Lá bài mặc cả

Vấn đề hạt nhân Iran nóng lên tại Kỳ họp Hội đồng Thống đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), đang diễn ra theo hình thức trực tuyến từ Thủ đô Vienna (Áo).

Biếm họa của SHADI GHANIM
Biếm họa của SHADI GHANIM

Nóng nhất là phát biểu của Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi, khi cho rằng không nên sử dụng chương trình giám sát hạt nhân của IAEA như một “lá bài” trong nỗ lực ngoại giao.

Kỳ họp IAEA diễn ra trong bối cảnh có nhiều diễn biến căng thẳng trong quan hệ giữa Iran với cả Mỹ, lẫn IAEA. Chính phủ mới ở Mỹ đã tỏ rõ quan điểm muốn trở lại tuân thủ Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) mà Iran và nhóm P5+1 ký năm 2015. Mỹ cũng sẵn sàng tham gia cuộc đối thoại với Iran, do Liên hiệp châu Âu (EU) làm trung gian, nhằm cứu bản thỏa thuận hạt nhân lịch sử. Tuy nhiên, Iran kiên quyết đòi Mỹ dỡ bỏ hoàn toàn các lệnh trừng phạt trước khi nối lại đàm phán liên quan JCPOA.

Kết thúc chuyến thăm Iran hôm 21-2, ông Grossi hân hoan công bố thỏa thuận giữa IAEA và Iran về “giải pháp tạm thời”, theo đó Tehran đồng ý kéo dài thêm ba tháng cho phép hoạt động thanh tra tại các cơ sở hạt nhân đã khai báo. Nhưng chỉ hai ngày sau, Tehran lại triển khai đạo luật mà Quốc hội Iran thông qua hồi tháng 12-2020, trong đó quy định hạn chế quyền thanh sát hạt nhân của IAEA nếu các lệnh trừng phạt của Mỹ chống Iran không được gỡ bỏ. IAEA mô tả bước đi trên của Tehran là “mất mát lớn”, hạn chế các biện pháp minh bạch trong hoạt động hạt nhân của chính Iran.

Các nước châu Âu tham gia JCPOA nhấn mạnh “quan ngại sâu sắc” về các hành động của Iran, kêu gọi Tehran cho phép lập tức nối lại toàn bộ các cuộc thanh sát của IAEA. Tuy nhiên, hồi đầu tuần, Iran tiếp tục dọa hủy thỏa thuận tạm thời với IAEA về việc thanh sát, nếu Anh, Pháp và Đức đưa ra nghị quyết lên án Iran.

Tại phiên khai mạc kỳ họp IAEA, ông Grossi nhấn mạnh tính cấp thiết của việc duy trì hoạt động thanh sát quốc tế tại các cơ sở hạt nhân của Iran. Ông cảnh báo, nếu không có sự hiện diện của các thanh sát viên IAEA tại Iran, sẽ khó đi tới một thỏa thuận khả thi giữa Tehran và Washington nhằm khôi phục JCPOA.

Tuy nhiên, theo lãnh đạo IAEA, cũng không vì thế mà các bên có thể sử dụng hoạt động thanh sát hạt nhân như “lá bài” để mặc cả lẫn nhau. Các cuộc thanh sát hạt nhân của IAEA không thể bị lợi dụng, chỉ nhằm tìm kiếm lợi thế trong đàm phán.