Cách đây 45 năm, Vườn quốc gia Khunjerab ở phía bắc Pakistan được thành lập nhằm bảo vệ sông băng, đồng cỏ, dòng nước và các loài động thực vật quý hiếm. Nhiều khu vực trong công viên quốc gia này bị đóng cửa để tạo môi trường sống ổn định cho động vật hoang dã. Song, quyết định này từ Chính phủ Pakistan gặp phải không ít sự phản đối từ các cộng đồng địa phương, vốn vẫn duy trì lối sống chăn thả gia súc. Trong khi đó, những kẻ săn trộm lợi dụng tình hình rối ren để sát hại động vật hoang dã trong Khunjerab.
Đến năm 1995, người dân và chính quyền địa phương quyết định bắt tay hợp tác nhằm bảo tồn Vườn quốc gia Khunjerab một cách hiệu quả. Ashiq Ahmed Khan, chuyên gia về động vật hoang dã từng công tác tại Viện Lâm nghiệp Pakistan, đã giúp phác thảo kế hoạch quản lý Khunjerab, trong đó cho phép sự tham gia của người dân địa phương. Theo đó, tám ngôi làng trong công viên đã đồng ý không chăn thả gia súc trong vùng chỉ định rộng 12 km2. Đổi lại, các thành viên cộng đồng được thuê làm giám sát và bảo vệ Khunjerab. Cộng đồng địa phương cũng nhận được 75% doanh thu từ chi phí tham quan mà du khách phải trả.
Nhiều chuyên gia môi trường của Pakistan nhận định, nhờ sự góp sức của người bản địa, Khunjerab - một trong những công viên quốc gia lâu đời nhất Pakistan, được đánh giá là có mô hình quản lý thành công. Muzaffar ud Din, thành viên sáng lập Shimshal Nature Trust (cộng đồng địa phương tham gia công tác bảo vệ, điều hành Khunjerab) khẳng định, công viên này được quản lý tốt hơn so nhiều công viên khác trong cả nước. “Người dân luôn để tâm đến công viên, giúp động vật hoang dã sống tại đó tăng trưởng tốt”, Muzaffar ud Din cho hay.
Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 hoành hành khiến tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, Pakistan đã thành lập Dịch vụ công viên quốc gia nhằm tạo thêm việc làm cho người dân, đồng thời tăng cường bảo vệ thiên nhiên và hạn chế tác động của biến đổi khí hậu. Với những thành công đạt được trong công tác bảo tồn Khunjerab, Pakistan hướng đến thu hút nhiều cộng đồng bản địa tham gia điều hành quản lý các công viên quốc gia, đồng thời thúc đẩy du lịch bền vững.
Giai đoạn đầu của Sáng kiến về các khu bảo tồn, ra mắt đầu tháng 7 vừa qua, tập trung vào 15 vườn quốc gia với tổng diện tích lên đến 7.300 km2, kéo dài từ Vườn quốc gia Khunjerab ở phía bắc đến phía nam đất nước. Dự án nhằm tạo ra 5.000 việc làm mới, chủ yếu dành cho người trẻ, chịu trách nhiệm trông coi công viên và thúc đẩy du lịch sinh thái. Malik Amin Aslam, cố vấn về biến đổi khí hậu của Thủ tướng Pakistan cho biết, kế hoạch về bảo tồn công viên quốc gia nêu trên phù hợp tầm nhìn về thúc đẩy tăng trưởng xanh thời kỳ hậu Covid-19 của Pakistan. “Mục tiêu kép là vừa bảo vệ thiên nhiên, vừa tạo ra việc làm cho thanh niên thất nghiệp”, ông Aslam khẳng định.
Pakistan hiện có khoảng 30 công viên quốc gia cần được bảo vệ nghiêm ngặt. Song, theo ông Aslam, công tác quản lý tại nhiều công viên vẫn chưa được quan tâm đúng mực. Trong khi đó, chuyên gia về bảo tồn thiên nhiên Anis ur Rahman bày tỏ lo ngại, chỉ mới khoảng 5% số các công viên quốc gia được quản lý một cách chặt chẽ. Những khu khác cho thấy nhiều bất cập, thiếu hợp tác giữa chính phủ và cộng đồng sống chung quanh trong việc bảo tồn.
Đến nay, một vài chi tiết về Sáng kiến về các khu bảo tồn đã được tiết lộ. Theo đó, Pakistan dành khoảng 24 triệu USD cho giai đoạn đầu của Sáng kiến trong ba năm tới, trong đó ít nhất 80% số tiền được dành để tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương. Thông qua dự án, diện tích đất được bảo tồn ở Pakistan sẽ tăng từ 13% lên 15% vào năm 2023.
Giới chức Pakistan nhận định, việc để người dân địa phương tham gia quản lý các công viên quốc gia sẽ là cơ hội tốt để khai thác kiến thức phong phú trong cộng đồng, qua đó thúc đẩy phát triển du lịch sinh thái. Tuy nhiên, vẫn cần tăng cường và thực thi đầy đủ luật pháp về bảo tồn công viên quốc gia, nhằm tối ưu hóa các điểm tích cực mà Sáng kiến mang lại trong việc bảo vệ không gian xanh ở Pakistan.
