Sạt lở gây vùi lấp ruộng, nứt nhà dân
Công ty CP Yên Phước khai thác mỏ than Minh Tiến - Phú Cường nằm trên lưng chừng núi Hồng thuộc địa bàn xã Na Mao, huyện Đại Từ. Dưới chân núi Hồng là đất canh tác và nhiều hộ dân sinh sống. Trong quá trình khai thác than, đổ thải, nổ mìn, vận chuyển than, từ năm 2018 đến nay, năm nào công ty này cũng đã gây ra thiệt hại đối với sản xuất, đời sống người dân ở hai xã Na Mao và Phú Cường.
Mùa mưa năm 2018, đất, đá, xít than của bãi thải mỏ Minh Tiến - Phú Cường từ trên sườn núi Hồng tràn xuống vùi lấp năm ha đất cấy lúa của 40 hộ dân ở hai xóm Ao Soi và Cây Thổ thuộc xã Na Mao. Sau đó, Công ty CP Yên Phước phải bồi thường sản lượng lương thực bị thiệt hại và hỗ trợ nhân dân tự cải tạo diện tích bị vùi lấp số tiền hơn 600 triệu đồng.
Tiếp đến mùa mưa năm 2019, sáu ha đất canh tác của 57 hộ dân hai xóm Ao Soi và Cây Thổ lại bị sạt lở từ bãi thải vùi lấp, doanh nghiệp này lại bồi thường sản lượng lúa, hỗ trợ người dân cải tạo ruộng với số tiền 455 triệu đồng. Tuyến mương dẫn nước từ nhà ông Hoàng Văn Giáo đến cống Plan dài 700 m thuộc xóm Ao Soi bị vùi lấp hoàn toàn từ năm 2018, gây rất nhiều khó khăn đối với sản xuất của nhân dân.
Bên cạnh đó, vào tháng 11- 2019, tại khu vực dưới moong khai thác than và chân bãi thải mỏ than Minh Tiến - Phú Cường xảy ra tình trạng sụt, lún rất nguy hiểm, đe doạ tính mạng và tài sản của năm hộ dân ở phía dưới. Trong quá trình khai thác than mỏ Minh Tiến - Phú Cường, Công ty CP Yên Phước nổ mìn gây ảnh hưởng đến kết cấu, nứt nhà ở, công trình xây dựng của hàng chục gia đình ở xóm Ao Soi.
Ông Âu Văn Lâm, một hộ dân có nhà ở bị nứt ở xóm Ao Soi cho biết: “Chúng tôi thấy các vết nứt trên tường nhà từ tháng 7- 2019, sau đó phát hiện nhiều vết nứt tại nhiều nhà dân. Mặc dù cơ quan chức năng xác định, các thông số nổ mìn nằm trong giới hạn cho phép, nhưng mỗi lần Công ty CP Yên Phước nổ mìn là chúng tôi hoang mang, lo lắng về cuộc sống của mình”.
Việc chế biến, vận chuyển than của doanh nghiệp này cũng làm hàng chục ha chè của người dân xã Phú Cường bị “nhuộm” bụi than, làm cho chất lượng, giá bán chè giảm, khó tiêu thụ; hằng ngày có nhiều đoàn ô-tô vận tải cỡ lớn đến mỏ chở than đi tiêu thụ gây mất an toàn giao thông, ô nhiễm môi trường, hư hỏng đường giao thông làm chính quyền và nhân dân địa phương bất bình.
Cần xử lý nghiêm sai phạm
Trong quá trình khai thác than tại mỏ Minh Tiến - Phú Cường, Công ty CP Yên Phước không những gây sạt lở bãi thải vùi lấp ruộng đất canh tác, công trình thuỷ lợi, nổ mìn nứt nhà, công trình xây dựng, ô nhiễm môi trường ảnh hưởng đến sản xuất, làm đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn mà doanh nghiệp này còn có những sai phạm mang tính hệ thống.
Trong hai năm 2018 và 2019, doanh nghiệp này đã bị các cơ quan chức năng xử phạt bởi các vi phạm về đất đai, bảo vệ môi trường. Chủ tịch UBND xã Na Mao Nguyễn Văn Hồng cho biết: “Sau khi xảy ra sụt lún, đại diện Công ty CP Yên Phước thỏa thuận đền bù bảy ha rừng, mua toàn bộ diện tích đất rừng đó của ông Vi Văn Hải ở xóm Ao Soi và tự ý sạt gạt diện tích này nhằm xoá dấu vết sụt lún, đồng thời cắt tầng, tạo hố lắng thu nước. Đây là hành vi chuyển đổi mục đích sử dụng đất trái phép mà chưa có sự chấp thuận của cơ quan chức năng và chính quyền địa phương”.
Mặc dù trong quá trình khai thác, vận chuyển than gây ra nhiều thiệt hại đối với sản xuất, đời sống nhân dân, làm dư luận và chính quyền địa phương bức xúc, nhưng sau thời gian dài, Công ty CP Yên Phước không khắc phục kịp thời nhiều hậu quả do mình gây ra.
Điển hình là doanh nghiệp này hứa nạo vét khắc phục 700 m kênh mương ở xóm Ao Soi từ năm 2018, nhưng đến tháng 8-2020 chưa khắc phục, làm cho việc canh tác của nhân dân gặp rất nhiều khó khăn. Đến đầu tháng 7-2020, công ty này vẫn chưa bồi thường sản lượng vụ xuân năm 2020 do không canh tác được đối với diện tích bị vùi lấp năm 2019.
UBND xã Na Mao đã từng đề nghị UBND tỉnh Thái Nguyên đình chỉ khai thác mỏ than Minh Tiến - Phú Cường cho đến khi Công ty CP Yên Phước khắc phục triệt để những thiệt hại gây ra đối với sản xuất, đời sống, nhà cửa của người dân và bảo đảm an toàn bãi thải thì mới cho khai thác than trở lại.
Trước những bất bình của nhân dân và chính quyền địa phương đối với việc khai thác mỏ Minh Tiến - Phú Cường, UBND tỉnh Thái Nguyên đã chỉ đạo Sở Công thương chủ trì các ngành chức năng và chính quyền địa phương thanh tra việc chấp hành các quy định của pháp luật đối việc khai thác mỏ than Minh Tiến - Phú Cường của Công ty CP Yên Phước.
Ngày 20-7-2020, Sở Công thương Thái Nguyên đã ban hành Kết luận thanh tra số 1311/KL-SCT đối với việc khai thác than của Công ty CP Yên Phước, trong đó chỉ ra nhiều sai phạm: Khai thác không đúng thiết kế mỏ, khai thác vượt ra ngoài ranh giới khu vực được phép khai thác, sử dụng đất rừng sản xuất vào mục đích khác không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép, không thu gom chất thải nguy hại theo quy định, để chất thải nguy hại ngoài trời gây ô nhiễm môi trường chung quanh và hộ chiếu nổ mìn lập không đầy đủ nội dung và bị phạt tổng số gần 400 triệu đồng. Tuy nhiên, đến nay nhiều sai phạm đã được chỉ ra nhưng Công ty CP Yên Phước chưa khắc phục.
UBND tỉnh Thái Nguyên và các cơ quan chức năng của tỉnh cần xử lý nghiêm sai phạm của doanh nghiệp này, yêu cầu nghiêm túc khắc phục triệt để hậu quả gây ra, thực hiện nghiêm túc các quy định về thiết kế, đầu tư xây dựng bãi thải, nổ mìn an toàn để không tái diễn tình trạng ảnh hưởng đến đời sống nhân dân, bảo vệ môi trường.
