Bất an dưới chân mỏ đá Nà Cà

Vừa qua, sau một trận mưa lớn, tại mỏ đá Nà Cà, xã Nguyên Phúc, huyện Bạch Thông (Bắc Cạn) đã sạt lở một khối lượng đất, đá khổng lồ, lên tới 50 nghìn m³, gây nhiều thiệt hại về tài sản của nhân dân. Đây không phải là lần đầu, mỏ đá này gây ảnh hưởng tới cuộc sống người dân. Với nhiều sai phạm trong quy trình khai thác tại mỏ đá Nà Cà, cuộc sống của người dân dưới chân núi vẫn bất an.

Sạt lở diễn ra theo chiều thẳng đứng, sụt cả một mảng bất ngờ.
Sạt lở diễn ra theo chiều thẳng đứng, sụt cả một mảng bất ngờ.

Mất an toàn đã được cảnh báo

Theo những người dân tại thôn Nà Cà, xã Nguyên Phúc, từ khi Công ty cổ phần Tư vấn đầu tư phát triển hạ tầng (công ty) bắt đầu khai thác mỏ đá này thì cuộc sống của họ gần như đảo lộn. Khoảng 5 giờ 30 phút ngày 4-8, người dân sinh sống gần khu vực mỏ được phen hãi hùng khi chứng kiến vụ sạt lở cả mấy chục nghìn m³ đá từ núi lao xuống.

Ông Trương Trung Trấn cho biết, lúc đó tôi nghe tiếng động mạnh, vội ra xem trâu có xổng đi không. Hơn phút sau thì nền đất rung ầm ầm, đất đá từ trên núi tại mỏ khai thác đá vôi Nà Cà rầm rập lao xuống, tung bụi mịt mù. Rất may lở đá vào thời điểm sáng sớm, không có ai ở đó.

Thời điểm chúng tôi có mặt, tại hiện trường vụ lở đá, cả một vạt cây mỡ, cây xoan bị đổ gãy vùi lấp, những tảng đá khổng lồ chênh vênh còn mắc lại giữa sườn núi vẫn đang có dấu hiệu tiếp tục lăn xuống phía dưới đường. Một tảng đá to dễ đến cả gian nhà đã đè bẹp một máy xúc của mỏ đá này. Theo chính báo cáo của công ty gửi Sở Công thương, lở đá đè bẹp máy xúc đã gây thiệt hại cho công ty hơn 750 triệu đồng, ngoài ra, còn làm gãy đổ một số cây mỡ của nhân dân, nhưng chưa thống kê được do hiện trạng vẫn còn nguy hiểm. Công ty thông báo, khi nắng ráo sẽ tiến hành xử lý an toàn.

Tuy nhiên, việc mất an toàn ở mỏ đá này không phải lần đầu tiên xảy ra. Hoạt động của mỏ đá này đã nhiều năm luôn là chủ đề kiến nghị chính của người dân xã Nguyên Phúc tại các cuộc tiếp xúc cử tri. Ngày 13-2-2017, sau ca nổ mìn thì một lượng đá không nhỏ đã rơi vào nhà ông Trương Trung Trấn làm thủng mái, trần tôn, rơi vào giữa nhà, làm vỡ bàn kính. Phần mái nhà bếp cũng bị vỡ nhiều tấm ngói, các công trình liên quan như chuồng lợn, chuồng dê cũng bị thiệt hại đáng kể. Trước đó, tháng 11-2016, gia đình ông Trấn cũng bị đá lăn vào nhà làm bục tường khu vực bếp, hỏng một nồi cơm điện, chiếc tủ lạnh thì bị méo mó do đá bắn vào. Nhà ông Trương Vỹ Cầm liền kề cũng từng bị đá văng thủng tám tấm tôn, văng vào chiếc máy xay xát để sau nhà.

Đến năm 2019, những hộ dân sống sát chân mỏ đã được di dời ra vị trí xa hơn nhưng vẫn bất an. Bà Hà Thị Niệm, người dân trong thôn cho biết, gia đình đã di chuyển nhà sang chỗ mới cách vị trí cũ vài trăm mét, tuy nhiên vẫn bị ảnh hưởng từ việc nổ mìn khai thác đá của mỏ này. Đầu năm 2019, mỏ nổ mìn, đá quăng khắp nơi, chồng bà Niệm đang xào rau ở bếp còn bị đá quăng xuống mái, bắn vào vai. Việc sạt núi tại mỏ thì đã xảy ra nhiều lần, mà nặng nhất là hôm 4-8 vừa qua.

“Nhà tôi có 1,7 ha rừng quanh mỏ đá vôi Nà Cà, trong đó 0,7 ha đã bị ảnh hưởng từ những lần trước, gần đây nhất là hôm 4-8. Cả một khối lượng lớn đá từ núi đã lao xuống, khiến không ít cây mỡ, cây ăn quả của vườn rừng nhà tôi bị đổ gãy vùi lấp. Nếu không có đồi mỡ “chặn” lại một phần thì chắc đá còn lăn xuống dưới nhiều nữa”, bà Niệm nói. Nhà bà Nguyễn Thị Hanh cũng từng nằm ở dưới chân mỏ, sau có di dời sang cách đó hơn 300 m. Bà Hanh cho biết, hồi tháng giêng, bên mỏ nổ mìn, đất đá quăng khắp nơi, nhà bà bị đá làm sập cả một góc mái, đòn tay, vỡ nhiều tấm lợp… mỗi khi nổ mìn, nhà rung đến phát sợ.

Bất an dưới chân mỏ đá Nà Cà ảnh 1

Đá lở đè gãy nhiều cây mỡ của người dân thôn Nà Cà.

Nhiều sai phạm

Tìm hiểu được biết, đá lở làm gãy gỗ rừng trồng của người dân thôn Nà Cà cũng không phải là lần đầu tiên nhưng công ty lần lữa việc đền bù thiệt hại. Ông Trương Trung Ánh, Bí thư Chi bộ thôn Nà Cà cho biết, đá văng, lăn từ mỏ làm hỏng cây nhà ông, lần này đã là lần thứ ba, hai lần trước đó có lập biên bản, tuy nhiên chưa thấy đền bù gì. Ngay việc di dời nhà sang chỗ hiện tại, phía công ty cam kết hỗ trợ 50% chi phí múc nền, nhà ông thuê máy xúc dọn hết 15 triệu đồng, chỉ yêu cầu được hỗ trợ bảy triệu đồng nhưng từ năm 2017 đến nay, mới chỉ nhận được ba triệu đồng.

Sau ngọn núi mà công ty đang khai thác đá vôi, thời gian qua có bốn hộ nơm nớp bất an, mưa lớn là không dám ngủ vì sợ đá sau nhiều lần nổ mìn có thể lở bất kỳ lúc nào. Có hai hộ đã được chính quyền huyện Bạch Thông cho di dời sang khu tái định cư thôn Nà Tu, xã Cẩm Giàng, huyện Bạch Thông, còn hai hộ Hoàng Thị Thu Huyền và Trương Văn Thắng vẫn chờ.

Phó Chủ tịch UBND xã Nguyên Phúc Triệu Nguyễn Luyến cho biết, sau sạt lở tại mỏ, chính quyền xã có đến hiện trường. Đá từ núi lở xuống rất nhiều, đè cả một máy xúc của mỏ, tuy nhiên vẫn đang còn dấu hiệu lở nên chúng tôi chưa dám lên. Còn hai hộ nằm ở phía sau ngọn núi, nằm trong diện được di dời, tuy nhiên lúc triển khai lại không thấy đăng ký, nên đã không có trong danh sách được di dời.

Thực tế quan sát tại mỏ đá có thể thấy, vị trí sạt lở dốc đứng, cả một mảng núi bất ngờ sụt chứ không phải bở rời, lăn xuống. Kiểu sạt lở này đặt ra nghi vấn về quy trình khai thác của công ty. Mới đây nhất, Thanh tra Tài nguyên và Môi trường khi kiểm tra tại mỏ đá này đã phát hiện nhiều sai phạm.

Theo kết luận thanh tra ngày 30-7, mỏ đá này khai thác chưa đúng trình tự khai thác, hệ thống khai thác nêu trong thiết kế kỹ thuật thi công đã được phê duyệt. Cụ thể, công ty chưa cắt tầng khai thác theo thiết kế, trên sườn khai thác một số vị trí còn đá treo, trượt có nguy cơ mất an toàn trong quá trình khai thác. Công ty thực hiện việc quan trắc, giám sát chất lượng môi trường định kỳ không đầy đủ theo quy định (thiếu tần suất giám sát chất thải định kỳ, theo yêu cầu của báo cáo đánh giá tác động môi trường); bố trí khu vực lưu giữ chất thải nguy hại chưa đáp ứng yêu cầu kỹ thuật theo quy định; chưa ký hợp đồng thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải nguy hại.

Với quy trình khai thác nhiều sai phạm, nguy cơ tiếp tục xảy ra lở đá ở mỏ Nà Cà vẫn đang lơ lửng, đòi hỏi các ngành chức năng của tỉnh Bắc Cạn cần sớm có giải pháp kịp thời, bảo đảm cuộc sống cho nhân dân.

Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bắc Cạn Nông Văn Kỳ cho biết, Sở đang phối hợp Sở Công thương để kiểm tra, làm rõ nguyên nhân vụ sạt lở đá vừa rồi tại mỏ Nà Cà. Đối với các kết luận của Thanh tra Bộ, Sở đang tiến hành chủ trì, phối hợp các cơ quan, đơn vị liên quan nghiên cứu để tham mưu cho UBND tỉnh chỉ đạo, tổ chức thực hiện theo các kiến nghị của Thanh tra Bộ.