Thời cơ cho thanh toán điện tử

Xét ở một góc độ, dịch Covid-19 đã và đang thúc đẩy mạnh mẽ cuộc đua của các ngân hàng (NH) và các doanh nghiệp (DN) công nghệ tài chính trong tiến trình triển khai số hóa dịch vụ và thanh toán điện tử (TTĐT).

Thanh toán điện tử đang dần trở thành thói quen của người tiêu dùng. Ảnh: NG.HẢI
Thanh toán điện tử đang dần trở thành thói quen của người tiêu dùng. Ảnh: NG.HẢI

Theo thống kê, hiện Việt Nam có khoảng 30 triệu người sử dụng hệ thống thanh toán NH mỗi ngày, tốc độ tăng trưởng mobile banking thời gian qua là 200%. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất vẫn là thói quen, do đó cần “cú huých” lớn để thay đổi thói quen người dùng. Bên cạnh đó, cần có sự hợp tác giữa NH với các dịch vụ công nghệ trong tài chính (fintech). Hiện có tới 81% số tổ chức tín dụng (TCTD) lựa chọn mô hình hợp tác giữa NH - fintech để cùng phát triển.

Tại buổi tọa đàm trực tuyến “NH “số” và TTĐT: Gợi mở từ khủng hoảng Covid-19” vừa diễn ra mới đây tại Hà Nội, các chuyên gia và diễn giả đã phần nào phác họa thực trạng toàn cảnh của hoạt động chuyển đổi công nghệ số trong kinh doanh của các NH và DN công nghệ tài chính trước dịch bệnh. Qua đó, các NH và DN tài chính cũng ghi nhận con số tăng trưởng ấn tượng thông qua các phương thức giao dịch trực tuyến.

Theo Giám đốc NH số BIDV Nguyễn Chiến Thắng, trong đợt dịch Covid-19 vừa qua, khách hàng của BIDV đã sử dụng đến 1.300 loại giao dịch thanh toán, chiếm 85% tổng giao dịch qua các kênh điện tử của BIDV, xử lý bình quân 15,5 triệu giao dịch/tháng với tổng giá trị 11.000 tỷ đồng. BIDV cũng đã tích hợp VinID với hạng mục “đi chợ online” để tăng tiện ích cho khách hàng.

Theo ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI), việc tái cấu trúc nền kinh tế sau dịch, quan trọng đó là phải thực hiện số hóa nền kinh tế và số hóa DN, đẩy mạnh thương mại điện tử.

Đại diện Công ty CP Thanh toán Quốc gia Việt Nam (NAPAS) cũng chia sẻ, TTĐT trong quý I-2020 đã tăng 76%, tổng giá trị giao dịch tăng 124% so cùng kỳ năm 2019. Dù giao dịch tài chính số bùng nổ trong quý I-2020, nhưng việc ứng dụng công nghệ trong tài chính số mới chỉ để thúc đẩy TTĐT. Điều này cho thấy hoạt động NH số ở Việt Nam đã tăng trưởng mạnh, tuy nhiên vẫn mờ nhạt. Bởi vậy, vấn đề đặt ra là cần có giải pháp thúc đẩy NH số.

Trên thực tế, không chỉ BIDV, mà nhiều NH khác cũng đã và đang chạy đua phát triển NH số. Trên thực tế, mỗi NH có một định hướng khác nhau về NH số, tùy thuộc vào đối tượng khách hàng của mình. Tuy nhiên do hạ tầng số, khuôn khổ pháp lý cho NH số, TTĐT chưa hoàn thiện, nên hiện nay Việt Nam vẫn chưa có NH số đúng nghĩa.

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Phạm Tiến Dũng, Vụ trưởng Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam nhấn mạnh, thời gian qua có sự dịch chuyển không nhỏ khách hàng từ NH này chuyển sang sử dụng dịch vụ của NH khác. Không ít NH đang đứng trước áp lực không “nhập cuộc” sẽ bị loại bỏ.

Theo đánh giá của một số chuyên gia, ở Đông - Nam Á, Việt Nam là một trong những nền kinh tế có lợi thế trong phát triển kinh tế số. Thống kê cho thấy, Việt Nam hiện đã có 70 TCTD, chưa kể các đơn vị trung gian thanh toán như ví điện tử đã triển khai cung ứng các dịch vụ thanh toán qua internet, cung ứng các dịch vụ thanh toán qua điện thoại di động. Giá trị giao dịch tài chính qua kênh internet đã đạt hơn 7 triệu tỷ đồng và 300.000 tỷ đồng giao dịch qua điện thoại di động. Những con số này bước đầu có ý nghĩa, tuy nhiên nếu so quy mô của nền kinh tế, lượng giao dịch như vậy là nhỏ.

Mặc dù Việt Nam đã có những tiến bộ nhất định về xây dựng hành lang pháp lý cho dịch vụ tài chính số nhưng vẫn còn trở ngại về mặt pháp lý, thủ tục giấy tờ trong hệ thống các văn bản hiện hành, khiến thanh toán số chưa thể mở rộng nhanh. Do đó, theo Chủ tịch Hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam Đặng Văn Thanh, có bốn vấn đề cần phải làm ngay: Thứ nhất, nhanh chóng hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về thanh toán không dùng tiền mặt. Thứ hai, phải xác định được tổ chức, cá nhân được quyền cung ứng các dịch vụ trung gian về thanh toán. Thứ ba, tạo dựng hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật. Thứ tư, bảo đảm an toàn thông tin cho người dùng.

Để gỡ nút thắt về công nghệ, đại diện các NH đã đưa ra nhiều giải pháp trong thời gian tới. Theo ông Nguyễn Chiến Thắng, trong chiến lược năm 2020, phát triển NH đến năm 2025 tầm nhìn năm 2030, BIDV xác định công nghệ và NH số là một trong ba trụ cột trong chiến lược phát triển chính của NH.

Bên cạnh đó, ông Nguyễn Quang Hưng, Tổng Giám đốc NAPAS cũng trình bày, NAPAS sẽ tiến hành nhiều giải pháp để phát triển hạ tầng TTĐT. Trong đó, NAPAS sẽ đưa vào vận hành Hệ thống thanh toán bán lẻ và bù trừ tự động (ACH). Ngoài ra, NAPAS cũng đang tập trung nghiên cứu các sản phẩm thanh toán mới trên nền tảng di động, bao gồm: các tiện ích mới cho dịch vụ mobile banking; sử dụng điện thoại di động như thiết bị chấp nhận thẻ thanh toán không tiếp xúc...

Đặc biệt, để kinh tế số thật sự “bùng nổ”, ông Phạm Tiến Dũng kiến nghị, thứ nhất, các NH cần quyết liệt hoàn thiện hệ sinh thái số một cách mạnh mẽ, trước hết phải làm thế nào để nhanh nhất đưa những người sử dụng thông thường trở thành khách hàng của NH. Thứ hai, quan trọng hơn là khách hàng phải được thỏa mãn với những sản phẩm, dịch vụ mà NH cung cấp. Ngoài ra, trong thời gian tới, NHNN sẽ xây dựng, ban hành chương trình hành động của ngành NH thực hiện Nghị quyết 50/NQ-CP của Chính phủ; đồng thời dự kiến trình Chính phủ ban hành Nghị định thay thế Nghị định 101/2012/NĐ-CP về thanh toán không dùng tiền mặt. Theo đó, lần đầu tiên Việt Nam sẽ có khái niệm về tiền điện tử, NH đại lý. Đây là cơ sở để các NH phát triển NH số toàn diện.

ĐẨY MẠNH TRIỂN KHAI THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT
Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 22/CT-TTg về việc đẩy mạnh triển khai các giải pháp phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam. Trong đó, Thủ tướng yêu cầu NHNN khẩn trương hoàn thành việc rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt, TTĐT, đáp ứng yêu cầu phát triển các mô hình, sản phẩm dịch vụ thanh toán mới. Cơ quan này chủ trì, phối hợp các bộ, cơ quan có liên quan trình Chính phủ xem xét ban hành Nghị định thay thế Nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt trước ngày 1-7-2020.