Kẻ cô độc bẩm sinh
Phoenix không phải là họ thật của gia đình anh. John Lee Botton - bố anh - trót gia nhập một giáo phái bệnh hoạn mang tên “Children of God”, lôi gia đình lang thang khắp từ Texas qua Perto Rico đến Venezuela. Rồi thức tỉnh, vợ chồng ông cùng năm đứa con thơ tìm đường trở lại nước Mỹ, bỏ họ Botton và chuyển sang họ Phoenix.
Joaquin là người con thứ ba. Nghệ thuật đã cứu rỗi gia đình Phoenix, khi cả năm đứa trẻ đều trở thành diễn viên, người mẫu. Riêng người anh cả River được nhận định sẽ là một ngôi sao sáng của Hollywood. Nhưng quá khứ tăm tối đã đuổi theo hiện tại. Năm 23 tuổi, River qua đời vì sốc thuốc trong một quán bar. Người gọi 911 hôm ấy là Joaquin. Mới 19 tuổi, chàng trai có vết sẹo bẩm sinh trên môi đã thêm một vết sẹo trong tâm hồn.
Cái chết của River ngày ấy cũng tạo ra những náo động ở Hollywood như cái chết của Heath Ledger - người thủ vai Joker trong tập The Dark Knight - sau này. Joaquin vốn đã chịu ảnh hưởng từ River: đam mê diễn xuất nhưng lại ghét làm người của công chúng. Chứng kiến cảnh truyền thông và công chúng mổ xẻ cái chết của anh mình, sau này, nếu không phải vì mục đích quảng bá cho các bộ phim mà mình đóng, Joaquin gần như cự tuyệt mọi lời đề nghị phỏng vấn.
Cái tên Joaquin Phoenix nổi lên nhờ một vai phụ trong To Die For (năm 1995). Joaquin đóng rất đạt vai một gã học sinh si mê vai nữ chính - người đàn bà đã có gia đình nhưng coi sự nghiệp trên tất cả. Và khi thấy người chồng ngăn cản sự nghiệp của người mình tôn thờ, cậu đã giết hắn! Từ chỗ giết chồng của người mình yêu, sang đến Gladiator, Joaquin giết luôn… cha ruột. Vai hoàng tử Commodus khiến người ta vừa căm ghét, nhưng cũng vừa cảm thông bởi gã thật cô đơn, luôn thèm khát yêu thương. Vai này đã mang về cho Joaquin một đề cử OSCAR.
Năm năm sau, Joaquin nhận thêm một đề cử OSCAR khác cho vai nam chính trong Walk the line. Phim kể về cuộc đời huyền thoại nhạc đồng quê Johnny Cash, một người bị ám ảnh bởi phải chứng kiến cái chết của anh ruột (sao mà giống Joaquin thế!). Joaquin có giọng nói hay nhưng giọng hát bình thường. Để nhập vai, anh dốc sức ra học hát mấy tháng ròng rã. Kết quả là tuy trượt OSCAR cho vai Johnny Cash, anh lại ăn luôn giải… Grammy cho nhạc phim!
Nhiều năm sau đó, Joaquin vẫn miệt mài hóa thân vào vai những kẻ cô đơn (The Master, Her, Inherent Vice), tên sát nhân (The Sisters Brothers) và… tên sát nhân cô đơn (You Were Never Really Here). Mỗi lần tác phẩm mới trình làng, anh lại phải làm cái việc mà mình rất ghét là xuất hiện ở các sự kiện quảng bá và trả lời phỏng vấn. Khi quảng bá cho Inherent Vice năm 2015, Joaquin tưng tửng: “Chúng ta, ai cũng nói dối khi lên truyền hình”.
Và với thái độ xa cách ấy, nếu như Joaquin lên ảnh đẹp bao nhiêu thì trả lời phỏng vấn chán bấy nhiêu. Khi phóng viên hỏi anh đã làm gì để có thể hóa thân vào nhân vật, anh bảo: “Có làm gì đâu. Tôi không nhớ. Tôi có thể bịa ra một câu chuyện thật hấp dẫn để đăng báo, nhưng tôi hoàn toàn không nhớ”.
Tận hưởng từng vai diễn
Người ta nói Joaquin là một người tôn sùng method acting (diễn xuất nhập tâm) đến điên cuồng, đến nỗi có thể quát tháo bất kỳ ai không theo ý anh trên trường quay. Nhưng Joaquin vẫn là một người cầu thị và đề cao vai trò của đạo diễn. Về vai diễn Joker, ban đầu Joaquin nhất mực không chịu giảm cân. Anh đã làm việc ấy nhiều lần trong các phim trước và cảm thấy không cần thiết phải làm thế cho phim này. Nhưng đạo diễn Todd Phillips cứ nhất định Joker phải là một gã hề mảnh khảnh. Được thôi, Joaquin giảm liền 24 kg, mỗi ngày ăn không hết một trái táo để vào vai.
Đâu chỉ là chuyện ép cân hành xác, Joaquin còn theo học một biên đạo nổi tiếng (trên Vanity Fair, anh bảo “Tôi không khai là ai đâu”), đọc những quyển sách về tâm lý của những kẻ bị bỏ rơi (“Tôi cũng không khai sách gì đâu”) và tự trang điểm cho chính mình ở mọi cảnh quay.
“Tượng đài” Robert de Niro khâm phục: “Joaquin rất nghiêm túc trong công việc. Khi lên trường quay, cậu ấy biết rõ mình cần phải làm gì. Joaquin rất thích những nhân vật cô độc, kiểu như Travis Bickle (vai diễn huyền thoại của De Niro trong Taxi Driver). Nhưng việc bạn hâm mộ Travis Bickle không biến bạn trở thành Travis Bickle. Anh ta đồng cảm với nhân vật này theo một cách khác”. Bởi vậy mà khi phóng viên hỏi Joaquin là anh có sợ vai diễn Joker sẽ cổ súy cho bạo lực và việc sử dụng súng ở nước Mỹ hay không, anh đã nhìn lại người phóng viên và nói: “Tôi chả hiểu anh nói cái quái gì cả!”.
Nghĩa là khi nhìn Joker trên màn ảnh, ta có cảm giác anh đã phải rất mệt mỏi, rất điên cuồng để có thể hóa thân vào nhân vật. Nhưng không như Heath Ledger, Joaquin thoát ra khỏi nhân vật của mình rất nhanh. Anh từng nói trước khi đóng Joker: “Tôi không bị ám ảnh bởi nhân vật. Người ta không bị ám ảnh khi làm việc mà mình thích”.
 |
Một mình một cõi
Có thể nói, mỗi bộ phim là một trải nghiệm sống thú vị với Joaquin. Và những trải nghiệm ấy, nếu bạn chú ý, gắn liền với một đoạn đời hoặc một ký ức nào đó của anh. Đôi khi, sự liên kết sẽ trở nên trớ trêu. Chẳng hạn, vốn là một người xuất thân dị giáo, nhưng anh lại đóng vai… Chúa Jesus trong bộ phim Mary Magdalene (2018). Người đóng vai Mary Magdalene trong bộ phim ấy - Rooney Mara - chính là bạn gái của Joaquin Phoenix ngoài đời từ 2016 đến nay.
Trong lúc thế giới đã quá quen thuộc với những bộ phim giả tài liệu thì Joaquin lại quay… tài liệu giả phim. Anh sống cuộc đời của nhân vật trong suốt hai năm 2008, 2009, trước khi bộ phim “I’m still here” trình làng công chúng vào năm 2010. Trong hai năm này, Joaquin hủy hoại bản thân, châm biếm các mặt tối của Hollywood, sa vào nghiện ngập, tuyên bố giải nghệ và chuyển sang làm nghệ sĩ hip-hop. Trên phim, Joaquin vào vai… chính mình, trong nhân dạng của một kẻ hoang tưởng. Phim và đời đã hòa quyện đến mức không thể tách rời. Người làm chung dự án này với anh là Casey Affleck, bạn thân kiêm em rể (Casey cưới em gái út của Joaquin, Summer Phoenix).
Diễn viên nổi tiếng Matt Damon nói với báo The New York Times: “Tôi và Ben (Affeck) nói với họ: Các anh phải nói cho công chúng biết đây là một trò đùa. Vì nếu như không biết, họ có thể sẽ không tha thứ cho các anh. Họ sẽ nguyền rủa bộ phim của các anh. Nhưng hai người bọn họ vẫn cứ nhơn nhơn”. Và bộ phim đã trở thành một trải nghiệm điện ảnh lạ lùng nhất mà Hollywood cùng truyền thông nơi đây từng chứng kiến. Thế nên, nhiều người cảm thấy ngạc nhiên vì sự hóa thân điên loạn của Joaquin trong vai Joker, nhưng với anh, chuyện “điên trên phim” vốn quá bình thường.
Mặc cho mọi người thêu dệt đủ thứ về method acting, Joaquin vẫn đang sống thật, ung dung trong một cõi riêng.
