Người năm lần được ghi danh trên bia Tiến sĩ ở Văn Miếu

NDO -

NDĐT - Ngày 12-11, tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám phối hợp Viện Sử học và dòng họ Đỗ tổ chức Hội thảo khoa học “Thượng thư, Đông các Đại học sĩ Đỗ Nhuận - Con người và sự nghiệp” nhằm đánh giá, tôn vinh danh nhân Đỗ Nhuận, khẳng định những đóng góp của ông đối với quê hương, đất nước.

Hội thảo khoa học "Thượng thư Đông các Đại học sĩ Đỗ Nhuận - Con người và sự nghiệp".
Hội thảo khoa học "Thượng thư Đông các Đại học sĩ Đỗ Nhuận - Con người và sự nghiệp".

Đỗ Nhuận sinh năm 1446, ở xã Kim Hoa, huyện Kim Hoa, thừa tuyên Kinh Bắc (nay là thôn Bạch Đa, xã Kim Hoa, huyện Mê Linh, Hà Nội). Năm 1466, ông thi đỗ Tiến sĩ và làm quan dưới thời vua Lê Thánh Tông (1460 – 1497).

Năm 1471, ông được nhận chức Đông các Hiệu thư. Năm 1484, Đỗ Nhuận nhận chức Hàn lâm viện Thị độc kiêm Đông các Đại học sĩ.

Sự nghiệp của Đỗ Nhuận được ghi lại trong khá nhiều tư liệu lịch sử, như: Đại Việt sử ký toàn thư, Khâm định Việt sử thông giám cương mục, Lịch triều hiến chương loại chí, Việt sử cương mục tiết yếu, trên văn bia Tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám…

Tài năng văn chương của Đỗ Nhuận được vua yêu mến. Nhiều sáng tác của ông ở trong số các tác phẩm tiêu biểu của Hội Tao đàn, do vua Lê Thánh Tông lập ra và đồng thời là “chủ soái”. Một số trước tác của Đỗ Nhuận còn được chép trong Anh hoa hiếu trị thi tập, Quỳnh uyển cửu ca, Minh lương cẩm tú, Toàn Việt thi lục… Ngoài ra, ông là đồng biên soạn các sách Thiên Nam dư hạ tậpThân chinh ký sự. Do tư liệu thất lạc nên hiện vẫn chưa rõ về năm ông mất.

Tiến sĩ Đỗ Nhuận đã để lại nhiều dấu ấn tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Năm 1484, vua Lê Thánh Tông bắt đầu cho dựng bia Tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám để tôn vinh sự học. Nhà vua giao Hàn lâm viện Thị độc kiêm Đông các Đại học sĩ Đỗ Nhuận cùng một số quan đồng triều, như: Thân Nhân Trung, Đàm Văn Lễ, Đào Cử… chia nhau soạn văn bia Tiến sĩ từ khoa thi năm Đại Bảo thứ 3 (1442) đến khoa thi Hồng Đức thứ 12 (1481). Thượng thư, Đông các Đại học sĩ Đỗ Nhuận được ghi danh trên năm tấm bia Tiến sĩ của các khoa thi năm Mậu Thìn niên hiệu Thái Hòa thứ 6 (1448), với tư cách là người soạn văn bia; năm Bính Tuất niên hiệu Quang Thuận thứ 7 (1466), là người đỗ đạt và các năm 1475, 1481 và 1487, với vai trò là người “độc quyển” (chấm thi).

Sau này, nhà sử học Phan Huy Chú đã xếp Đỗ Nhuận là một trong mười tám người phò tá có công lao, tài đức thời Lê sơ. Sách Đại Nam nhất thống chí ghi nhận, ông là một trong những nhân vật tiêu biểu dưới thời Lê của tỉnh Bắc Ninh xưa.

Thượng thư Đông các Đại học sĩ Đỗ Nhuận đã góp phần làm rạng danh cho mảnh đất Kim Hoa nói riêng và Mê Linh nói chung. Ông được nhân dân tưởng nhớ, tri ân tại đền Bạch Đa trên quê hương Kim Hoa và nhiều nơi khác ở Hà Nội và Hải Dương.