Ban đầu mới chỉ có 225 cán bộ, đội viên; ngay sau đó đã có hơn 30 nghìn người làm nhiệm vụ ở các chiến dịch, các địa bàn trọng điểm trên cả nước để phục vụ cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
Thanh niên xung phong Việt Nam đã luôn luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ trong các thời kỳ kháng chiến chống Pháp, xây dựng CNXH, chống Mỹ, cứu nước, khắc phục hậu quả chiến tranh - xây dựng kinh tế sau năm 1975, tham gia bảo vệ biên giới (phía bắc, phía nam), làm nhiệm vụ quốc tế giúp nước bạn Lào và Cam-pu-chia.
Qua các thời kỳ kháng chiến, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đã có hơn 666.000 TNXP làm nhiệm vụ, trong đó có 6.733 người hy sinh (6.458 liệt sĩ), 40.409 người bị thương (36.111 thương binh), hơn 17.000 người và con đẻ nhiễm chất độc da cam, sau chiến tranh 5.600 nữ TNXP cô đơn không nơi nương tựa. Lực lượng TNXP Việt Nam đã vinh dự được Ðảng, Nhà nước tặng thưởng: Huân chương Thành đồng Tổ quốc hạng nhất, Huân chương Ðộc lập hạng nhất, Huân chương Hồ Chí Minh, danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Ban Chấp hành Trung ương Ðảng tặng bức trướng mang dòng chữ: “Thanh niên xung phong chiến đấu dũng cảm, lao động sáng tạo, lập công xuất sắc”, Huân chương Sao vàng; 42 tập thể và 40 cá nhân được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, 28.000 cán bộ, chiến sĩ được tặng thưởng Huân chương, Huy chương Kháng chiến.
Ðể phát huy truyền thống anh hùng cách mạng của lực lượng TNXP Việt Nam, Ðảng và Nhà nước đã chỉ đạo thành lập Hội Cựu TNXP Việt Nam và giao nhiệm vụ tập hợp cựu TNXP cả nước tiếp tục phát huy tinh thần TNXP tham gia trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Từ khi thành lập (năm 2004), Hội Cựu TNXP Việt Nam đã luôn phấn đấu xây dựng tổ chức Hội phát triển vững mạnh toàn diện. Ðến nay, cả nước đã có 60 trong số 63 hội cấp tỉnh, thành phố (92%); 623 hội cấp quận, huyện (87%); 7.446 hội cấp xã, phường (70%) với hơn 420.000 hội viên (74% cựu TNXP). Hội đã làm tốt các nhiệm vụ, tham gia các hoạt động xã hội. Tiêu biểu là, Hội đã phát huy vai trò “Nhân chứng lịch sử” đề xuất với Ðảng, Nhà nước, phối hợp các cơ quan chức năng, các cấp chính quyền địa phương quan tâm giải quyết các chế độ, chính sách đối với TNXP, nên đã có 220.000 người hưởng các chế độ trợ cấp, 200.000 người được cấp thẻ bảo hiểm y tế, 42.000 trường hợp hưởng mai táng phí, 1.800 liệt sĩ, 24.000 thương binh, 5.560 người hưởng chế độ nhiễm chất độc da cam, 8.700 TNXP cô đơn hưởng trợ cấp hằng tháng…
Các cấp hội và cựu TNXP cả nước tích cực hưởng ứng cuộc vận động “Cựu TNXP nguyện nêu gương sáng, học tập, làm theo lời dạy và tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; Trung ương Hội đã biên soạn và sưu tập được nhiều tài liệu về lời dạy, phong cách làm việc của Bác Hồ với đồng bào, chiến sĩ, trong đó có những tư liệu, hình ảnh quý về Bác Hồ với TNXP để hướng dẫn các cấp hội và cựu TNXP cả nước học tập, làm theo tấm gương đạo đức, phong cách của Bác. Việc làm này đã góp phần thấm nhuần sâu sắc về lời dạy, hình ảnh của Bác với các tầng lớp trong xã hội, với cựu TNXP trong sự nghiệp xây dựng, đổi mới đất nước.
Tổ chức các hoạt động trong cựu TNXP với tinh thần “Tuổi trẻ xông pha, tuổi già gương mẫu” để tích cực tham gia sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cựu TNXP trong cả nước tuy tuổi đã cao nhưng vẫn nêu cao ý thức trách nhiệm giáo dục con cháu và làm nòng cốt tham gia các phong trào xã hội: “Xây dựng nông thôn mới”; “Người Việt Nam tự hào, ưu tiên dùng hàng Việt Nam”; “Tích cực tham gia công tác chính trị - xã hội ở địa phương”, nên đã có hơn 3.000 cựu TNXP tham gia các cấp ủy đảng, HÐND và các đoàn thể ở địa phương; “Cựu TNXP và gia đình tích cực tham gia bảo vệ biên giới, biển đảo”, các cựu TNXP ở các tỉnh biên giới và vùng biển luôn luôn làm nòng cốt trong hoạt động này; “Phong trào bảo vệ môi trường sống” góp phần làm trong sạch đường phố, xóm làng; “Phong trào an ninh trật tự - an toàn giao thông”, hàng trăm tổ chức hội cựu TNXP xã, phường với hàng nghìn cựu TNXP đã tích cực cùng con cháu tham gia làm trật tự xã hội, trật tự an toàn giao thông các đoạn đường “TNXP tự quản”,…
Trong số cựu TNXP hiện nay còn 55.000 hộ nghèo, hơn 17.000 người nhiễm chất độc da cam, hơn 8.700 người cô đơn không nơi nương tựa, gần 50.000 gia đình liệt sĩ, thương binh, do đó Hội đã có “Phong trào vì nghĩa tình đồng đội” để có các hoạt động giúp đỡ. Ðó là các phong trào, các cuộc vận động xã hội như: “Cựu TNXP làm kinh tế giỏi - vì nghĩa tình đồng đội” đã và đang hoạt động thường xuyên tại các cấp hội, đến nay có 13.092 hộ gia đình, hợp tác xã, doanh nghiệp cựu TNXP làm kinh tế với số vốn hơn 12.000 tỷ đồng, tạo việc làm cho 40.000 lao động con em, đóng góp vào ngân sách nhà nước 1.200 tỷ đồng, giúp đỡ cho cựu TNXP nghèo hơn 800 triệu đồng. “Cựu TNXP nuôi heo đất”, “Hũ gạo tình nghĩa”, “Bát cháo từ tâm”, “Xuân ấm tình yêu thương”, “Quỹ nghĩa tình đồng đội”, hưởng ứng “Quỹ Vì người nghèo” của Mặt trận Tổ quốc… Vận động các nhà tài trợ để giúp đỡ cựu TNXP nghèo có hoàn cảnh khó khăn, kết quả đã đạt được 711 tỷ đồng, trong đó tặng 4.227 nhà tình nghĩa trị giá hơn 215 tỷ đồng, 7.949 sổ tiết kiệm trị giá hơn 27 tỷ đồng, 328.738 phần quà trị giá 180 tỷ đồng, 2.043 con bò, dê giống trị giá 41 tỷ đồng, nuôi dưỡng thường xuyên 308 cựu TNXP với số tiền hơn 9 tỷ đồng. Việc làm này của Hội và cựu TNXP cả nước đã có ý nghĩa thiết thực, hỗ trợ hiệu quả cựu TNXP và giảm một phần cho ngân sách nhà nước về công tác người có công.
Hội đã tuyên truyền giáo dục truyền thống cách mạng, truyền thống TNXP cho thế hệ trẻ để nêu cao ý thức trách nhiệm trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hội Cựu TNXP Việt Nam đã phối hợp Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban Dân vận Trung ương, Tổng cục Chính trị QÐND Việt Nam, Hội đồng Lý luận Trung ương, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Trung ương Ðoàn TNCS Hồ Chí Minh, Thành ủy TP Hồ Chí Minh tổ chức hội thảo khoa học và phát hành sách “Tư tưởng Hồ Chí Minh về trường học lớn Thanh niên xung phong”; Trung ương Hội đã xuất bản các tập sách: “Thanh niên xung phong Việt Nam 60 năm làm theo lời thơ Bác Hồ dạy”, “Huyền thoại Thanh niên xung phong Việt Nam”, ba tập sách “Thanh niên xung phong Việt Nam anh hùng”, “Gương điển hình cựu TNXP làm kinh tế giỏi - vì nghĩa tình đồng đội”; làm phim “Bản hùng ca Thanh niên xung phong”. Hội Cựu TNXP ở một số địa phương đã in được các sách về những tấm gương đơn vị, cá nhân TNXP trong kháng chiến, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc,… Các sản phẩm về tinh thần nêu trên có ý nghĩa rất thiết thực về tuyên truyền trong xã hội và giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.
Nhìn lại 70 năm qua, từ ngày thành lập, các thế hệ TNXP Việt Nam và cựu TNXP ngày nay đã luôn luôn thấm nhuần lời dạy sâu sắc của Bác Hồ kính yêu, phát huy truyền thống anh hùng cách mạng, truyền thống vẻ vang của TNXP trong các thời kỳ kháng chiến, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
TS Nguyễn Cao Vãng
Ủy viên Ðoàn Chủ tịch - Hội Cựu TNXP Việt Nam
