WTO đang lâm vào cuộc khủng hoảng lãnh đạo khi trong cuộc họp cuối tuần qua, các quốc gia thành viên của tổ chức này đã không đạt được nhất trí về việc lựa chọn một nhà lãnh đạo tạm quyền trong vài tháng, thay Tổng giám đốc Roberto Azevedo vừa từ chức. Ngay sau cuộc họp, người phát ngôn của WTO Keith Rockwell công bố với báo giới rằng, các đại biểu đã không thể đưa ra một lựa chọn thống nhất về chỉ định một trong bốn phó tổng giám đốc đương nhiệm làm nhà lãnh đạo tạm quyền của thể chế này.
WTO phải chọn một nhà lãnh đạo tạm thời sau khi Tổng giám đốc đương nhiệm của tổ chức này, ông Roberto Azevedo, vào giữa tháng 5 vừa qua đã bất ngờ thông báo quyết định từ chức vì lý do gia đình, sớm hơn một năm trước khi nhiệm kỳ thứ hai của ông chính thức kết thúc. Nhà ngoại giao người Brazil rời WTO giữa lúc thể chế này đang đối mặt một loạt cuộc khủng hoảng nghiêm trọng, trong đó có căng thẳng thương mại leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc và kinh tế thế giới suy giảm do đại dịch Covid-19.
Một quan chức của WTO mới đây xác nhận rằng, tổng số ứng cử viên tham gia tranh cử vị trí Tổng giám đốc thể chế này đã lên tới tám người. Trong danh sách có nhiều gương mặt khá quen thuộc trên trường quốc tế, như cựu Bộ trưởng Thương mại Anh Liam Fox, cựu Bộ trưởng Kinh tế Saudi Arabia Mohammed al-Tuwaijri, cựu Chủ tịch Đại Hội đồng WTO người Kenya Amina Mohamed, cựu Phó Tổng Giám đốc WTO người Mexico Jesus Seade Kuri hay Bộ trưởng Thương mại Hàn Quốc Yoo Myung-hee.
Ngoài việc phải chọn ra một “người cầm lái”, WTO còn đang đối mặt nhiều thách thức khác trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại khi chủ nghĩa bảo hộ gia tăng; thực hiện cải cách theo yêu cầu của các nước thành viên… Nói về những thách thức của WTO, ông Roberto Azevedo thừa nhận ông rời khỏi WTO giữa lúc xảy ra một loạt khủng hoảng nghiêm trọng.
Khi các vụ kiện thương mại gia tăng đột biến và vai trò của WTO ngày càng mờ nhạt trong giải quyết tranh chấp thương mại, nhiều thành viên chủ chốt trong WTO như Canada, Mỹ, Trung Quốc, Australia… đã kêu gọi cải tổ WTO. Tháng 6 vừa qua, Canada đã tổ chức Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 5 của Nhóm Ottawa về cải cách WTO. Nhóm Ottawa gồm Canada, Australia, Brazil, Chile, Liên hiệp châu Âu (EU), Nhật Bản, Kenya, Mexico, New Zealand, Na Uy, Singapore, Hàn Quốc và Thụy Sĩ. Tại hội nghị trực tuyến này, các Bộ trưởng thuộc Nhóm Ottawa đã cam kết triển khai một chương trình nghị sự rộng hơn về cải cách WTO, bao gồm cả những nỗ lực hướng tới một giải pháp lâu dài đối với cơ chế giải quyết tranh chấp và kết thúc đàm phán về trợ cấp ngư nghiệp…
Trước áp lực đòi cải cách của nhiều nước thành viên WTO, ông Azevedo nhấn mạnh rằng, bên cạnh việc xác định những cải cách nào là cần thiết, điều quan trọng là quyết định cách thức tiến hành. Ông nêu rõ: “Chúng ta cần làm mọi thứ theo từng bước, triển khai các bước đi chắc chắn theo hướng đúng đắn, thay vì tiêu tốn nhiều năm để quyết định cải cách cái gì”. Ông kêu gọi linh hoạt hơn trong các cuộc đàm phán, cũng như nhấn mạnh WTO cần phải hành động nhanh hơn, phản ứng kịp thời hơn trước những sự kiện không ngừng biến đổi. Ông thừa nhận các cuộc đàm phán thương mại sẽ mất nhiều thời gian để có thể đạt được một thỏa thuận, song “chúng ta cần phải hành động nhanh hơn” và có đủ khả năng ứng phó kịp thời.
Trong bối cảnh WTO đang đứng trước nhiều thách thức như trên, việc tìm một nhà lãnh đạo tạm thời cũng như tìm người để “chọn mặt gửi vàng” dẫn dắt WTO trong cả nhiệm kỳ tới đang là nhiệm vụ quan trọng. Bất kể ai ngồi vào “ghế nóng” của WTO tới đây cũng sẽ phải gánh vác trách nhiệm rất lớn, như khôi phục các cuộc đàm phán thương mại đang gặp bế tắc, lên kế hoạch về hội nghị cấp bộ trưởng trong năm 2021, cải thiện quan hệ với Mỹ, cập nhật các quy tắc thương mại toàn cầu đã lỗi thời sau 25 năm tồn tại...
