“Ghế nóng” của WTO tìm chủ nhân mới

Tổng Giám đốc Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), ông Roberto Azevedo (trong ảnh) vừa bất ngờ thông báo từ chức sớm hơn một năm so kế hoạch. Sự ra đi của người đứng đầu tổ chức thương mại lớn nhất thế giới đến vào thời điểm nhiều nền kinh tế đang rơi vào tình trạng bấp bênh do dịch Covid-19, khiến thương mại toàn cầu dự kiến sụt giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử.

Ảnh: REUTERS
Ảnh: REUTERS

Ông Roberto Azevedo (62 tuổi), là một nhà ngoại giao Brazil, đã làm Tổng Giám đốc WTO kể từ năm 2013. Nhiệm kỳ thứ hai của ông bắt đầu từ năm 2017 và sẽ kết thúc vào tháng 8-2021. Tuy nhiên, ông Azevedo cho biết sẽ từ chức từ ngày 31-8 tới, sớm một năm so hạn định. Quyết định được công bố sau khi ông Azevedo vừa trải qua một ca mổ khớp gối.

Tuy vậy, ông Azevedo khẳng định sự ra đi của mình không phải vì lý do sức khỏe hay công việc, mà là mong muốn cá nhân và của gia đình. Bloomberg dẫn lời ông Azevedo cho biết, thời điểm hiện tại, WTO không tiến hành cuộc đàm phán thương mại đa phương nào, mọi hoạt động đều đang tắc nghẽn, các công việc thông thường cũng đình trệ. Chức năng chính của tổ chức có lịch sử 25 năm hoạt động này là đàm phán các thỏa thuận thương mại đa phương. Ngoài ra, WTO phụ trách giải quyết các tranh cãi thương mại xuyên quốc gia và giám sát thương mại cho các thành viên.

Song những năm gần đây, các chức năng của WTO đã bị hạn chế do nhiều tác động. Trong đó có thể kể đến những ảnh hưởng như chính sách bảo hộ thương mại mới, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc và việc Washington không chấp nhận bổ nhiệm thay thế các trọng tài trong WTO để giải quyết những tranh chấp giữa các nước thành viên hồi cuối năm 2019. Trong thời gian tại nhiệm, ông Azevedo cũng gặp phải không ít khó khăn do các chính sách thương mại mới của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump ảnh hưởng trực tiếp hoạt động của tổ chức này.

Tổ chức có 164 thành viên cũng đứng trước những yêu cầu cải tổ để phù hợp tình hình mới. Mới đây, ông Azevedo đã nhóm họp với các nhà lãnh đạo của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB). Các nhà lãnh đạo những thể chế tài chính lớn này đã nhất trí ra thông cáo kêu gọi các nước bỏ qua sự khác biệt và giảm rào cản thương mại để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Dù vậy, tác động của dịch bệnh là không thể bỏ qua, đã khiến thương mại toàn cầu đình trệ, kinh tế thế giới đứng trước ngưỡng cửa một cuộc suy thoái mới.

Trong bối cảnh đó, chủ nhân chiếc “ghế nóng” của tổ chức thương mại lớn nhất thế giới lại càng khó đoán định. Trước mắt, các đại biểu của WTO sẽ phải lên kế hoạch tìm kiếm người kế nhiệm ông Azevedo để nhanh chóng lấp chỗ trống. Thông thường, thủ tục chọn người đứng đầu WTO bắt đầu từ sáu đến chín tháng trước khi Tổng Giám đốc hiện tại hết nhiệm kỳ, nếu theo đúng kế hoạch thì tiến trình này sẽ khởi động vào khoảng đầu năm 2021. Tuy nhiên, trong bài phát biểu về quyết định từ chức của mình, ông Azevedo đã kêu gọi các thành viên WTO bắt đầu quá trình lựa chọn người thay thế ngay lập tức nhằm bảo đảm hoạt động của tổ chức này không bị đình trệ.

Hiện nay, có ít nhất ba ứng cử viên đã tuyên bố ý định thay thế ông Azevedo, bao gồm luật sư người Ai Cập Abdelhamid Mamdouh, là cựu Giám đốc bộ phận thương mại và dịch vụ của WTO; Phó Tổng Giám đốc người Nigeria của WTO là ông Yonov Frederick Agah và đại sứ của Benin tại LHQ, ông Eloi Laourou. Song, các nhà quan sát nhận định rằng tiến trình tìm kiếm người đứng đầu tổ chức này trên thực tế phức tạp hơn nhiều, bởi các nước lớn có ảnh hưởng kinh tế, chính trị và lợi ích khác nhau đến các nền kinh tế thành viên nhỏ hơn, có thể làm thay đổi quyết định của hội đồng WTO. Nếu các thành viên WTO không thể chọn ra Tổng Giám đốc mới trước ngày 1-9 năm nay, một trong bốn Phó Tổng Giám đốc có thể nắm tạm quyền cho đến khi chủ nhân “ghế nóng” lộ diện.