Đầu tư lớn, hiệu quả thấp
Bản Quyên có 40 hộ dân, trong đó chủ yếu là đồng bào dân tộc Tày với những nét văn hóa đặc trưng, trong đó nổi bật là nhà sàn, hát then, đàn tính, ẩm thực, người dân mộc mạc, chân tình, mến khách; phong cảnh đẹp với những đồi cọ trùng điệp, làng quê yên ả, khí hậu trong lành. Đặc biệt, Bản Quyên nằm trong quần thể Khu di tích quốc gia đặc biệt ATK Định Hóa.
Với những đặc điểm và lợi thế đó, Bản Quyên được ngành văn hóa tỉnh Thái Nguyên chọn để đầu tư xây dựng thành làng văn hóa du lịch cộng đồng. Ông Ma Đình Soạn là người dân tộc Tày ở Bản Quyên, có nhiều năm công tác ở địa phương với nhiều cương vị khác nhau, nghỉ chức Bí thư Đảng ủy xã Điềm Mặc đầu năm 2020, là người rất tâm huyết với bảo tồn, phát huy giá trị di tích lịch sử, giá trị văn hóa dân tộc mình, đồng thời ông Soạn cũng là người nhiệt tình với du lịch cộng đồng, đi đầu xây dựng, sửa chữa nhà sàn của mình để đón khách tham quan, ăn nghỉ tại nhà. Tuy nhiên, như ông Soạn cho biết thì: “Bản Quyên được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Nguyên đầu tư xây dựng làng văn hóa du lịch cộng đồng với số vốn khoảng sáu tỷ đồng xây dựng một số hạng mục, hỗ trợ người dân, nhưng hiệu quả mang lại không cao như kỳ vọng mà trái lại, địa chỉ du lịch này đang dần bị lãng quên ngay trong chính cộng đồng”.
Sở đã đầu tư xây dựng một nhà sàn, mái lợp lá cọ làm nơi sinh hoạt cộng đồng, người dân gọi là Nhà Văn hóa Bản Quyên. Nhưng được hơn sáu năm thì mái hỏng, trong khi đó mái lá cọ của người dân có tuổi thọ khoảng 20 năm. Cọn nước trên cánh đồng, hình ảnh quen thuộc tại các xóm, bản đồng bào dân tộc Tày cũng được đầu tư xây dựng, thời gian đầu thu hút sự chú ý, nơi chụp ảnh của khách thăm, nhưng được một thời gian thì hư hỏng, đổ nát và biến mất. Sở cũng hỗ trợ một số gia đình bảo tồn nhà sàn, xây dựng công trình phụ, hỗ trợ đội văn nghệ của xóm, nhưng hiệu quả hoạt động cũng không cao. Được hỗ trợ xây dựng cơ sở lưu trú theo hình thức homestay, gia đình ông Soạn được cấp 20 cột nhà sàn, hỗ trợ kinh phí làm mái nhà, chỗ ăn, ngủ, công trình vệ sinh. Ông Soạn tâm sự: “Gia đình tôi được coi là đông khách nhất ở Bản Quyên, nhưng mỗi năm chỉ đón vài đoàn khách tham quan, nhưng rất ít đoàn ăn, nghỉ lại, từ đầu năm 2020 đến nay chưa đón được đoàn khách nào đến ăn, nghỉ”.
Cần phát huy lợi thế
Mặc dù có nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển du lịch cộng đồng, nhưng Bản Quyên không thu hút được du khách, bị lãng quên ngay trong cộng đồng sở tại là do nhiều nguyên nhân. Đó là Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Nguyên đầu tư dàn trải trong thời gian dài, chất lượng công trình chưa cao, chưa có tính lan tỏa; ý thức, kiến thức về du lịch cộng đồng trong nhân dân chưa được hình thành, thiếu sản phẩm đặc trưng về ẩm thực, về đồ lưu niệm, đường vào nhỏ hẹp, tuyên truyền quảng bá gần như không có nên du khách ít biết đến; thiếu sự quan tâm thường xuyên của cơ quan chức năng.
Mấy năm trước, xã Điềm Mặc có Ban Quản lý làng văn hóa du lịch cộng đồng Bản Quyên, nhưng thời gian qua do cán bộ xã, bản có biến động nên đến nay chưa củng cố, kiện toàn được. Đội văn nghệ của xóm không có kinh phí mua sắm nhạc cụ, may sắm trang phục, không có kinh phí bồi dưỡng khi tập luyện, thành viên là người trung tuổi, người trẻ đi làm ăn xa hết nên hoạt động chệch choạc, không thường xuyên, chất lượng biểu diễn giảm, nét đặc sắc của văn hóa dân tộc dần bị phai nhạt, thiếu hấp dẫn.
Giám đốc Ban Quản lý Khu di tích lịch sử - sinh thái ATK Định Hóa Bùi Huy Toàn trăn trở: “Mỗi năm có khoảng nửa triệu du khách thăm ATK Định Hóa, nhiều đoàn khách đi qua Bản Quyên để vào thăm nhà sàn Bác Hồ trên đồi Khau Tý ở phía trong, nhưng có rất ít du khách thăm và lưu lại làng văn hóa du lịch cộng đồng Bản Quyên. Mặc dù chưa thu hút được du khách, nhưng Bản Quyên là một sản phẩm, địa chỉ du lịch cần phải được phát huy”.
Nhiều thời điểm ATK Định Hóa rất đông du khách, trong lòng khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt này có bản du lịch cộng đồng Bản Quyên mà không thu hút được du khách là điều đáng tiếc.
