Theo khảo sát của Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh, thành phố hiện đang cần khoảng 134 nghìn căn hộ nhà ở xã hội, nhưng đến nay mới chỉ triển khai được 39 dự án với quy mô 45 nghìn căn hộ và dự kiến hết năm nay cũng chỉ hoàn thành được thêm hơn 20 nghìn căn. Trưởng phòng Quản lý phát triển nhà và thị trường bất động sản (Sở Xây dựng) Phan Trường Sơn cho biết, nhu cầu thuê mua nhà ở xã hội của người dân những năm qua và những năm sắp tới là rất bức thiết, nhưng việc triển khai các dự án nhà ở xã hội của doanh nghiệp (DN) đang gặp phải rào cản thủ tục pháp lý ngay từ các bước tiến hành triển khai dự án.
Ông Lê Hữu Nghĩa, Tổng Giám đốc Công ty Lê Thành phản ánh, DN của ông nộp hồ sơ đề nghị cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án nhà ở xã hội Lê Thành Tân Kiên (huyện Bình Chánh) tại Sở Kế hoạch và Ðầu tư từ tháng 3-2019 đến nay vẫn chưa được giải quyết và chưa có cơ quan nào nhận trách nhiệm tháo gỡ cho DN. Nguyên nhân là do chỉ tiêu quy hoạch của khu đất có tầng cao 15 tầng, mật độ xây dựng 30% nhưng hệ số sử dụng là có 2.0, chỉ dành cho khu nhà thấp tầng, không phù hợp khu đất được quy hoạch nhà cao tầng. Nếu lấy số tầng cao là 15 tầng nhân với mật độ xây dựng là 30% thì hệ số sử dụng đất đã là 4,5, đó là chưa tính nhà ở xã hội được tăng 50% mật độ xây dựng và hệ số sử dụng đất theo quy định của Chính phủ. Cũng theo ông Lê Hữu Nghĩa, chính những bất hợp lý giữa các thông số kỹ thuật trong đồ án quy hoạch của các cơ quan chức năng đã khiến DN mất cả năm trời vẫn chưa thể triển khai dự án. Những vướng mắc này, các sở, ngành có trách nhiệm giải quyết hồ sơ đều đã biết, nhưng việc tháo gỡ thì chậm chạp khiến DN và người thu nhập thấp phải mỏi mòn chờ đợi.
Ngay cả các chính sách ưu đãi với nhà ở xã hội cũng gặp khó. Theo Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP Hồ Chí Minh Lê Hoàng Châu, để khuyến khích DN phát triển nhà ở xã hội cho thuê, Chính phủ đã có quy định ưu đãi cho chủ đầu tư được giảm 70% thuế suất thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập DN tại khoản 2, Ðiều 9,Nghị định số 100/2015/NÐ-CP ngày 20-10-2015 về "Phát triển và quản lý nhà ở xã hội" của Chính phủ. Tuy nhiên, Tổng cục Thuế căn cứ theo Luật Thuế GTGT năm 2016 và Luật Thuế thu nhập DN 2013 lại không thực hiện việc giảm 70% thuế này. Dự án nhà ở xã hội cho thuê Lê Thành An Lạc (quận Bình Tân) của Công ty Lê Thành vẫn bị áp dụng thuế suất 5% thuế GTGT và 10% thuế thu nhập DN...
Ðại diện nhiều DN bất động sản cho rằng, để thu hút DN tham gia xây dựng nhà ở xã hội, Nhà nước cần rút gọn thủ tục đầu tư, có cơ chế ưu tiên, khuyến khích các DN đủ khả năng đầu tư xây dựng nhà ở xã hội. Tương tự nhà ở thương mại, hiện các dự án nhà ở xã hội có quỹ đất hỗn hợp cùng bị vướng mắc về thủ tục đầu tư xây dựng. Trong khi đó, dự án nhà ở xã hội có đặc thù là được miễn tiền sử dụng đất, cho nên quy trình giải quyết thủ tục đầu tư xây dựng riêng nên theo hướng rút ngắn còn 4 bước, thay vì 5 bước như dự án nhà ở thương mại.
Hiệp hội Bất động sản TP Hồ Chí Minh đề xuất, Chính phủ xem xét, cân nhắc đưa ra quy định về những tiêu chí đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư dự án nhà ở xã hội theo hướng chỉ xác định bảy tiêu chí: Vốn đầu tư; lợi nhuận định mức; tiến độ dự án; dành đất xây dựng nhà ở thương mại; ưu đãi về thuế và hỗ trợ hạ tầng kỹ thuật; giá cho thuê, giá bán, thuê mua nhà ở xã hội, đặt cọc tiền thuê nhà; tỷ lệ sản phẩm nhà ở xã hội cho thuê tại dự án, thời hạn thuê. Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính cần nghiên cứu, trình Thủ tướng Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét cho phép giảm 70% thuế suất thuế GTGT và thuế thu nhập DN đối với dự án nhà ở xã hội cho thuê. Việc này nhằm xây dựng các chính sách ưu đãi để khuyến khích các DN tư nhân đầu tư xây dựng dự án nhà ở xã hội, nhất là các dự án nhà ở xã hội cho thuê.
Phó Chủ tịch UBND thành phố Hồ Chí Minh Võ Văn Hoan nhìn nhận, thời gian qua, thành phố kêu gọi DN cùng với thành phố tham gia xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở cho người thu nhập thấp, tuy nhiên, chính những rào cản về chính sách khiến chương trình này đạt được kết quả không như mong đợi. Ðơn cử về quỹ đất, việc phát triển nhà ở xã hội chủ yếu sử dụng quỹ đất tại các dự án nhà ở thương mại dành cho nhà ở xã hội theo quy định. Nhưng khi thực hiện đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư để triển khai dự án theo Luật Ðấu thầu lại không có hạng mục nhà ở xã hội. Ðó còn chưa kể, quy trình đầu tư dự án nhà ở xã hội không khác nhiều so với nhà ở thương mại, trong khi giá bán và lợi nhuận nhà ở xã hội thấp hơn nhiều dẫn đến DN không mặn mà tham gia…
