Về đại biểu QH, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức QH cơ bản giữ các quy định về vị trí, vai trò và nhiệm vụ của đại biểu QH như Luật Tổ chức QH hiện hành. Về tiêu chuẩn của đại biểu QH, để bảo đảm tính chặt chẽ, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tránh xảy ra vi phạm trong quá trình bầu cử đại biểu QH như nhiệm kỳ QH khóa XIV, Luật đã bổ sung một khoản quy định về tiêu chuẩn quốc tịch đối với đại biểu QH. Theo đó, ngoài những tiêu chuẩn chung, đại biểu QH có một quốc tịch là quốc tịch Việt Nam (khoản 1a Điều 22).
Thực hiện chủ trương của Đảng về tăng tỷ lệ đại biểu QH hoạt động chuyên trách tại Nghị quyết số 18-NQ/TW, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức QH đã tăng tỷ lệ đại biểu QH hoạt động chuyên trách ít nhất là 40% tổng số đại biểu QH (khoản 2 Điều 23). Quy định này sẽ tạo cơ sở pháp lý cho công tác quy hoạch, chuẩn bị nguồn nhân sự để giới thiệu tham gia ứng cử làm đại biểu QH hoạt động chuyên trách từ QH khóa XV sắp tới, từ đó tăng cường tính chuyên nghiệp, góp phần quan trọng cho việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của QH. Tại cuộc họp báo Công bố Lệnh của Chủ tịch nước công bố 10 luật được QH khóa XIV thông qua tại kỳ họp thứ 9, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, Phó Tổng Thư ký QH Nguyễn Trường Giang cho biết: Kế thừa quy định của Luật Tổ chức QH hiện hành, Luật tiếp tục quy định về trách nhiệm của đại biểu QH hoạt động chuyên trách phải tham gia hội nghị đại biểu QH hoạt động chuyên trách và các hội nghị khác do Ủy ban Thường vụ QH triệu tập; bổ sung quy định đại biểu QH hoạt động không chuyên trách có quyền đăng ký tham dự hội nghị ĐBQH hoạt động chuyên trách để thảo luận về những nội dung mà đại biểu quan tâm.
Về Ủy ban Thường vụ QH, so với quy định của Luật Tổ chức QH hiện hành, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều đã bổ sung một số quy định sau đây về nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban Thường vụ QH. Cụ thể, bổ sung quy định Ủy ban Thường vụ QH quyết định, phê chuẩn số lượng và danh sách đại biểu QH hoạt động chuyên trách tại Đoàn đại biểu QH để bảo đảm tính linh hoạt và phù hợp tình hình thực tế của từng địa phương (khoản 3a Điều 43).
Đồng thời, bổ sung quy định về trách nhiệm của Ủy ban Thường vụ QH trong việc triệu tập, tổ chức hội nghị đại biểu QH hoạt động chuyên trách căn cứ vào yêu cầu, tình hình thực tiễn để tăng cường hiệu quả hoạt động của đội ngũ đại biểu QH hoạt động chuyên trách (khoản 7 Điều 47). Bên cạnh đó, Luật bổ sung thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ QH trong việc quy định cụ thể việc thực hiện công tác quản lý cán bộ đối với đại biểu QH hoạt động chuyên trách tại địa phương, việc thực hiện nhiệm vụ đại biểu, chế độ, chính sách và các điều kiện bảo đảm khác đối với đại biểu QH, đại biểu QH hoạt động chuyên trách (khoản 1 Điều 54).
Theo Phó Chủ nhiệm Nguyễn Trường Giang, điểm mới khác của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức QH là đổi tên Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng thành Ủy ban Văn hóa, Giáo dục và đổi tên Ủy ban Về các vấn đề xã hội thành Ủy ban Xã hội để bắt đầu thực hiện từ nhiệm kỳ QH khóa XV. Việc đổi tên gọi của hai ủy ban này để bảo đảm ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, thể hiện được lĩnh vực hoạt động chủ yếu của cơ quan. Bên cạnh đó, về trách nhiệm của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của QH, luật bổ sung quy định trách nhiệm của các cơ quan trong việc tham gia thẩm tra nội dung liên quan lĩnh vực Hội đồng Dân tộc, Ủy ban phụ trách trong dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết do cơ quan khác của QH chủ trì thẩm tra; trong quá trình thẩm tra dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban có trách nhiệm bảo đảm tính hợp hiến, tính hợp pháp và tính thống nhất của dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết với hệ thống pháp luật.
Luật cũng quy định cụ thể hơn về phiên họp của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của QH, trách nhiệm tham gia phiên họp của các thành viên. Cụ thể hơn, phiên họp toàn thể của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban phải có quá nửa tổng số thành viên của Hội đồng, Ủy ban tham dự. Báo cáo, nghị quyết, kiến nghị, các nội dung khác thuộc thẩm quyền quyết định của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban được thông qua khi có quá nửa tổng số thành viên của Hội đồng, Ủy ban biểu quyết tán thành. Thành viên của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban có trách nhiệm tham dự phiên họp của Hội đồng, Ủy ban theo triệu tập của Chủ tịch Hội đồng, Chủ nhiệm Ủy ban; thảo luận và biểu quyết các vấn đề xem xét tại phiên họp; trường hợp không tham dự phiên họp thì phải có lý do chính đáng, phải báo cáo và được sự đồng ý của Chủ tịch Hội đồng, Chủ nhiệm Ủy ban.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức QH được QH khóa XIV thông qua tại kỳ họp thứ 9 có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2021. Đạo luật này tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho tổ chức và hoạt động của QH, đại biểu QH, Ủy ban Thường vụ QH, Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của QH hoạt động ngày càng dân chủ, thực chất và hiệu quả hơn.
Trên cơ sở kết quả thực hiện thí điểm và theo đề nghị của Chính phủ, QH đã chấm dứt việc thực hiện thí điểm hợp nhất ba Văn phòng theo Nghị quyết số 580/2018/UBTVQH14 của Ủy ban Thường vụ QH; và quyết định sẽ tổ chức Văn phòng tham mưu, giúp việc, phục vụ chung cho Đoàn đại biểu QH và HĐND cấp tỉnh, Văn phòng tham mưu, giúp việc, phục vụ riêng cho UBND cấp tỉnh.
(Theo báo cáo của Ủy ban Thường vụ QH)
