Phần mềm học tiếng Ra Glai trên điện thoại thông minh

Xuất phát từ nhu cầu giúp cho nhiều học sinh là người dân tộc Kinh đang theo học cùng trường biết thêm ngôn ngữ dân tộc Ra Glai, hai em Pi Năng Bảo và Mai Vỹ Hào, học sinh lớp 12 Trường phổ thông Dân tộc Nội trú Pi Năng Tắc, huyện Bác Ái (Ninh Thuận) đã sáng chế thành công phần mềm ứng dụng tự học tiếng Ra Glai trên điện thoại di động. Đề tài của hai em đã đoạt giải ba tại Cuộc thi sáng tạo thanh - thiếu niên, nhi đồng tỉnh Ninh Thuận lần thứ 13, năm 2019.
Hai học sinh Pi Năng Bảo và Mai Vỹ Hào trong quá trình nghiên cứu, sáng chế ứng dụng học tiếng Ra Glai.
Hai học sinh Pi Năng Bảo và Mai Vỹ Hào trong quá trình nghiên cứu, sáng chế ứng dụng học tiếng Ra Glai.

Em Pi Năng Bảo tâm sự: “Trong trường có nhiều bạn là người dân tộc Ra Glai và dân tộc Kinh. Mỗi lần nghỉ giải lao hoặc chia nhóm sinh hoạt, việc giao tiếp giữa các nhóm rất khó khăn, vì nhiều bạn nói tiếng Ra Glai khiến các bạn khác không hiểu. Vì vậy, em nghĩ cần nghiên cứu và xây dựng phần mềm cơ bản học tiếng Ra Glai trên điện thoại thông minh, để các bạn có điều kiện tự học thêm ngôn ngữ”.

Trong một lần nghỉ giải lao giữa giờ học, Pi Năng Bảo gặp Mai Vỹ Hào nói về ý tưởng của mình và cả hai quyết định phối hợp nghiên cứu, sáng chế phần mềm cơ bản học tiếng dân tộc Ra Glai. Tháng 2-2019, hai em bắt đầu thiết kế ứng dụng. Khó khăn lớn nhất là sử dụng ngôn ngữ lập trình và nhập liệu. Để mã hóa được các dữ liệu ngôn ngữ Ra Glai thông dụng thành một ứng dụng chạy trên nền tảng hệ điều hành Android của điện thoại thông minh, các em mất khá nhiều thời gian nghiên cứu, thu thập tiếng Ra Glai rồi hệ thống lại trên phần mềm Microsoft Word. Sau đó, đọc ghi âm lại để xây dựng dữ liệu rồi sử dụng ngôn ngữ lập trình Java viết Code mã hóa ngôn ngữ thành các lớp theo chủ đề tiếng Ra Glai liên kết với nhau.

Hai em cho biết, có nhiều từ ngữ Ra Glai cổ, đồng bào phát âm theo cách nói phương ngữ nhiều tầng dịch nghĩa khác nhau, cho nên ngoài việc tham khảo tài liệu của các chuyên gia ngôn ngữ Ra Glai, hai em phải hỏi thêm ông bà, cha mẹ, người lớn tuổi trong làng giải thích cặn kẽ để nắm chắc ý nghĩa của từ đó rồi mới đưa vào phần mềm ứng dụng. Sau ba tháng, hai em đã hoàn thành xong phần mềm ứng dụng học tiếng Ra Glai trên điện thoại thông minh.

Ứng dụng phần mềm học tiếng dân tộc Ra Glai được tạo với 15 hộp văn bản (textbox) thân thiện, dễ sử dụng từ giao diện màn hình cho đến từ điển, cách đọc, câu, màu, từ nhân xưng, món ăn, gia vị, con vật, số đếm, cơ thể người, thời gian, dụng cụ nhà bếp, thực vật, gia đình, trường lớp... Ngay phần mục từ điển, người tự học chỉ cần nhập từ cần tra cứu, thuật toán phân tích sẽ tìm kiếm và hiện ra các từ, chữ có các âm đầu giống nhau với hai song ngữ Ra Glai - Việt. Mỗi từ có quy ước đọc âm đầu, phiên âm, dịch nghĩa và phần phát âm mẫu.

Khi hai em giới thiệu phần mềm ứng dụng, nhiều bạn hứng thú và tự học, tiếp thu nhanh, cho nên việc giao tiếp giữa các bạn ngày càng thuận lợi. Cô giáo Thạch Thị Ngọc Trân, Bí thư Đoàn Trường phổ thông Dân tộc nội trú Pi Năng Tắc cho biết, khi các em giới thiệu phần mềm được sáng chế cho học sinh sử dụng đã nhận được những góp ý tích cực. Đoàn trường đã giúp các em tìm hiểu thêm nhiều từ vựng mới để bổ sung, nhằm giúp cho học sinh tại trường và các trường phổ thông dân tộc nội trú khác trong toàn tỉnh cũng học được; đăng phần mềm lên trang thông tin điện tử của nhà trường, giới thiệu với mọi người sử dụng miễn phí và có nhiều người truy cập, tải về để tự học.

Đồng bào dân tộc Ra Glai ở Ninh Thuận có nhiều trường ca, truyện thần thoại, cổ tích có giá trị lịch sử, nghệ thuật và mang tính giáo dục sâu sắc. Tuy nhiên, phần lớn chỉ được lưu giữ bằng hình thức truyền miệng, hiện tại có rất ít người Ra Glai biết đọc, biết viết tiếng dân tộc của cộng đồng mình. Phần mềm ứng dụng do hai em Pi Năng Bảo và Mai Vỹ Hào sáng chế thành công, không chỉ giúp học sinh dễ dàng học, tra cứu tiếng dân tộc Ra Glai mà còn giúp cho cán bộ, giáo viên miền xuôi đang công tác tại các xã miền núi biết được tiếng nói, chữ viết của đồng bào để giao tiếp, hiểu biết hơn về văn hóa, phong tục tập quán, từ đó hoàn thành tốt nhiệm vụ công tác.

Thầy giáo Bùi Hữu Pha, Hiệu trưởng nhà trường nhận xét: “Hai em đã vận dụng tốt các kiến thức được học trên lớp, kết hợp nghiên cứu tài liệu và sách báo, mạng in-tơ-nét để tạo ứng dụng tự học tiếng dân tộc Ra Glai trên điện thoại thông minh rất hữu ích. Trong quá trình thực hiện, hai em rất sáng tạo và không hề nản chí trước khó khăn, luôn tìm cách vượt qua cho đến khi sáng chế thành công”.

Mai Vỹ Hào và Pi Năng Bảo vẫn đang tiếp tục thu thập nhiều từ ngữ hơn nữa để bổ sung cho phần mềm, cải thiện giao diện, đồng thời tải phần mềm lên CH Play (kho ứng dụng hệ điều hành Android) để mọi người có thể tải phần mềm ứng dụng về học tiếng Ra Glai dễ dàng hơn. Phần thưởng lớn nhất đối với hai em là đã góp phần bảo tồn tiếng dân tộc Ra Glai.