1. Quý trọng vì khi một nhạc sĩ ở tuổi 85 mà vẫn còn đam mê xuất bản một tuyển tập ca khúc dày dặn thế này. Còn ngờ vực vì không biết sức nặng trọng lượng tuyển tập có cân xứng với sức nặng những giai điệu của nhạc sĩ được in trong tuyển tập.
Nhưng khi đọc tuyển tập, ngờ vực trong tôi đã tan biến hết. Chỉ còn sự quý trọng. Quý trọng đến mức tự trách tác giả và tự trách mình. Trách tác giả là vì sao âm nhạc của anh đáng kể thế mà anh cứ lặng lẽ tuôn trào đến mức quá ít người biết đến anh. Tự trách mình vì dù đã rất đi sâu, đi sát những thành tựu của anh em làng nhạc, mà sao mình lại chưa biết đến Trần Công Khanh.
Nhạc sĩ Trần Công Khanh bằng tuổi anh cả tôi. Anh cùng trang lứa với các nhạc sĩ Thái Bình khác như Thái Cơ, Nguyễn Trịnh, Huyền Tình… Khi anh làm văn nghệ thanh niên xung phong thì Thái Cơ làm văn nghệ ở Trung đoàn 55. Thái Cơ cũng học Trường Âm nhạc Việt Nam nhưng ra trường trước anh. Khi vào Đoàn văn công Tây Bắc thì cũng là anh em với Đàm Linh. Tuy nhiên, Đàm Linh sớm được biết đến là một tài năng và được cử đi học âm nhạc tại Nhạc viện Tchaikopsky. Có lẽ anh cùng trang lứa với Đàm Thanh nổi tiếng với “Lê anh nuôi”, “Anh quân bưu vui tính” và “Cánh chim báo tin vui”.
2. Tôi muốn đi sâu hơn vào hai ca khúc “Đêm trăng sông Lô” và “Khúc ca thành phố Thái Bình”. Được biết “Đêm trăng sông Lô” được viết vào khoảng năm 1983, khi ấy Trần Công Khanh mua được một căn nhà nhìn ra sông Lô. Sông Lô là một địa danh đã bất tử từ chiến tranh chống Pháp khi chiến thắng Thu - Đông 1947. Sông Lô còn bất tử hơn khi nó chảy vào âm nhạc Văn Cao, Lương Ngọc Trác, Nguyễn Đình Phúc, Phạm Duy và Lưu Hữu Phước. Bởi vậy, tôi chẳng hiểu vì sao “Đêm trăng sông Lô” lại chưa nhiều người biết đến, mặc dù chất lượng tác phẩm thật xứng đáng để biết đến. Viết bằng cảm xúc thật trào tuôn tự đáy lòng, Trần Công Khanh không giấu giếm chất hàn lâm của anh khi viết ra như buột thốt: “Anh nhớ về sông Lô mùa thu/Đêm sáng trăng chan hòa mặt nước”.
Câu thơ Trần Khoái bỗng lung linh hơn bởi giai điệu Trần Công Khanh. Nhưng tinh tế hơn cả là Trần Công Khanh đã phát hiện ra cái nhịp sóng sông Lô rất riêng trong nét đảo phách thoảng nhẹ bâng khuâng. “Người xuống phà/nhường nhau/từng bước vai áo nào - Cũng có trăng theo”. Nét đảo phách được phát triển liên tiếp suốt ca khúc khiến người nghe bồi hồi, thấm thía. Đây là đóng góp đích thực của Trần Công Khanh trong lịch sử hình thành và phát triển âm nhạc Việt Nam. Nếu ở sông Lô, Văn Cao đã ra nhịp Bacarol Việt Nam bởi tiếng gõ cạnh thuyền đánh cá, thì ở sông Lô, Trần Công Khanh phát hiện ra nhịp sóng sông Lô mà trước và sau anh, không ai phát hiện được. Chỉ cần “Đêm trăng sông Lô”, Trần Công Khanh đã có thể thanh thản đã dâng hiến cho quê hương thứ hai của mình một giai điệu gan ruột tận sâu đáy lòng.
Rời Tuyên Quang, Trần Công Khanh về hưu ở quê hương Thái Bình của mình. Quê hương vương vấn trong tuổi thơ và tuổi trẻ anh thường được anh thầm thì khi đưa âm hưởng chèo vào nhiều ca khúc của mình như “Chiều quê”, “Đèn giời”... Đến khi anh về thì nó đã trở thành một thành phố trẻ ở vùng tam giác châu thổ Bắc. Bởi vậy, bên cạnh bản “Thái Bình ca” mà Vĩnh An đã gieo vào vựa lúa miền bắc bao nhiêu năm qua, Trần Công Khanh vẫn muốn có một giai điệu của mình nhận diện sự phát triển của thành phố trẻ, anh viết “Khúc ca thành phố Thái Bình” mang đậm chất tự sự của âm nhạc hàn lâm trộn lẫn âm hưởng dân ca rất nhẹ nhàng.
Trần Công Khanh cũng như rất nhiều nhạc sĩ thời ấy, rất thông thạo các tiết tấu của các điệu nhảy. Trong sáng tác của anh, người nghe cảm thấy ở đấy những tiết điệu như Fox, Swing, Rumba…
3. Đọc giai điệu Trần Công Khanh vào thời điểm anh đã ung dung tự tại trên đất chèo xưa chẳng còn màng gì hơn thua. Nhưng tôi vẫn thấy tiêng tiếc thế nào ấy. Đành rằng anh đã nguyện một đời lặng lẽ dâng đời suối nhạc của mình, nhưng nếu sự dâng hiến đó được vang lên, thì hẳn thế hệ cháu con sẽ thật sự được thưởng thức một bữa tiệc âm thanh rất độc đáo, đủ sinh lực để loan truyền trên mọi phương tiện truyền thông. Điều ấy thêm lần minh chứng sáng tạo không hề có tuổi tác.
