Kỳ 1: Dòng FDI sẽ dịch chuyển về đâu?
Cơ hội dành cho ai?
Trong bối cảnh năm 2020, khi cả thế giới đang đối mặt với dịch Covid-19 cùng với căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Trung, một làn sóng dịch chuyển của các doanh nghiệp (DN), nhà máy sản xuất ra khỏi Trung Quốc vừa để đối phó dịch vừa để giảm sự ảnh hưởng bởi quan hệ Mỹ - Trung. Các chuyên gia quốc tế và trong nước có chung nhận định là, làn sóng FDI đang dịch chuyển khỏi Trung Quốc và có thể vào Ấn Độ, Việt Nam, Indonesia hay các quốc gia khác. Đặc biệt, Việt Nam được coi là có cơ hội lớn với những lợi thế về địa lý, thể chế và cả công tác phòng, chống dịch Covid-19. Tuy nhiên, dòng FDI đổ vào Ấn Độ lại liên tục tăng từ cuối năm 2019 đến nay, kể cả đang trong giai đoạn đối phó dịch Covid-19, thì Ấn Độ vẫn thu hút FDI kỷ lục với 49,97 tỷ USD năm 2019, tăng 13% so năm 2018 (thống kê của Cục Xúc tiến thương mại và công nghiệp Ấn Độ - DPIIT, năm 2020). Số liệu thống kê của DPIIT cũng cho thấy, ba tháng đầu năm 2020, Ấn Độ thu hút được 13,2 tỷ USD, tăng 21,76% so cùng kỳ năm 2019 (10,87 tỷ USD).
Trong khi đó, đối với Việt Nam, năm 2019, công tác thu hút lượng vốn FDI đã đạt nhiều kỷ lục, song năm 2020, khi đối mặt dịch Covid-19, lượng vốn FDI vào Việt Nam đang giảm dần. Số liệu từ Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho thấy, tính đến ngày 20-5-2020, tổng vốn đăng ký cấp mới, điều chỉnh và góp vốn mua cổ phần của nhà đầu tư (NĐT) nước ngoài đạt 13,89 tỷ USD, bằng 83% cùng kỳ năm 2019. Kết quả so sánh theo tháng cũng tương tự, nếu tháng 1-2020, Việt Nam thu hút được 5,3 tỷ USD, thì sang tháng 2, chỉ thu hút được 1,14 tỷ USD, tháng 3 là 2,08 tỷ USD, tháng 4 là 3,78 tỷ USD và tháng 5 là 1,56 tỷ USD…
Theo TS Nguyễn Đình Cung, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ, lâu nay, các nước phát triển từ bỏ công nghiệp thiết yếu, chuyển sang làm dịch vụ, khi dịch Covid-19 xảy ra, họ nhận thấy nền kinh tế của mình bị tổn thương vì quyết định này. Cùng với đó, các NĐT nhận thức rõ ràng hơn về rủi ro phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Nhiều yếu tố tích tụ lại, thúc đẩy quá trình dịch chuyển nhà máy ra khỏi Trung Quốc diễn ra nhanh, với quy mô lớn hơn. Việt Nam đang có cơ hội đón làn sóng FDI dịch chuyển này, song quan trọng là cơ hội đó dành cho ai, mình có tận dụng được cơ hội này để phát triển quốc gia của mình hay không mới là cần thiết.
Thực tế, Việt Nam được đánh giá là một trong số những nơi có thể được lựa chọn. Đặc biệt, việc Mỹ đưa Việt Nam vào nhóm quốc gia thịnh vượng đã tăng thêm điểm cộng trong thu hút FDI. Tuy nhiên, chúng ta cần phải biết rằng quá trình dịch chuyển sóng đầu tư này không phải diễn ra ngay lập tức “một sớm một chiều” mà diễn ra trong nhiều năm. Rõ ràng, Việt Nam đang có cơ hội rất lớn để đón làn sóng FDI này.
Tại hội nghị trực tuyến Chính phủ với DN mới đây, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã khẳng định, công tác thu hút dòng vốn FDI là một trong năm mũi “giáp công” để phục hồi nền kinh tế Việt Nam sau dịch Covid-19.
Từ góc nhìn quốc tế, hiện nay, uy tín và vị thế của Việt Nam đang được đánh giá rất cao qua những thành công đạt được trong công tác phòng, chống dịch Covid-19. Đây là cơ hội để thế giới biết tới Việt Nam với lợi thế đặc biệt về “Sự tin cậy chiến lược”, là điểm đến đầu tư an toàn và sẵn sàng đón nhận các dòng vốn FDI chuyển dịch tới Việt Nam. Lợi thế này có thể tạo đà cho Việt Nam đi trước một bước để phục hồi nền kinh tế, thiết lập vị thế mới trên trường quốc tế.
Theo ông Nguyễn Đình Cung, cái quan trọng là cơ hội đó cho ai, mình có tận dụng cơ hội đó để phát triển quốc gia của mình hay không mới cần thiết. FDI đầu tư vào chưa phải là vấn đề quan trọng mà thu hút FDI phải gắn với thúc đẩy phát triển của cả một quốc gia. FDI vào kinh doanh kiếm lợi nhuận là quá bình thường, không phải là mục tiêu của Việt Nam. Nếu không thay đổi được điều này, thu hút FDI cũng chẳng là gì, nhiều khi thu hút FDI làm thiệt hại thêm tiềm năng phát triển của mình về dài hạn. Muốn nâng cao hiệu quả thu hút FDI, chúng ta cần thay đổi cách thức tiếp nhận và thu hút đầu tư.
Đừng ngồi chờ dòng FDI đến
Theo ông Nguyễn Văn Toàn, Phó Chủ tịch Hiệp hội DN đầu tư nước ngoài, không riêng Việt Nam có cơ hội này, các nước trong khu vực châu Á, Đông - Nam Á như: Thái-lan, Malaysia, Ấn Độ đang đứng trước thời cơ giống chúng ta. Đặc biệt, những “đối thủ” nêu trên của Việt Nam đã đưa ra rất nhiều chính sách ưu đãi, như Ấn Độ trong tháng 4-2020, Chính phủ nước này đã tiếp cận hơn 1.000 DN Mỹ và đưa ra các ưu đãi với các DN đang cân nhắc chuyển khỏi Trung Quốc. Việt Nam mặc dù có nhiều lợi thế về môi trường đầu tư, thành tích đáng nể trong chống dịch Covid-19 nhưng chúng ta cần thừa nhận là quy mô thị trường còn nhỏ bé, thủ tục đầu tư còn rườm rà, chưa kể trình độ lao động hạn chế và đặc biệt công nghiệp hỗ trợ (CNHT) kém phát triển... Đây là vấn đề Việt Nam cần phải nhanh chóng giải quyết nếu muốn cạnh tranh thu hút FDI.
Ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội DN nhỏ và vừa (NVV) Việt Nam cho rằng, trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến ngày càng phức tạp trên toàn cầu, các tổng công ty, tập đoàn lớn của các nước như: Mỹ, Nhật Bản, châu Âu, Hàn Quốc... đang có xu hướng dịch chuyển nóng qua các quốc gia khác, thậm chí có sự hỗ trợ của Chính phủ nước họ. Việt Nam là một nước có nền kinh tế phát triển mạnh, nền chính trị vững vàng, trật tự an toàn xã hội ổn định và có tỷ lệ dân số vàng đầy hấp dẫn. Do đó, Chính phủ cần có những giải pháp hữu hiệu, vượt trội để thu hút các NĐT nước ngoài.
Để chủ động đón nhận dòng vốn đầu tư FDI mới, ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đề nghị Chính phủ giao các bộ, ngành phối hợp VCCI, các địa phương và cộng đồng DN triển khai sớm một chiến dịch vận động xúc tiến đầu tư chiến lược ở tầm quốc gia để tiếp cận trực tiếp với đại bản doanh của các chuỗi cung ứng toàn cầu, chủ động tham gia kiến tạo và vận động đưa các công đoạn sản xuất, kinh doanh phù hợp, có giá trị gia tăng cao hơn vào Việt Nam mà không thụ động chờ họ tìm đến với mình. Đặc biệt, Việt Nam phải có chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh của DN Việt Nam, nhất là các DN NVV, có đủ sức trở thành đối tác có tiềm năng của các tập đoàn xuyên quốc gia. Đây cũng chính là yếu tố quyết định thành bại của nền kinh tế Việt Nam.
Chủ tịch VCCI đề nghị xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển CNHT và chương trình quốc gia nâng cao năng lực quản trị của cộng đồng DN, giúp các DN đầu tư nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, giúp triển khai thực hiện các yêu cầu quốc tế hóa và số hóa, thực hiện các mô hình kinh doanh bền vững, sáng tạo và có trách nhiệm. Nhà nước kiến tạo song hành với cộng đồng DN sáng tạo và có trách nhiệm xã hội sẽ là đôi cánh để nền kinh tế Việt Nam có thể bay lên.
Thậm chí, TS Nguyễn Đình Cung đề xuất, nên lập một tổ công tác đặc biệt, lấy thẩm quyền của Thủ tướng đi đàm phán với các tập đoàn, DN có ý định dịch chuyển dây chuyền sản xuất. Việc này sẽ giúp Việt Nam biết được các tập đoàn đa quốc gia đang như thế nào, họ cần gì. Lúc đó, Việt Nam cũng đặt ra những mục tiêu riêng thu hút vốn như thế nào, cần gì từ các NĐT.
Theo Cục trưởng Đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) Đỗ Nhất Hoàng, các kế hoạch đón đầu làn sóng vốn đầu tư mới đã được Cục chuẩn bị với các bước đi sẵn sàng. Chúng tôi đã tiếp cận hiệp hội DN, NĐT lớn trao đổi về gói, phương thức ưu đãi. Song song với đó sửa Luật DN, Luật Đầu tư để tạo thuận lợi đón dòng đầu tư này.
Thứ trưởng KH&ĐT Vũ Đại Thắng nhận định, Việt Nam đang phải cạnh tranh quyết liệt với các quốc gia khác. Nhiều nước đều có chính sách vô cùng cạnh tranh đến đón lõng dòng vốn này như Thái-lan có gói kích thích rất lớn. Trung Quốc để tăng sức hấp dẫn chính sách nhằm giữ chân dòng vốn cũng đã ban hành Luật Đầu tư nước ngoài mới. Ngay cả Campuchia cũng nhận thức rõ được điều này và cũng đã có Luật Đầu tư nước ngoài mới. Vì vậy, ở thời điểm nhạy cảm này chúng ta đừng bàn tới khả năng các NĐT có đến hay không, cũng đừng quan tâm nhiều quá tới kế hoạch kinh doanh của họ vì đó là bí mật kinh doanh của DN. Việc chúng ta cần phải quan tâm là xây dựng môi trường kinh doanh tạo thuận lợi cho các NĐT, ban hành các gói hỗ trợ hấp dẫn.
(Còn nữa)
