Ngày 21-10, thực hiện chương trình kỳ họp, Quốc hội nghe báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi) và tiến hành thảo luận trực tuyến.
So với dự thảo đã trình tại kỳ họp thứ 9, dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi) trình Quốc hội tại kỳ họp này đã được tiếp thu, chỉnh lý 42 điều, trong đó tập trung làm rõ phạm vi điều chỉnh của Luật; chỉnh lý, bổ sung nội dung giải thích một số từ ngữ liên quan đến cư trú; quy định nguyên tắc thực hiện quyền tự do cư trú của công dân, nguyên tắc về quản lý cư trú; đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ cho tổ chức và công dân, áp dụng công nghệ thông tin trong việc cung cấp, cập nhật thông tin về cư trú của công dân...
Hai mốc thời gian bỏ phương thức quản lý theo Sổ hộ khẩu
Đối với nội dung còn ý kiến khác nhau về điều khoản thi hành, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và ý kiến của đa số đại biểu Quốc hội đều tán thành với việc cần chuyển đổi sang phương thức quản lý cư trú mới và nhất trí quy định Luật sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2021 như đề xuất và cam kết của Chính phủ, song nhiều ý kiến đề nghị trong Luật cần có một số quy định có tính chất chuyển tiếp phù hợp để bảo đảm sự thích ứng kịp thời của các cơ quan nhà nước có liên quan, tránh làm phát sinh thêm thủ tục, gây khó khăn, phiền hà cho người dân. Do đó, trong dự thảo Luật trình Quốc hội tại kỳ họp lần này thể hiện hai phương án tương ứng với hai loại ý kiến để đại biểu Quốc hội tiếp tục thảo luận.
Cụ thể, phương án 1 cho phép người dân được tiếp tục sử dụng Sổ hộ khẩu, Sổ tạm trú đã được cấp cho đến hết ngày 31-12-2022 để chứng minh thông tin về nơi cư trú. Sổ hộ khẩu, Sổ tạm trú trong trường hợp này không được coi là công cụ quản lý cư trú như hiện nay mà chỉ đơn thuần là giấy tờ xác nhận nơi cư trú công dân.
Phương án 2 quy định Sổ hộ khẩu, Sổ tạm trú hết giá trị kể từ thời điểm Luật có hiệu lực thi hành (từ ngày 1-7-2021) bởi cho rằng phương thức quản lý cư trú mới là tiến bộ, cần được thực hiện ngay một cách đồng bộ.
Đại biểu Quốc hội Trần Thị Dung (Điện Biên) cho rằng khi bỏ Sổ hộ khẩu ngay từ 1-7-2021 sẽ phát sinh khó khăn trong nhiều thủ tục hành chính hiện hành như: đăng ký nhập học đối với học sinh phổ thông, đăng ký nơi khám chữa bệnh ban đầu theo bảo hiểm y tế, đăng ký sử dụng các dịch vụ điện, nước, viễn thông...
Đây là vấn đề lớn liên quan trực tiếp đến đời sống sinh hoạt hằng ngày của người dân và phương thức hoạt động của các cơ quan, tổ chức có liên quan. Do đó, cần phải được xem xét, cân nhắc, đánh giá một cách thận trọng, toàn diện để tránh làm khó cho người dân.
Bên cạnh đó, theo Báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hiện có gần 30 thủ tục hành chính ở cấp bộ và hàng chục thủ tục ở các cấp chính quyền địa phương đang có yêu cầu xuất trình Sổ hộ khẩu, Sổ tạm trú. Do đó, nếu thực hiện theo phương án 2 thì cần khẩn trương rà soát các văn bản quy phạm pháp luật có nội dung quy định liên quan đến Sổ hộ khẩu, Sổ tạm trú để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với quy định của Luật, nhằm bảo đảm có thể thực hiện thông suốt, thống nhất ngay từ ngày 1-7-2021.
Có thể thực hiện ngay để đáp ứng mong đợi của người dân
Giải trình băn khoăn của đại biểu, Bộ trưởng Công an Tô Lâm khẳng định hoàn toàn có đủ điều kiện cơ sở để thực hiện theo phương án 2, đồng thời nhấn mạnh “bỏ Sổ hộ khẩu là mong ước của người dân”.
“Trước đây chúng ta cũng có một số những quy định những sổ này, những sổ kia, khi bỏ những cái đó ra, thay đổi bằng những phương thức quản lý mang lại sự phấn khởi cho người dân”, Bộ trưởng Công an Tô Lâm dẫn chứng cho biết. Do đó, theo Bộ trưởng Tô Lâm, người dân rất mong đợi nếu bỏ phương thức quản lý theo Sổ hộ khẩu ngay khi Luật có hiệu lực.
Đối với các quy định “ăn theo” Sổ hộ khẩu, Bộ trưởng Công an cho rằng bây giờ thay đổi phương thức quản lý thì đòi hỏi cả hệ thống phải thay đổi.
Về báo cáo đánh giá tác động và kế hoạch triển khai, để bảo đảm tính khả thi theo phương án 2, Bộ trưởng Công an đề nghị là từ nay cho đến ngày 1-7-2021 (khi Luật có hiệu lực) vận động người dân chuyển đổi những giấy tờ pháp lý sang phương thức quản lý theo Căn cước công dân. Đồng thời triển khai dự án về Căn cước công dân một cách đồng bộ và cũng có hiệu lực từ ngày 1-7-2020.
“Báo cáo Quốc hội là cho đến nay, thông tin Cơ sở dữ liệu về dân cư, chúng tôi đã có khoảng 90%, bây giờ chỉ thẩm định, phúc tra lại và đưa vào trong hệ thống máy, còn 10% nữa thì sẽ cố gắng, có thể trong năm 2020 hoàn thành. Chúng tôi mạnh dạn đề nghị là thực hiện ngay được”, Bộ trưởng Công an Tô Lâm khẳng định.
Bộ trưởng Công an cũng cho biết, đối với thời gian để hoàn thành cấp Căn cước công dân thì không cần phải kéo dài, không phải gia hạn, mà đã có những lộ trình, bước đi để thực hiện xong trước ngày 1-7-2021, kể cả dữ liệu quốc gia dân cư và cả vấn đề về cư trú.
Bộ trưởng Tô Lâm cũng khẳng định dự án Luật Cư trú (sửa đổi) là dự án luật mang tính cải cách rất lớn, thể hiện rõ nét định hướng ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động quản lý nhà nước nhằm đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và phát triển kinh tế - xã hội.
“Chúng tôi cũng thấy rằng nếu chúng ta quản lý được cư dân tốt, quản lý được cư trú tốt thì có lẽ không phải tổng điều tra dân số, vì tất cả đã được quản lý theo hệ thống. Khi thực hiện quản lý cư trú bằng phương thức mới này sẽ góp phần giảm được rất nhiều thủ tục hành chính liên quan đến các cơ chế hành chính. Chúng tôi cũng đã thấy được những vấn đề này, mong Quốc hội xem xét và sẽ sớm thông qua dự án luật này để thực sự đi vào cuộc sống”, Bộ trưởng Tô Lâm phát biểu.
Dự thảo Luật cư trú: Bỏ phương thức quản lý bằng sổ hộ khẩu 
