Khai thác đá tàn phá môi trường Lục Yên

Những ngọn núi đang dần biến mất, những con đường bị “băm” nát, những rừng cây xanh mát bị phủ trắng bởi bụi đá, dòng suối, hồ nước trong lành từng ngày bị bức tử… Đó là những gì mà các doanh nghiệp (DN) khai thác và chế biến đá trắng gây ra ở vùng thượng nguồn của hồ Thác Bà, thuộc huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.

Những khối đá trắng dạng block (đá khối) nặng hàng trăm tấn chờ vận chuyển tại khu vực khai thác của Công ty TNHH khai khoáng Thanh Sơn.
Những khối đá trắng dạng block (đá khối) nặng hàng trăm tấn chờ vận chuyển tại khu vực khai thác của Công ty TNHH khai khoáng Thanh Sơn.

Nhiều năm qua, trên địa bàn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái các DN ồ ạt kéo nhau đến thăm dò, khai thác rồi vận chuyển đá trắng dạng block (đá khối) ở đây kéo theo hệ lụy lớn. Một trong những hệ lụy đó là các tuyến đường liên xã, tỉnh lộ xuống cấp nghiêm trọng, ô nhiễm môi trường do bụi, tiếng ồn, nhất là bãi thải không qua khâu xử lý môi trường khiến trời mưa, bùn thải tràn xuống hồ nước, đồng rộng, làm một số diện tích hoa màu mất trắng.

Đã có thời điểm người dân các xã Lâm Thượng, An Phú, Minh Tiến… đồng loạt ngăn cản không cho các DN vào thăm dò khai thác, vận chuyển đá, gây mất an ninh trật tự vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Trở lại vùng quê này những ngày đầu hè, con đường từ quốc lộ 170 dẫn lên xã Minh Tiến 1 và xã An Phú chỉ khoảng 16 km nhưng đã xuống cấp nghiêm trọng, muốn đến trung tâm xã cũng phải mất hơn 1 giờ đồng hồ.

Theo phản ánh của người dân, tuyến đường liên xã này là do dân hiến đất, huy động sức dân đóng góp 90% giá trị công trình, chính quyền các cấp chỉ cho xe lu làm phẳng để đi. Nguyên nhân chính khiến đường xuống cấp là do các DN như: Công ty TNHH MTV Vạn Khoa, Công ty TNHH khai khoáng Thanh Sơn, Công ty CP Tập đoàn Thái Dương… đóng trên địa bàn xã An Phú khai thác đá, cho xe tải trọng đến mấy chục tấn chở đá khối, phá nát con đường. Hầu hết những đoạn đường được trải bê-tông do người dân làm nay đã bị băm nát, gãy gập và dồn thành sống trâu giữa đường; nhiều nơi nắp cống bị sập mở toác hoác, có những đoạn thì bùn lầy trơn trượt khiến người dân đi lại cực kỳ khó khăn.

Ông H.V.X, thôn Khâu Sén, xã An Phú, huyện Lục Yên cho biết: Trước đây khi các DN mới khai thác, họ vận chuyển máy móc, đá khối bằng chính con đường này, nhưng thời gian gần đây người dân ngăn chặn và đường xuống cấp nên các công ty phải vận chuyển bằng đường thủy trên hồ Thác Bà, nhưng việc vận chuyển bằng đường thủy chỉ được sáu tháng khi nước dâng cao 48 m trở lên. Thời gian gần đây xe chở đá của các DN vẫn vận chuyển trộm qua tuyến đường vào khoảng 2 đến 3 giờ sáng.

Người dân phản ánh, những DN khai thác đá trên địa bàn xã An Phú đã đo đạc, kẻ vẽ tuyến đường và cho rằng sẽ đầu tư mở đường mới, thế nhưng mỗi một năm họ kéo cả đoàn đi đo đạc, kẻ vẽ vài lần “làm màu” xong cũng chỉ bỏ đấy, không có động thái nào là tiến hành xây dựng.

Từ trung tâm xã An Phú đi xuống bến đò Tát Dân, thôn Đồng Dân, xã An Phú, thuộc vùng thượng nguồn hồ thủy điện Thác Bà cũng chính là con đường đi qua khu vực khai thác đá của Công ty TNHH khai khoáng Thanh Sơn. Những ngọn núi phủ xanh cây cối giờ đã bạc trắng bởi đá khai thác, dọc từ bến đò cho tới đỉnh núi những khối đá trắng dạng block (đá khối) nặng hàng trăm tấn đã qua cắt gọt được tập kết tại đây chờ vận chuyển. Đặc biệt dưới bến đò Tát Dân còn được DN lắp đặt một chiếc máy nghiền đá thải thành bột đá khiến bụi bay mù trời, đến mức người dân đi lại xuống bến đò cũng không nhìn thấy đường đi lại.

Cách đó không xa là khu vực núi khai thác đá của Công ty TNHH MTV Vạn Khoa, thuộc thôn Khau Ka, xã An Phú. Những cỗ máy lớn ở các tầng của dãy núi thi nhau múc những hòn đá lớn cho lên xe tải chở xuống những chiếc máy nghiền đá khổng lồ đang phát ra thứ âm thanh ầm ầm và luồng bụi mù mịt. Người dân đi đò trên hồ Thác Bà rất dễ nhận thấy bụi đá từ khu vực khai thác tràn xuống phủ khắp cả mặt hồ.

Khai thác đá tàn phá môi trường Lục Yên ảnh 1

Nhiều doanh nghiệp khai thác đá trắng trên địa bàn huyện Lục Yên.

Theo như người dân phản ánh, hiện nay Công ty TNHH MTV Vạn Khoa là DN khai thác đá lớn nhất đóng trên địa bàn huyện Lục Yên. Trong đó xã An Phú là khu vực khai thác chính và gần đây được đầu tư nhiều thiết bị máy móc để khai thác lớn. Ngoài xã An Phú, DN này còn có các mỏ khai thác đá ở nhiều địa bàn xã khác như: xã Liễu Đô, xã Phan Thanh…

Ngược lòng hồ Thác Bà thêm một đoạn, tại thôn Khâu Vi, xã An Phú, còn có Công ty CP Tập đoàn Thái Dương cũng có hình thức khai thác đá tương tự, dạng block rồi chế biến xuất khẩu và làm phụ gia cho các ngành công nghiệp.

Qua quan sát, chúng tôi thấy ở các khu vực khai thác đá còn kéo theo những DN nhỏ nghiền đá thải thành bột đá dưới chân núi sát hồ Thác Bà rồi vận chuyển đi các nơi tiêu thụ. Điều đáng nói việc khai thác đá của các DN không qua khâu xử lý môi trường nào, phế thải xả trực tiếp xuống hồ Thác Bà.

Ông H.V.N, một chủ tàu khách ở xã An Phú cho biết, trước đây nước hồ Thác Bà ở vùng thượng nguồn trong vắt, người dân đánh bắt cá mưu sinh có thể múc nước đun nấu ăn ngay trên đò, tuy nhiên đến giờ nước hồ đã chuyển mầu đục không thể đun nấu. Không chỉ thế khi người dân lặn xuống nước, tóc cũng bị kết cứng lại do nước bị ô nhiễm.

Ông H.V.D, ở thôn Khâu Ka, xã An Phú bức xúc, người dân ở vùng thượng nguồn mưu sinh bằng nghề đánh bắt cá, nếu việc khai thác đá xả thải trực tiếp xuống hồ như vậy thì thời gian tới sẽ không còn cá để mà đánh bắt mưu sinh, hơn nữa cây cối hoa màu cũng không thể phát triển được. Đặc biệt là đường liên xã đã bị các DN phá nát nhưng họ bỏ mặc không hề làm lại cho người dân.

Chính phủ đã có chủ trương kiên quyết không đánh đổi môi trường để phát triển kinh tế, làm ảnh hưởng tới phát triển bền vững. Dù các DN có đầy đủ giấy phép, điều kiện khai thác đi chăng nữa thì cũng phải tuân thủ đúng các quy định của Chính phủ, không thể tàn phá môi trường, làm đảo lộn cuộc sống của người dân như vậy. Người dân đề nghị DN cần có trách nhiệm nhất là việc khắc phục tình trạng xả bụi trực tiếp ra môi trường, xây mới lại đường liên xã, có các chính sách giúp người dân an cư, yên tâm lao động, sản xuất.