo ngoài thông tin còn chạm được vào trái tim bạn đọc qua những số phận cụ thể.

- Nói điều dân nghĩ, dân mong là trách nhiệm công dân của người viết kịch nhưng sao hiện nay nhiều người viết kịch bản sân khấu vẫn né các đề tài thời sự mà thường khai thác những chủ đề lịch sử, mượn chuyện xưa nói chuyện nay? Phải chăng họ không đủ vốn sống để viết hay vì vấn đề nào khác nữa, thưa anh?

- Kịch nói là loại hình mũi nhọn, có ưu thế trong việc bám sát các vấn đề của đời sống. Tuy nhiên, sân khấu có nhiều loại hình và kịch hát với đặc trưng loại hình của mình thường thích hợp hơn với đề tài lịch sử, dã sử và kể cả kịch nói, nếu lấy được chuyện xưa để nói chuyện nay một cách nhuần nhuyễn, sâu sắc có nghệ thuật thì tốt quá. Sợ nhất như điều chị nói là sự xa rời thực tế cuộc sống, không đồng hành cùng nhân dân của mình, núp trong đề tài lịch sử như kể chuyện lịch sử một cách thô thiển hay làm ra vẻ thử nghiệm sân khấu mới là điều đáng buồn…

- Dịch Covid-19 chắc chắn sẽ kết thúc, anh nghĩ gì về cuộc sống "hậu Covid-19"?

- Từ xa xưa cụ Lê Quý Ðôn đã nói: "Lúc vô sự phải lo như hữu sự. Khi hữu sự thì chủ động như vô sự". Qua dịch bệnh mới thấy, chúng ta có hệ thống y tế cộng đồng rất tốt. Virus corona rồi sẽ bị đánh bại nhưng chắc theo thời gian sẽ có những virus mới xuất hiện nhưng tôi tin rằng dù là virus nào chúng ta cũng sẽ tiêu diệt như lịch sử đã chứng minh "Kẻ thù nào cũng đánh thắng".

- Phải chăng ở đây anh đang muốn nhắc đến loại virus nào khác?

- Từ một cách nhìn khác, tôi thấy virus bệnh tật thì đã có đội ngũ thầy thuốc chăm lo nhưng xã hội vẫn còn phải đối mặt với nhiều loại virus tiêu cực. Tình trạng lãng phí, trì trệ, tham nhũng cũng đều là những loại virus nguy hiểm không kém, khi "phát bệnh" có thể dẫn đến thiệt hại vô cùng cho Dân, cho Nước và không dễ khắc phục. Trước đại dịch Covid-19 toàn dân đều cảnh giác với ý thức vì hạnh phúc của mình, gia đình mình và của toàn xã hội, nhưng nếu như đối với các loại virus tiêu cực tôi vừa nói cũng được chúng ta phòng, chống quyết liệt như thế thì nước ta sẽ có thêm nhiều cơ hội phát triển. Tôi mong rằng sau đây, những bất cập, tiêu cực trong cuộc sống cũng phải được coi như virus corona để cả xã hội cùng có trách nhiệm và chung tay loại trừ, chứ không phải chuyện của một bộ, ngành hay cá nhân nào.

- Xin cảm ơn anh về cuộc trò chuyện!