Là chặng dừng chân cuối cùng, song Iran mới là trọng tâm trong chuyến công du của Bộ trưởng Ngoại giao Đức. Bởi thế, vấn đề Iran được ông Maas đề cập không chỉ khi hội đàm cùng người đồng cấp Iran Javad Zarif tại Tehran, mà cả trong những chặng dừng chân trước đó tại Iraq, Jordan và Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE). Phía Đức nhắc lại rằng, Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) là “thỏa thuận tốt nhất” cho hòa bình, ổn định ở Trung Đông, và cũng “cực kỳ quan trọng” đối với an ninh châu Âu. Berlin khẳng định hỗ trợ Iran bảo vệ quyền lợi, cùng Tehran duy trì thực thi cam kết, tránh để JCPOA “rơi vào dĩ vãng”.
Lý lẽ của vị Bộ trưởng Đức có vẻ thuyết phục, song Iran lại không nghĩ như vậy. Phát biểu ý kiến với báo giới sau hội đàm, Bộ trưởng Zarif thẳng thừng chỉ rõ, Tehran chưa thấy các đối tác châu Âu có biện pháp thực tiễn nào để hỗ trợ bảo đảm quyền lợi của Iran như họ cam kết. Thực tế, Đức cùng Anh và Pháp thiết lập Công cụ hỗ trợ trao đổi thương mại (INSTEX) từ đầu năm 2019, song đến nay vẫn chưa có một giao dịch nào được thực hiện qua kênh thanh toán này, vốn được tung hô là có thể giúp Tehran “vượt qua” các lệnh trừng phạt của Mỹ.
Hơn nữa, Đức và các đối tác châu Âu trong JCPOA lại cùng chung lập trường với Mỹ, khi muốn thúc đẩy đàm phán nhằm ngăn chặn Iran phát triển tên lửa. Bằng chứng là phát biểu ý kiến tại UAE, ông Maas gọi chương trình tên lửa của Tehran là “đáng lo ngại”. Đáp lại, Bộ Ngoại giao Iran chỉ trích: “Giới chức châu Âu không có quyền bình luận về các vấn đề của Iran, ngoài khuôn khổ JCPOA!”. Tehran khẳng định đã cạn kiệt “sự kiên nhẫn chiến lược”, nên từ ngày 7-7 tới sẽ không còn quan tâm JCPOA và nối lại làm giàu urani, trừ khi châu Âu tìm ra cách khuyến khích Iran “ở lại”.
Iran không hài lòng về sự thiếu quyết đoán của các đối tác châu Âu trong việc cứu JCPOA, cũng như giúp Iran bảo đảm lợi ích. Thực tế “lời nói không đi đôi việc làm” của châu Âu khiến Bộ trưởng Ngoại giao Đức không thể hoàn thành “sứ mệnh hòa giải” trong chuyến công du Trung Đông đầy tham vọng vừa rồi.
