Cần cân nhắc, suy xét
Trong những năm gần đây, theo thống kê của BHXH Việt Nam trung bình mỗi năm có khoảng 700 nghìn người lao động ra khỏi hệ thống BHXH. Ðây là một thực trạng đáng quan tâm, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động, mà còn ảnh hưởng đến nỗ lực và quyết tâm của Chính phủ trong thực hiện an sinh xã hội cho toàn dân với mục tiêu "không để ai ở lại phía sau".
Báo cáo nhanh của BHXH Việt Nam cho thấy, kể từ đầu năm 2020 và nhất là từ thời điểm công bố dịch Covid-19 trên toàn quốc, cao điểm là 15 ngày thực hiện cách ly xã hội vừa qua, công tác tổ chức thực hiện BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT) vẫn được bảo đảm cơ bản. Tuy nhiên, theo thống kê đến hết tháng 3, số người tham gia BHXH bắt buộc khoảng 15,025 triệu người (giảm 175 nghìn người so thời điểm hết năm 2019); BHXH tự nguyện khoảng 508 nghìn người (giảm 665 nghìn người so hết năm 2019), bảo hiểm thất nghiệp khoảng 13,28 triệu người (giảm 149 nghìn người so hết năm 2019), BHYT khoảng 84,610 triệu người (giảm 1,35 triệu người so với thời điểm hết năm 2019)… Nguyên nhân chính của tình trạng giảm số người tham gia BHXH, BHYT là do nhiều đơn vị, doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, người lao động bị mất việc làm và đời sống người dân bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Chỉ riêng trong tháng 3, ngành BHXH đã phải giải quyết cho gần 69 nghìn người hưởng trợ cấp một lần; phối hợp ngành lao động - thương binh và xã hội giải quyết cho gần 54 nghìn người hưởng chế độ trợ cấp thất nghiệp và gần 1.500 người hưởng chế độ hỗ trợ học nghề…
Có thể thấy, trong thời điểm khó khăn này, người lao động cần tỉnh táo, suy xét, tiếp tục tham gia thay vì rút BHXH một lần. Bởi nhận BHXH một lần chỉ có thể giải quyết nhu cầu kinh tế trước mắt, nhưng về lâu dài, sẽ rất thiệt thòi khi hết tuổi lao động. Theo BHXH Việt Nam, nếu nhận BHXH một lần, người lao động sau này tham gia lại BHXH sẽ không được cộng nối thời gian đóng BHXH, mà tính thành thời gian đóng BHXH mới. Họ sẽ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, không có thu nhập để bảo đảm cuộc sống khi hết tuổi lao động; mất nguồn tài chính hỗ trợ và ổn định cuộc sống lâu dài khi bị suy giảm khả năng lao động, hết tuổi lao động; hoặc nếu khi nghỉ hưu vẫn đủ thời gian được hưởng lương hưu nhưng do thời gian đóng BHXH ngắn cho nên mức hưởng lương hưu sẽ thấp…
Ðáng chú ý, theo tính toán, với việc nhận BHXH một lần, người lao động phải chấp nhận sự thiệt thòi rất lớn, khi với 22% mức tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất thì một năm tổng mức đóng là 2,64 tháng lương. Trong khi đó, theo quy định mức hưởng BHXH một lần cho mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và hai tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.
Với người lao động nếu tham gia BHXH đầy đủ, khi nghỉ hưu sẽ hưởng mức lương hưu được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế. Như vậy, nếu nhận BHXH một lần, người lao động sẽ thiệt thòi khi chưa đến tuổi nghỉ hưu đã tiêu hết tiền dưỡng già. Nếu không có chế độ hưu trí, họ phải phụ thuộc vào con, cháu và xã hội; nếu không may bị bệnh, không có thẻ BHYT, họ còn phải đối mặt với nguy cơ không chi trả nổi chi phí khám, chữa bệnh chỉ sau một lần mắc bệnh và nằm viện thời gian dài, từ đó phải đối mặt với tình trạng nghèo đói, kiệt quệ, trở thành gánh nặng đối với gia đình và xã hội.
"Phao cứu sinh" của người lao động
Trong thời điểm này, có thể thấy, chính sách bảo hiểm thất nghiệp được xem là "phao cứu sinh" của người lao động trước những ảnh hưởng tiêu cực của dịch Covid-19. Nếu không may mắn bị thất nghiệp, người lao động có thể đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp học nghề; đăng ký nhận chế độ hỗ trợ từ gói an sinh của Chính phủ. Khi qua đợt khó khăn do dịch Covid-19 gây ra, nền kinh tế tiếp tục được vận hành, người lao động có cơ hội trở lại thị trường lao động, tiếp tục được đóng BHXH để cộng nối thời gian tính hưởng lương hưu sau này.
Theo quy định, người lao động nếu có đủ thời gian tham gia chế độ bảo hiểm thất nghiệp, khi đăng ký sẽ được hưởng trợ cấp thất nghiệp bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của sáu tháng liền kề trước khi thất nghiệp, cao nhất không quá năm lần mức lương cơ sở hoặc năm lần mức lương tối thiểu vùng; được hưởng chế độ BHYT theo quy định để khám, chữa bệnh BHYT khi không may ốm đau; được hỗ trợ học nghề (cao nhất một triệu đồng/người/tháng); được hỗ trợ, tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí; được đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề.
Thời gian qua, BHXH Việt Nam đã chỉ đạo BHXH các tỉnh, thành phố phối hợp các cơ quan liên quan tăng cường công tác truyền thông để người lao động và nhân dân thấy rõ hơn về ý nghĩa, vai trò, lợi ích của chính sách BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp trong việc ổn định đời sống người dân, nhất là trong giai đoạn dịch bệnh phức tạp và khó khăn này; khuyến cáo người lao động không thực hiện mua bán sổ BHXH, ký hợp đồng ủy quyền giải quyết hưởng chế độ BHXH một lần, hưởng trợ cấp thất nghiệp cho người khác nếu không có lý do chính đáng… Ðồng thời, để quản lý chặt chẽ việc quản lý sổ BHXH khi giải quyết các chế độ BHXH theo quy định của pháp luật, bảo đảm quyền lợi cho người lao động, ngăn chặn tình trạng thu gom, mua bán sổ BHXH. BHXH Việt Nam có văn bản đề nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội thống nhất cho phép cơ quan BHXH các cấp tạm thời không nhận hồ sơ của người lao động ủy quyền cho người khác nộp hồ sơ và nhận hộ tiền hưởng trợ cấp BHXH một lần, trừ trường hợp người lao động bị ốm đau, tai nạn lao động không thể đến cơ quan BHXH (có giấy xác nhận của cơ sở y tế về tình trạng sức khỏe của người ủy quyền) để tránh tình trạng lạm dụng và thu gom, mua bán sổ BHXH như thời gian vừa qua.
