Dấu ấn Bác Hồ tại Sverdlovsk

Năm 1955, lần đầu Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có chuyến thăm tới tỉnh Sverdlovsk, trung tâm công nghiệp quan trọng của Liên Xô (trước đây) và LB Nga ngày nay. Đã 65 năm trôi qua, nhưng những dấu ấn của Người để lại nơi đây vẫn được chính quyền và người dân nâng niu, gìn giữ.

Thành phố Ekaterinburg (Sverdlovsk, LB Nga) hôm nay.
Thành phố Ekaterinburg (Sverdlovsk, LB Nga) hôm nay.

Với diện tích lên tới gần 200.000 km², tỉnh Sverdlovsk của LB Nga nằm trải dài trên sườn phía bắc của dãi núi Ural hùng vĩ. Nằm trong một khu vực giàu khoáng sản, Sverdlovsk từ lâu trở thành một trung tâm công nghiệp, khai khoáng quan trọng bậc nhất “xứ sở bạch dương”. Trong những năm tháng chiến tranh, nơi đây là một trung tâm công nghiệp quốc phòng, chế tạo nhiều vũ khí góp phần quan trọng vào chiến thắng của Liên Xô trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

Nhờ sự hỗ trợ nhiệt tình của Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Ekaterinburg, chúng tôi đã liên hệ Cơ quan lưu trữ vùng Sverdlovsk để tìm hiểu những tài liệu về chuyến thăm của Bác tới nơi đây. Trò chuyện với chúng tôi, ông Alexander Kapustin, Giám đốc Cơ quan lưu trữ vùng Sverdlovsk cho biết, bản thân ông cũng như đơn vị của ông có quan hệ rất tốt với các cán bộ Tổng lãnh sự quán cũng như cộng đồng người Việt tại Ekaterinburg. Ông rất tự hào khi thành phố quê hương ông là một trong số ít nơi ở Nga đã từng nhiều lần được đón tiếp vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam. Ông đã chia sẻ với chúng tôi những tư liệu quý hiếm về chuyến thăm của Bác tới Sverdlovsk.

Ngày 12-7-1955, máy bay chở đoàn đại biểu Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do Chủ tịch Hồ Chí Minh dẫn đầu đã hạ cánh xuống sân bay Kolsovo của TP Sverdlovsk. Đông đảo lãnh đạo cấp cao của tỉnh, thành phố và các cháu thiếu nhi hân hoan chào đón Chủ tịch Hồ Chí Minh và các thành viên trong đoàn tại sân bay. Trong diễn văn của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh bày tỏ sự xúc động trước sự đón tiếp nồng hậu của chính quyền và nhân dân Sverdlovsk. Bác nói: “Tôi rất vui mừng chuyển lời chào thân thiết của nhân dân Việt Nam tới các bạn. Chúc các bạn đạt được nhiều thành tích và thành công”. Trên đường từ sân bay về thành phố, bất chấp trời mưa rả rích, hàng nghìn người dân Sverdlovsk đứng chật hai bên đường vẫy cờ hoa chào đón đoàn đại biểu Việt Nam.

Trong chuyến thăm Sverdlovsk, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tới thăm các nhà máy dân sự và quốc phòng quan trọng nhất ở vùng này, trong đó có Nhà máy Uralmash. Đây là nơi đã sản xuất ra hàng nghìn chiếc xe tăng T-34 trong suốt Chiến tranh thế giới thứ hai. Nhà máy có diện tích rất lớn và có đường ray tàu lửa vận chuyển ra, vào nhà máy. Những chiếc xe tăng được sản xuất hoàn chỉnh ở đây và được đưa thẳng ra chiến trường bằng tàu hỏa. Đến thời bình, nhà máy sản xuất ra những chiếc máy xúc cỡ lớn mà Việt Nam vẫn từng dùng tại các mỏ than. Nhà máy Uralmash đã từng xuất khẩu 24 máy khoan, 12 máy nghiền, 122 máy xúc cỡ lớn sang Việt Nam.

Tại Bảo tàng lịch sử của Nhà máy Uralmash ngày nay, những bức ảnh về chuyến thăm của Bác vẫn được trưng bày trang trọng, bên cạnh hình ảnh của các lãnh tụ thế giới đã từng tới thăm nhà máy. Trong cuốn sổ lưu niệm đã ngả vàng, dòng lưu niệm mà Bác viết còn đậm nét: “Chúng tôi rất vui sướng được tới thăm nhà máy Uralmash. Chúng tôi rất vui mừng thấy những thành tích to lớn của nhà máy trong việc xây dựng chủ nghĩa cộng sản. Chúc các đồng chí tiến bộ mãi mãi”. Ông Sergei Ageev, chuyên gia nghiên cứu lịch sử của bảo tàng cho biết: “Các tư liệu trong bảo tàng lịch sử của nhà máy nhận được sự quan tâm lớn của các nhà khoa học. Nhiều trường đại học quan tâm nghiên cứu mối quan hệ giữa Uralmash với nước ngoài và thường xuyên đề nghị được tiếp cận nghiên cứu những tư liệu của chúng tôi”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng tới thăm và để lại những dòng lưu niệm tại Viện bảo tàng địa chất Ural. Tại bảo tàng, Bác và các thành viên trong đoàn đã được GS Malak giới thiệu những hiện vật trong bảo tàng. GS đã tặng Chủ tịch Hồ Chí Minh một viên đá thiên thạch làm quà lưu niệm. Trên cuốn sổ lưu niệm, hiện vẫn được trang trọng trưng bày ở bảo tàng, Bác viết: “Ural, đất thì giàu, người thì giỏi. Lấy của cải từ đất và sức người để xây dựng chủ nghĩa cộng sản”. Bác còn viết thêm một dòng chữ tiếng Nga “Lời chào anh em” tới các bạn Nga.

Vào giai đoạn 1993 - 1994, thủ phủ khu vực Sverdlovsk là thành phố Ekaterinburg mở cửa, rất nhiều người Việt Nam đã tới nơi đây sinh sống và lập nghiệp. Trải qua gần 30 năm, cộng đồng người Việt tại thành phố đã trở thành một trong những cộng đồng người nước ngoài lớn và thành công nhất ở Ekaterinburg. Hằng năm, trong các dịp kỷ niệm những ngày lễ lớn như 30-4, 2-9 hay 19-5, Tổng lãnh sự đều tổ chức các buổi lễ trang trọng để kỷ niệm với sự tham dự của đông đảo bà con cộng đồng và các bạn Nga. Các quan khách, bạn bè Nga vẫn luôn bày tỏ tình cảm thân thiết và sự kính trọng đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh và đất nước Việt Nam.

Ông Ngô Phương Nghị, Tổng lãnh sự tại Ekaterinburg chia sẻ: “Cộng đồng người Việt tại đây rất tự hào và trân trọng những giá trị, dấu ấn mà Bác đã để lại tại thành phố này. Bà con cũng rất mong muốn tìm lại những kỷ niệm của Bác tại thành phố, đó là những hình ảnh, bài viết, kỷ niệm về Bác trong những chuyến thăm thành phố. Bởi vậy, Tổng lãnh sự hết sức quan tâm, phối hợp cộng đồng cùng cơ quan lưu trữ của chính quyền để tìm kiếm tại những nơi mà Bác đã từng đến thăm”.

Đáp ứng nguyện vọng của bà con người Việt, một số doanh nhân Nga ở Ekaterinburg đã đề nghị Tổng lãnh sự quán Việt Nam thành lập một bảo tàng tại Trung tâm thương mại Tagansky để trưng bày các hình ảnh về Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Khu trưng bày còn là nơi quảng bá văn hóa Việt Nam, những kỷ niệm về sự giao lưu giữa Việt Nam và khu vực Sverdlovsk, quảng bá về những đóng góp của người Việt Nam đối với nền kinh tế của khu vực.

Ông Nghị cho biết: “Chính những người Việt Nam đầu tiên tới Sverdlovsk sau thời kỳ mở cửa, cùng các cựu chiến binh của Nga trở về từ Afghanistan, đã xây dựng khu thương mại Tagansky nổi tiếng toàn vùng. Từ những container bán hàng ngoài trời giá lạnh, giờ đây khu chợ đã trở thành một quần thể, gồm siêu thị, trung tâm bán buôn, khu vực bán lẻ, nhà hàng chính quy, sầm uất. Ban quản lý trung tâm thương mại đã dành riêng một khu vực để trưng bày các hình ảnh về Chủ tịch Hồ Chí Minh và Việt Nam để thể hiện sự tri ân đối với nhà lãnh đạo kiệt xuất của đất nước Việt Nam”. Hiện nay, Tổng lãnh sự quán đã liên hệ trong nước để chuẩn bị thiết kế phù hợp, đưa những hình ảnh về Chủ tịch Hồ Chí Minh, về văn hóa, kinh tế, chính trị Việt Nam ra trưng bày trong thời gian sớm nhất.