Khám phá Đà Lạt qua ống kính
19 tuổi, Nguyễn Bá Mậu theo gia đình từ Ninh Thuận lên Đà Lạt (Lâm Đồng) định cư. Tại căn nhà số 188 phố Trương Công Định, ông bắt đầu hành trình khám phá ảnh nghệ thuật và mưu sinh bằng nghề nhiếp ảnh.
Tự mày mò học hỏi qua những tư liệu ít ỏi có trong sách, Nguyễn Bá Mậu đã chụp những bức ảnh đầu tiên bằng chiếc máy ảnh Rollei cũ. Bền chí đi từng bước một với kỹ thuật nhiếp ảnh, ông dần nhận ra niềm vui từ những bức ảnh lần lần hiện lên qua thuốc giấy. Ban ngày, Nguyễn Bá Mậu cầm chiếc máy ảnh để mưu sinh, chọn chụp các phong cảnh đẹp ở Đà Lạt, với góc nhìn thơ mộng và mới lạ, người thường khó nhìn thấy, rồi bán cho du khách. Buổi tối, ông lại vùi đầu vào buồng tối miệt mài pha thuốc, tráng rửa phim, rọi ảnh, cắt cúp ảnh, cũng như tìm tòi và sáng tạo kỹ thuật chớp sáng, phân sắc độ.
Bằng những kỹ thuật này, Nguyễn Bá Mậu đã điềm nhiên bước chân vào cánh cửa ảnh nghệ thuật, với nhiều tác phẩm ảnh độc đáo, gây thích thú cho người xem và nhận được sự thán phục của đồng nghiệp. “Ngày nay, với sự hỗ trợ từ khoa học công nghệ, người cầm máy trẻ chỉ cần một cú nhấn chuột máy tính sẽ có ngay bức ảnh với những hiệu ứng mảng mầu như ý muốn. Tuy nhiên, nếu nhìn lại lịch sử những thập niên 50 - 60 và 70 thế kỷ 20, thì những kỹ thuật của cố NSNA Nguyễn Bá Mậu trong buồng tối là những sáng tạo đặc biệt. Chưa kể, những bức ảnh của ông về Đà Lạt thuở hoang sơ đã vượt khỏi phạm trù bức ảnh bình thường, trở thành nguồn tư liệu quý, mang giá trị lịch sử, đưa chúng ta nhìn về Đà Lạt, nhìn lại hình hài Đà Lạt và con người Đà Lạt trong quá khứ”, NSNA Phạm Phước, hội viên Hội NSNA Việt Nam, chia sẻ.
Bậc thầy ảnh kỹ thuật phân sắc độ
Theo ông Hà Hữu Nết, Phó Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Lâm Đồng, với việc đi sâu tìm hiểu khám phá Đà Lạt qua những thể nghiệm kỹ thuật trong buồng tối, tạo sự tương phản giữa các sắc độ và đường nét, cố NSNA Nguyễn Bá Mậu đã làm cho hình ảnh Đà Lạt trở nên thanh thoát, thi vị. Các tác phẩm ảnh xử lý kỹ thuật phân sắc độ và chớp sáng của ông đã mang giá trị Việt, văn hóa Việt đến cùng bạn bè quốc tế, làm rạng danh nhiếp ảnh Việt Nam bằng nhiều giải thưởng quốc tế. Trong khi đó, họa sĩ Đặng Ngọc Trân, hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam, nói sâu về kỹ thuật phân tích sắc độ: “Thoạt nhìn, các tác phẩm ảnh của cố NSNA Nguyễn Bá Mậu rất giống các tác phẩm mỹ thuật bởi đường nét, mảng mầu và độ tương phản. Ông đã rất kỳ công trong việc kết hợp giữa âm bản và dương bản cùng một kỹ thuật phân tích sắc độ bậc thầy (xử lý ba sắc độ: mầu cực tối, mầu cực sáng và mầu trung gian giữa mầu cực tối và mầu cực sáng một cách hoàn hảo), tạo cho bức ảnh mang một vẻ đẹp độc đáo, gần với tác phẩm hội họa hoặc điêu khắc”.
Năm 1968, tác phẩm “Dáng ngoại” mang về cho ông giải danh dự nhiếp ảnh Việt - Mỹ, Huy chương vàng Việt - Mỹ, Cúp Hội Nhiếp ảnh Việt Nam, Cúp Cao Đàm - Cao Lĩnh. Tháng 6-1969, tại Salon Monlesson - Pháp, tác phẩm này tiếp tục mang lại cho Nguyễn Bá Mậu giải nhất, trên cả bậc danh tài về ảnh kỹ thuật phân sắc độ đương thời Leopold Fischer người Áo. Sau này, ông còn đoạt thêm 30 Huy chương vàng cũng với kỹ thuật phân sắc độ và chớp sáng.
Nguyên Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam Lê Xuân Thăng đánh giá: “Nếu nhạc sĩ Hoàng Nguyên, người đã “đội vương miện” về giai điệu cho Đà Lạt qua ca khúc “Ai lên xứ hoa đào”, thì “phù thủy của buồng tối” Nguyễn Bá Mậu đã góp phần tôn vinh nhan sắc miền hoa mai đào bằng các bức ảnh “Hồi tưởng” (Huy chương bạc - Italia - năm 1969), “Núi đồi mờ sương” (Huy chương đồng - Hàn Quốc - năm 1972)”.
“Ngoài mảnh đất và con người Đà Lạt, nơi Nguyễn Bá Mậu đã dành cả tuổi thanh xuân của mình khám phá vẻ đẹp của miền đất và con người xứ lạnh qua ống kính, ông còn dành thời gian đến với Phan Rang, Nha Trang, Huế... chụp những bức ảnh về những địa danh này. Qua kỹ thuật phân sắc độ và chớp sáng, Nguyễn Bá Mậu đã tạo nên những tác phẩm ảnh hết sức đặc sắc”, NSNA Đặng Văn Thông, người cùng thời với cố NSNA Nguyễn Bá Mậu, tâm sự.
Mới đây, tại Đà Lạt, Hội Văn học nghệ thuật Lâm Đồng và gia đình cố NSNA Nguyễn Bá Mậu đã tổ chức triển lãm, giới thiệu 124 bức ảnh của ông để lại, sau 30 năm NSNA Nguyễn Bá Mậu qua đời.
