Chia sẻ với báo chí về sự kiện này bên lề phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội, Phó Chủ tịch Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 Uông Chu Lưu cho biết, bản Hiến pháp sửa đổi lần này đã thể chế hóa cương lĩnh của Đảng trên cơ sở phát huy dân chủ, phát huy đại đoàn kết toàn dân tộc, đề cao quyền con người, quyền nghĩa vụ cơ bản của công dân, đồng thời phân định rõ chức năng nhiệm vụ của cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp so với hiện nay.
Phóng viên: Xin Phó Chủ tịch cho biết điểm mới nhất của bản Hiến pháp lần này là gì?
Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu: Chúng ta có thể thấy nếu trước đây chương V của Hiến pháp năm 1992 nói về quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân thì tại Hiến pháp sửa đổi lần này đã đưa nội dung này lên sau chương chế độ chính trị, đặt ở chương II của bản dự thảo Hiến pháp. Riêng bố cục cũng thể hiện tầm quan trọng, vị trí của quyền con người.
Tên chương cũng đã có sự thay đổi. Trước đây là quyền, nghĩa vụ cơ bản của công dân, còn bây giờ là quyền con người, quyền nghĩa vụ cơ bản của công dân để khẳng định Nhà nước ta cam kết bảo đảm, bảo vệ, tôn trọng quyền con người, quyền công dân đúng như những công ước quốc tế mà nước ta đã là thành viên. Đây cũng là thành quả của gần 30 năm đổi mới, của sự phát triển đất nước chúng ta. Cho nên, có thể nói trong chương đó có nhiều điều khoản làm rõ quyền con người, quyền nghĩa vụ cơ bản của công dân, trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo đảm các quyền đó và những trường hợp nào hạn chế quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân phải do Hiến pháp quy định trong những trường hợp thật cần thiết, vì những lý do rất cụ thể đã được quy định rõ trong Hiến pháp .
Phóng viên: Sự đồng thuận của các đại biểu khi biểu quyết thông qua Hiến pháp đã nói lên điều gì, thưa Phó Chủ tịch?
Trả lời: Bản Hiến pháp này là cả một quá trình làm việc rất công phu, rất nghiêm túc, phát huy được trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân. Có thể nói đây là ý kiến, nguyên vọng của nhân dân và đại biểu Quốc hội. Tỷ lệ phiếu đã phản ánh sự đồng thuận, thống nhất về những quy định của Hiến pháp sửa đổi.
Phóng viên: Thưa Phó Chủ tịch, ông vừa nói rằng điểm nhấn là chương về quyền con người trong Hiến pháp sửa đổi. Vậy làm thế nào để những quy định tốt đẹp như vậy được thực thi triệt để trong cuộc sống?
Trả lời: Vấn đề đó đã được hiến định. Thực tế các quyền tự do, dân chủ, lập hội, biểu tình... không chỉ được quy định trong bản Hiến pháp lần này mà cả trong những bản Hiến pháp trước. Tới đây, để triển khai những quyền đó, chúng ta phải ban hành luật để quy định rõ điều kiện, trình tự, thủ tục cụ thể.
Phóng viên: Yêu cầu về đổi mới thể chế kinh tế đặt ra trong bối cảnh kinh tế khó khăn hiện nay rất cấp bách. Vậy bản Hiến pháp lần này đã có sự đột phá nào cho yêu cầu trên, thưa Phó Chủ tịch?
Trả lời: Tại điều 51 của Hiến pháp đã khẳng định mục tiêu, mô hình kinh tế của Nhà nước chúng ta là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế và các thành phần kinh tế được cạnh tranh bình đẳng, được đối xử bình đẳng trước pháp luật.
Cũng trong chương về kinh tế đã nói rõ các thành phần kinh tế trong đó kinh tế nhà nước, kinh tế đầu tư nước ngoài... đều được Nhà nước bảo hộ và nhà nước không quốc hữu hóa tài sản hợp pháp của nhà đầu tư, của các nhà sản xuất, của các nhà kinh doanh. Đây là một thông điệp rất quan trọng khẳng định quyền sở hữu hợp pháp của các thành phần kinh tế, của các chủ thể, kể cả cá nhân, đều được Nhà nước tôn trọng, bảo đảm. Đây là quyền thiêng liêng của họ.
Phóng viên: Với tư cách là một thành viên của Ủy ban sửa đổi Hiến pháp, ông còn băn khoăn, tiếc nuối điều gì khi chưa đưa vào bản dự thảo sửa đổi Hiến pháp? Ví dụ chương Hội đồng Hiến pháp đã đưa vào lại rút ra?
Trả lời: Chúng ta đang triển khai một chủ trương, một chính sách rất lớn đó là kiểm soát quyền lực. Điều 2 nói rằng, quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp để bảo đảm quyền lực của nhân dân được thực hiện một cách nghiêm chỉnh, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả. Vậy thì cơ chế kiểm soát quyền lực không đưa Hội đồng Hiến pháp vào ngay nhưng trong các chương, điều khác của Hiến pháp cũng đã thể hiện trên tinh thần nguyên tắc đó. Ví dụ như quyền lập pháp thuộc về Quốc hội, quyền hành pháp thuộc về Chính phủ, quyền tư pháp thuộc về cơ quan xét xử là tòa án. Trong các chương đó đã quy định, phân định rõ hơn chức năng nhiệm vụ quyền hạn của mỗi cơ quan và chính sự phân công đó là để tạo điều kiện hiến pháp cho việc kiểm soát quyền lực.
Trong Hiến pháp lần này theo đề nghị của đại biểu Quốc hội và cử tri thì chúng ta thấy rằng cần phải ghi rõ vào chương hiệu lực Hiến pháp một điều khoản nói về trách nhiệm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, Tòa án Nhân dân tối cao, Viện kiểm sát Nhân dân tối cao, các cơ quan khác của Nhà nước và trách nhiệm của toàn dân trong vấn đề bảo vệ Hiến pháp, bảo đảm tính nghiêm minh, tôn trọng Hiến pháp theo tư tưởng của Nhà nước pháp quyền. Đấy là điều đã thể hiện tinh thần kiểm soát quyền lực. Còn trong điều kiện hiện nay, với cơ chế bảo hiến hiện nay mà chúng ta đã có thì lần này Quốc hội quy định rõ hơn trong Hiến pháp trách nhiệm của cơ quan. Hiện vẫn còn những ý kiến khác nhau, nên như chúng tôi nói nguyên tắc từ đầu là nếu vấn đề gì chưa có sự đồng thuận cao, chưa có thực tiễn kiểm nghiệm thì vẫn phải tiếp tục nghiên cứu.
Phóng viên: Cử tri rất kỳ vọng vào sự quyết định của mỗi một vị đại biểu khi thông qua bản Hiến pháp này. Phó Chủ tịch nghĩ thế nào khi có hai đại biểu đã không biểu quyết thông qua Hiến pháp?
Trả lời: Đó là chính kiến của đại biểu Quốc hội, là quyền của đại biểu Quốc hội. Không thể áp đặt họ được, không thể nói rằng 100% đại biểu phải thực hiện theo tinh thần của Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp.
Phóng viên: Bản Hiến pháp là sản phẩm mang tính chất toàn dân, trong đó có sự lãnh đạo của Đảng. Vậy Đảng đóng góp, có vai trò gì cho quá trình sửa đổi Hiến pháp này?
Trả lời: Hiến pháp sửa đổi lần này vẫn tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò của Đảng Cộng sản Việt Nam, trong đó có mấy điểm lớn.
Một là, Hiến pháp lần này thể hiện rõ hơn bản chất của Đảng, đó là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của cả dân tộc. Đảng là Đảng ta, của dân tộc ta.
Điểm thứ hai là, Hiến pháp đã khẳng định vị trí lãnh đạo nhà nước, xã hội của Đảng Cộng sản Việt Nam nhưng điều quan trọng hơn là cử tri và đại biểu Quốc hội mong muốn, phải xác định rõ trách nhiệm của Đảng so với bản Hiến pháp trước.
Trước đây, chúng ta không nói rõ trách nhiệm của Đảng thì lần này nhấn mạnh Đảng phải gắn bó mật thiết với nhân dân. Đó là sức sống của Đảng. Đảng phải phục vụ nhân dân, giám sát nhân dân và phải chịu trách nhiệm trước nhân dân về những quyết định của mình. Nếu Đảng có những quyết định không đúng, ảnh hưởng đến lợi ích của quốc gia, dân tộc, nhân dân thì Đảng phải chịu trách nhiệm trước nhân dân, dân tộc.
Trong quá trình tham gia chỉ đạo, sửa đổi Hiến pháp, ngay trong báo cáo của Ủy ban dự thảo, sửa đổi Hiến pháp đã nói rằng, đây là quá trình thể chế hóa cương lĩnh xây dựng Chủ nghĩa xã hội năm 2011, cụ thể hóa những điểm lớn, mục tiêu mà Đại hội Đảng đã đề ra. Chúng ta cũng chịu sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng về mục tiêu, quan điểm, định hướng. Vì thế, có thể nói, Đảng gắn bó mật thiết với quá trình xây dựng bản Hiến pháp này, như Chủ tịch Ủy ban sửa đổi Hiến pháp đã nói, đây là bản kết tinh giữa ý Đảng, lòng dân, phản ánh được ý chí nguyện vọng của nhân dân và thể chế hóa được chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, thực tiễn Việt Nam, đáp ứng được nhu cầu phát triển và bảo vệ đất nước.
Phóng viên: Trân trọng cảm ơn Phó Chủ tịch Quốc hội.
