Phòng chống gian lận xuất xứ hàng hóa

NDO -

NDĐT - Trong thời gian gần đây, việc gian lận, giả mạo xuất xứ, ghi nhãn hàng hóa không đúng quy định, chuyển tải bất hợp pháp hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, đã và đang ảnh hưởng lớn tới hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp làm ăn chân chính, dễ bị áp dụng biện pháp trừng phạt, mất đi thương hiệu Việt Nam, gây thiệt hại không thể tính toán được đối với nền kinh tế nước ta. Các hành vi gian lận, giả mạo xuất xứ, lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng hóa của Việt Nam liên tục gia tăng, với nhiều hình thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi.

Phòng chống gian lận xuất xứ hàng hóa

Theo đó, có hai nhóm hành vi là gian lận, giả mạo xuất xứ Việt Nam để tiêu thụ trong nước; gian lận, giả mạo xuất xứ Việt Nam, chuyển tải bất hợp pháp để xuất khẩu. Theo cơ quan chức năng, các nhóm mặt hàng có nguy cơ gian lận, giả mạo xuất xứ, gồm: máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện; điện thoại và linh kiện; nhôm và các sản phẩm từ nhôm; sắt thép và các sản phẩm sắt thép; xe đạp, xe đạp điện và linh kiện của xe đạp, xe đạp điện; gỗ và các sản phẩm gỗ; dệt may; da giày, túi xách; va-li, mũ, ô, dù; thủy sản; giấy và các sản phẩm từ giấy; đinh vít, máy móc, thiết bị khác.

Nguyên nhân của tình trạng này là do hành lang pháp lý về vấn đề này không theo theo kịp diễn biến thực tế. Quy định về quy tắc xuất xứ với một số mặt hàng còn lỏng lẻo; việc quy định kiểm tra hồ sơ xin cấp Chứng nhận xuất xử (C/O) chưa chặt chẽ; quy định pháp luật về xuất xứ chưa cụ thể, chưa bao quát được, chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe và phòng ngừa. Một số doanh nghiệp lợi dụng việc tổ chức cấp C/O tạo sự thông thoáng trong khâu kiểm tra hồ sơ trước khi xuất khẩu để thực hiện hành vi gian lận vê chứng từ chứng minh xuất xứ hàng hóa hoặc lợi dụng việc cấp các loại giấy chứng nhận khác có nội dung tương tự C/O để gian lận. Thí dụ, VCCI cấp giấy chứng nhận một công đoạn gia công được thực hiện tại Việt Nam hoặc hàng hóa được xuất khẩu từ Việt Nam, không có ý nghĩa trong việc chứng nhận xuất xứ hàng hóa của Việt Nam.

Bên cạnh đó, còn chưa có sự phối, kết hợp chặt chẽ và hiệu quả giữa các lực lượng kiểm soát, quản lý sản xuất trong nước với cơ quan Hải quan trong việc kiểm soát xuất xứ hàng hóa xuất khẩu. Lợi dụng việc một số nước nhập khẩu áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ. Một số nước cho phép nhà nhập khẩu được tự khai báo, tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa nên xuất hiện hành vi gian lận xảy ra bên ngoài lãnh thổ Việt Nam. Điều này vượt tầm kiểm soát của các cơ quan chức năng Việt Nam.

Trước thực trạng đó, các cơ quan liên quan đã kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công thương khẩn trương tiếp thu, hoàn thiện, trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết về một số biện pháp cấp bách để tăng cường quản lý nhà nước trong lĩnh vực phòng chống gian lận xuất xứ, theo hướng bổ sung thời hạn thực hiện của một số nhiệm vụ đã giao; trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm về phòng vệ thương mại trong tháng 12-2019. Khẩn trương xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành văn bản quy định về cách xác định hàng hóa của Việt Nam hoặc sản xuất tại Việt Nam theo đúng quy trình, thủ tục; Thường xuyên cung cấp cho Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) danh sách các mặt hàng bị điều tra, áp thuế chống phá giá, thuế chống trợ cấp mà các nước sử dụng đối với thị trường có nguy cơ chuyển tải qua Việt Nam; cung cấp các doanh nghiệp, các mặt hàng có nghi ngờ gian lận, giả mạo xuất xứ, ghi nhãn, chuyển tải bất hợp pháp để các cơ quan cấp C/O và Bộ Tài chính tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra.

Đối với Bộ Tài chính, cần theo dõi chặt chẽ việc nhập khẩu hàng hóa, sau đó lợi dụng xuất xứ Việt Nam để xuất khẩu sang các thị trường. Theo dõi số liệu xuất khẩu, nhập khẩu các mặt hàng thuộc Danh sách và các mặt hàng Việt Nam đang điều tra, áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại để hàng tháng cung cấp thông tin cho Bộ Công thương, Bộ Công an, đặc biệt lưu ý hiện tượng kim ngạch xuất nhập khẩu biến động bất thường. Bộ Khoa học và Công nghệ cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đối với việc ghi nhãn hàng hóa lưu thông tại thị trường trong nước để kịp thời phát hiện các hành vi ghi nhãn hàng hóa không đúng quy định. Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cần khuyến cáo các Hiệp hội doanh nghiệp về nguy cơ bị áp dụng các biện pháp trừng phạt do gian lận xuất xứ. Khuyến khích phát hiện, phản ánh về các hành vi gian lận xuất xứ; bảo vệ các doanh nghiệp chân chính và thương hiệu hàng hóa Việt Nam…