Lo ngại quanh “vùng an toàn”

Thổ Nhĩ Kỳ đang ráo riết thực hiện kế hoạch thiết lập “vùng an toàn” ở miền bắc Syria sau khi có các động thái gây sức ép đối với cả đồng minh Mỹ và châu Âu. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ T.Erdogan đã lên kế hoạch gặp Tổng thống MỹD.Trump bên lề khóa họp của Đại hội đồng Liên hợp quốc diễn ra tại New York (Mỹ) vào cuối tháng này để tiếp tục hối thúc sự hợp tác của Washington trong vấn đề Syria; đồng thời cảnh báo sẽ mở cửa tuyến đường cho người di cư Syria vào châu Âu nếu Ankara không nhận được sự ủng hộ quốc tế trong vấn đề gây tranh cãi này.

MỸ và Thổ Nhĩ Kỳ đã trải qua không ít thăng trầm trong quan hệ đồng minh sau những bất đồng sâu sắc liên quan vấn đề người Cuốc ở Syria. Ankara từng phản đối quyết liệt việc Mỹ hậu thuẫn lực lượng Các đơn vị bảo vệ nhân dân người Cuốc (YPG), vốn bị Thổ Nhĩ Kỳ coi là khủng bố và là mối đe dọa an ninh lớn đối với nước này. Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ đã rất khó khăn mới có thể vượt qua những trở ngại và đạt được nhất trí về thiết lập một trung tâm điều phối và quản lý “vùng an toàn” dự kiến nằm dọc biên giới phía đông-bắc Syria. Mặc dù vậy, giữa hai bên còn nhiều bất đồng liên quan quy mô của vùng này cũng như cơ cấu chỉ huy của các lực lượng hoạt động tại khu vực vốn nằm dưới sự kiểm soát của lực lượng người Cuốc. Thổ Nhĩ Kỳ bày tỏ lo ngại về việc Washington chậm trễ trong việc thực thi kế hoạch, thậm chí còn tuyên bố sẽ tự xúc tiến chiến dịch riêng để thiết lập “vùng an toàn” ở Syria, nếu phía Mỹ không chấp nhận trao cho quân đội Thổ Nhĩ Kỳ quyền kiểm soát.

Nhằm đẩy nhanh kế hoạch thành lập “vùng an toàn” ở Syria, Thổ Nhĩ Kỳ cũng gây sức ép đối với châu Âu. Theo đó, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ T.Erdogan cảnh báo sẽ mở lại tuyến đường di cư vào châu Âu nếu không nhận được những khoản hỗ trợ quốc tế phù hợp. Theo thỏa thuận giữa Liên hiệp châu Âu (EU) và Thổ Nhĩ Kỳ ký hồi tháng 3-2016, Ankara đồng ý ngăn chặn dòng người di cư Syria đổ về châu Âu để đổi lại khoản hỗ trợ trị giá nhiều tỷ ơ-rô. Tuy nhiên, đến nay Ankara cho biết vẫn chưa nhận được sự hỗ trợ nào từ EU. Tổng thống T.Erdogan mới đây kêu gọi cộng đồng quốc tế hỗ trợ để Thổ Nhĩ Kỳ xây dựng nơi ở dành cho người di cư tại các vùng sâu bên trong lãnh thổ miền bắc Syria khoảng 30 km. Mục tiêu của Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ là hồi hương ít nhất một triệu người di cư Syria về “vùng an toàn” mà quốc gia này thiết lập tại khu vực nằm dọc chiều dài 450 km biên giới với Syria. Ông Erdogan nhấn mạnh, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không một mình gánh vác vấn đề người di cư, đồng thời cảnh báo sẽ “mở cửa” cho người di cư tràn vào châu Âu, trong bối cảnh quốc gia này đã tiếp nhận 3,6 triệu người di cư Syria. Chính quyền Ankara thông báo đã hồi hương 350 nghìn người di cư Syria về các khu vực nằm trong “vùng an toàn” mà quốc gia này và Mỹ đã nhất trí thiết lập.

Tuy nhiên, kế hoạch của Thổ Nhĩ Kỳ liên quan việc đưa người di cư tới cái gọi là “vùng an toàn” ở miền bắc Syria gây không ít hoài nghi. Chính phủ Syria cáo buộc, thực chất, kế hoạch mà cả Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đang xúc tiến là hành động xâm phạm chủ quyền nước này. Bộ Ngoại giao Syria mới đây ra tuyên bố chỉ trích cuộc tuần tra chung của Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ trên lãnh thổ Syria là sự “xâm phạm trắng trợn” chủ quyền, vi phạm sự “toàn vẹn lãnh thổ” của quốc gia Trung Đông. Tuyên bố này được đưa ra sau khi xe bọc thép của Thổ Nhĩ Kỳ vượt qua biên giới Syria tham gia tuần tra cùng các binh sĩ Mỹ trong khu vực. Kế hoạch thành lập “vùng an toàn” được cho là sẽ giúp Mỹ tiếp tục duy trì ảnh hưởng ở Syria cũng như khu vực sau khi quân đội Mỹ rút quân khỏi quốc gia Trung Đông này. Kế hoạch cũng đem lại lợi ích cho Thổ Nhĩ Kỳ khi Ankara muốn khống chế lực lượng người Cuốc ở bên kia biên giới. Với những toan tính lợi ích, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ T.Erdogan khẳng định sẽ không cho phép Mỹ trì hoãn thỏa thuận mà hai bên đã nhất trí. Ông nhấn mạnh đây là một bước đi hướng tới việc loại bỏ YPG ra khỏi khu vực phía đông sông Ơ-phơ-rết.

Không chấp nhận sự chậm trễ từ phía Mỹ, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ T.Erdogan lên tiếng bày tỏ mong muốn gặp Tổng thống Mỹ Đ.Trăm nhằm thúc đẩy các bước đi tiếp theo để hiện thực hóa thỏa thuận thiết lập “vùng an toàn” ở Syria. Ông T.Erdogan còn cảnh báo mở chiến dịch mới chống YPG tại Syria nếu kế hoạch này không đạt tiến bộ. Các lực lượng và xe thiết giáp của Thổ Nhĩ Kỳ đã được triển khai tại biên giới Syria để sẵn sàng thực hiện cuộc tiến công quy mô thứ ba nhằm đánh bật lực lượng YPG ở khu vực gần biên giới Syria. Thỏa thuận mang tên “vùng an toàn”, song lại sặc mùi thuốc súng ở Syria, được dự báo sẽ tác động tiêu cực tới nỗ lực tìm kiếm sự ổn định cho quốc gia Trung Đông vốn đang chìm sâu trong khủng hoảng và xung đột.