Hôm 22-4, Nhà trắng thông báo sẽ chấm dứt quy chế miễn trừ trừng phạt đối với các đối tác mua dầu thô của Iran, ngay sau khi chính sách này kết thúc thời hạn thực thi vào ngày 2-5 tới.
Sau khi Mỹ tái áp đặt trừng phạt Iran hồi tháng 11-2018, tám nước và vùng lãnh thổ, gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Italia, Hy Lạp và Đài Loan (Trung Quốc), được Nhà trắng đưa vào danh sách miễn trừ với điều kiện chấm dứt hoàn toàn các giao dịch với Iran trong sáu tháng. Hiện Italia, Hy Lạp và Đài Loan đã ngưng mua dầu của Iran. Năm khách hàng còn lại đối mặt nguy cơ bị Washington trừng phạt nếu họ tiếp tục giao dịch với Tehran.
Chưa rõ bước đi đối đầu Tehran có đạt mục tiêu như Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Mike Pompeo tuyên bố là “zero hóa” ngành xuất khẩu dầu thô và “bóp nghẹt” nền kinh tế Iran hay không, song lập tức Nhà trắng đã hứng chịu “búa rìu” của dư luận. Nhật Bản và Hàn Quốc tuyên bố, chính sách năng lượng của họ không bị xáo trộn bởi quyết định của Washington. Ấn Độ nói sẽ chuyển hướng, tìm kiếm đối tác mới. Còn Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ đều phản đối mạnh mẽ các biện pháp trừng phạt đơn phương của Mỹ và tuyên bố không chấp thuận bị áp đặt quan điểm trong mối quan hệ với Iran. Trong hệ lụy tức thì trên thị trường thế giới, giá dầu thô đã tăng mạnh, lên mức cao nhất trong sáu tháng qua.
Trong khi đó, Iran gọi chính sách trừng phạt của Mỹ là bất hợp pháp và vô giá trị; tuyên bố đã chuẩn bị sẵn phương án đối phó, bằng chứng là Quốc hội Iran lập tức thông qua dự luật cho phép chính quyền Tehran đáp trả Washington bằng mọi cách thức hợp pháp, cả chính trị, ngoại giao lẫn kinh tế. Điều nguy hiểm hơn mà giới quan sát cảnh báo, đó là động thái mới nhất từ Washington sẽ làm gia tăng đối đầu Mỹ - Iran; và không loại trừ khả năng Tehran khởi động lại chương trình hạt nhân.
Rõ là, quyết định chấm dứt thực thi chính sách miễn trừ, trên thực tế lại khởi đầu những màn tranh cãi mới. Và “cuộc chiến dầu mỏ” của Mỹ lần này không chỉ với Iran, mà với cả nhiều đối tác, đối thủ trên khắp thế giới.
