Phê duyệt đề án “Chuyển chức năng thanh toán tiền giao dịch TPCP từ NHTM sang NHNN"

NDO -

NDĐT - Triển khai Chỉ thị số 08/CT-TTg ngày 2-3-2012 của Thủ tướng Chính phủ về việc thúc đẩy hoạt động và tăng cường quản lý thị trường chứng khoán, trong đó có việc giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp NHNN Việt Nam nghiên cứu cải tiến hệ thống thanh toán chứng khoán và thanh toán tiền giao dịch chứng khoán, xây dựng đề án thanh toán tiền giao dịch trái phiếu Chính phủ (ngắn hạn và dài hạn) qua NHNN, trong thời gian vừa qua, Bộ Tài chính và NHNN đã phối hợp xây dựng đề án “Chuyển chức năng thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ từ ngân hàng thương mại sang Ngân hàng Nhà nước”.

Trên cơ sở ý kiến thống nhất của NHNN về các nội dung đề án, ngày 24-3-2016, Bộ trưởng Tài chính ký ban hành Quyết định số 562/QĐ-BTC phê duyệt đề án “Chuyển chức năng thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ từ ngân hàng thương mại sang Ngân hàng Nhà nước” với những nội dung chủ yếu sau:

Về mục tiêu tổng quát: Chuyển chức năng thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ từ ngân hàng thương mại sang Ngân hàng Nhà nước nhằm nâng cao vai trò của cơ quan quản lý, bảo đảm an toàn cho hệ thống thanh toán và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Về mục tiêu cụ thể: Hoàn thiện cơ chế chính sách cần thiết bảo đảmthực hiện thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ tại Ngân hàng Nhà nước trên cơ sở thống nhất, phối hợp giữa các đơn vị liên quan; Xây dựng các văn bản hướng dẫn, quy chế, quy trình thực hiện việc thanh toán Trái phiếu Chính phủ tại các đơn vị; Xây dựng cơ chế xử lý rủi ro thanh toán giao dịch Trái phiếu Chính phủ tại Ngân hàng Nhà nước và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Hệ thống, kỹ thuật: Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam: Thiết lập, bổ sung kết nối giữa Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam với các ngân hàng thanh toán; Nâng cấp, bổ sung tính năng kết nối để đáp ứng được cơ chế trao đổi dữ liệu thanh toán tức thời giữa Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam và Ngân hàng Nhà nước nhằm bảo đảmquá trình thanh toán giao dịch Trái phiếu Chính phủ nhanh chóng, chính xác và kịp thời.

Ngân hàng Nhà nước: Thiết lập, bổ sung cơ chế nhận diện để xử lý các lệnh thanh toán giao dịch Trái phiếu Chính phủ so với các lệnh thanh toán thông thường nhằm kiểm soát khả năng thanh toán của các ngân hàng thương mại trong suốt chu kỳ thanh toán.

Định hướng: Tái cấu trúc hệ thống thanh toán giao dịch Trái phiếu Chính phủ tách biệt khỏi hệ thống thanh toán giao dịch cổ phiếu, theo đó một số định hướng cụ thể như sau:

Chuyển chức năng thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ từ Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam sang Ngân hàng Nhà nước. Tổ chức lại hệ thống thanh toán Trái phiếu Chính phủ theo phương thức thanh toán tổng tức thời theo thời gian thực (Real time Gross Settlement - RTGS), thời gian thanh toán T+1. Cơ cấu lại đối tượng thành viên tham gia hệ thống thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ theo hướng chỉ các ngân hàng thương mại là thành viên của hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng mới được phép tham gia hệ thống thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ.

Điều kiện kỹ thuật, hệ thống thanh toán được triển khai trên nền tảng công nghệ cao, có sự kết nối thanh toán điện tử trực tuyến giữa hệ thống thanh toán của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam với Ngân hàng Nhà nước nhằm bảo đảmcho việc thanh toán tiền diễn ra đồng thời với việc thanh toán chứng khoán.

Mô hình hệ thống quyết toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ

Các tổ chức tham gia hệ thống thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: Ngân hàng Nhà nước đóng vai trò là ngân hàng quyết toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ, việc quyết toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ được thực hiện qua tiểu hệ thống thanh toán giá trị cao (thanh toán tổng tức thời) của hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng.

Ngân hàng Nhà nước thực hiện thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ theo lệnh chuyển tiền của ngân hàng thanh toán bên mua sau khi đã đối chiếu khớp đúng với dữ liệu thanh toán tiền từ Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam.

Ngân hàng Nhà nước thực hiện hỗ trợ thanh toán tiền để khắc phục tình trạng thiếu hụt thanh toán khoản của các ngân hàng thanh toán thông qua nghiệp vụ thấu chi, cho vay qua đêm theo quy định hiện hành của Ngân hàng Nhà nước.

Ngân hàng Nhà nước thực hiện giám sát ngân hàng thanh toán trong quá trình thực hiện thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ.

Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam thực hiện tính toán nghĩa vụ thanh toán tiền và Trái phiếu Chính phủ của thành viên theo từng giao dịch; chuyển dữ liệu thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ cho các ngân hàng thanh toán, ngân hàng quyết toán (Ngân hàng Nhà nước) để thực hiện thanh toán tiền và thực hiện thanh toán Trái phiếu Chính phủ trên hệ thống Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam.

Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam chịu trách nhiệm giám sát thành viên của Trung tâm Lưu ký trong quá trình thực hiện nghiệp vụ thanh toán giao dịch Trái phiếu Chính phủ, xây dựng cơ chế xử lý vi phạm đối với các thành viên vi phạm nghĩa vụ thanh toán giao dịch Trái phiếu Chính phủ.

Thành viên hiện nay của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam sẽ được tổ chức lại thành hai nhóm thành viên, trong đó:

Thành viên lưu ký là các công ty chứng khoán sẽ thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ qua một ngân hàng thanh toán, theo đó các Công ty chứng khoán sẽ phải ký hợp đồng với một ngân hàng thanh toán để thực hiện việc thanh toán.

Ngân hàng lưu ký, Tổ chức mở tài khoản trực tiếp là các ngân hàng thương mại sẽ trực tiếp thực hiện thanh toán tiền cho các giao dịch của chính mình và của khách hàng của mình (đối với ngân hàng lưu ký). Các thành viên này cũng có thể là ngân hàng thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ cho công ty chứng khoán nếu đáp ứng tiêu chí làm ngân hàng thanh toán.

Thành viên lưu ký, tổ chức mở tài khoản trực tiếp phải chịu trách nhiệm về việc bảo đảmkhả năng thanh toán giao dịch của chính mình và khách hàng của mình. Ngân hàng thanh toán sẽ chịu trách nhiệm bảo đảmkhả năng thanh toán cho các công ty chứng khoán, theo đó, ngân hàng thanh toán sẽ chịu trách nhiệm phát vay hỗ trợ thanh toán cho công ty chứng khoán trong trường hợp các công ty này tạm thời mất khả năng thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ.

Ngân hàng thanh toán: Là các ngân hàng thương mại đáp ứng đủ các điều kiện: Là thành viên của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam; có kết nối với hệ thống nghiệp vụ của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam; là thành viên tham gia trực tiếp hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng, đáp ứng các tiêu chí ngân hàng thanh toán theo quy định của Bộ trưởng Bộ Tài chính hướng dẫn hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán.

Xử lý rủi ro mất khả năng thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ: Đối với công ty chứng khoán: Sử dụng tiền vay từ ngân hàng thanh toán (khi có đủ tài sản bảo đảm). Lùi thời hạn thanh toán/Loại bỏ không thanh toán giao dịch (không đủ tài sản bảo đảm)

Đối với ngân hàng thanh toán: Vay trên thị trường liên ngân hàng. Vay Ngân hàng Nhà nước (đủ tài sản bảo đảm). Lùi thời hạn thanh toán/Loại bỏ không thanh toán giao dịch (không đủ tài sản đảm bảo).

Xử lý vi phạm đối với thành viên mất khả năng thanh toán tiền: Tổ chức mở tài khoản trực tiếp, thành viên lưu ký của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam và ngân hàng thanh toán mất khả năng thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ phải áp dụng các cơ chế hỗ trợ hoặc bị lùi thời hạn thanh toán, loại bỏ không thanh toán giao dịch sẽ bị xem xét xử lý tuỳ theo mức độ vi phạm. Việc xử lý vi phạm nghĩa vụ thanh toán sẽ được quy định trong các văn bản hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính.

Lộ trình triển khai

Quý II/2016: Bộ Tài chính (Ủy ban Chứng khoán nhà nước, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam) và Ngân hàng Nhà nước (Sở Giao dịch Ngân hàng Nhà nước, Vụ Chính sách tiền tệ) hoàn chỉnh về pháp lý, Quy chế hướng dẫn, Quy trình tác nghiệp.

Quý III, IV/2016: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam), Ngân hàng Nhà nước (Cục Công nghệ tin học, Sở giao dịch Ngân hàng Nhà nước) và các thành viên triển khai giải pháp hệ thống công nghệ thông tin (khảo sát, thiết kế, điều chỉnh, xây dựng, chạy thử nghiệm).

Quý I/2017: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam) và Ngân hàng Nhà nước (Sở giao dịch Ngân hàng Nhà nước, Cục Công nghệ tin học) triển khai thanh toán tiền giao dịch Trái phiếu Chính phủ qua Ngân hàng Nhà nước.