Gỡ vướng cho doanh nghiệp ngành điện

Quá trình đầu tư các dự án (DA) ngành điện hiện nay đang bộc lộ một số hạn chế, bất cập về hệ thống chính sách, quy định pháp luật do một số điểm thiếu phù hợp thực tế cuộc sống. Chính sách hoàn thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với DA đầu tư ngành điện là một thí dụ cụ thể.

Nhiều dự án đầu tư ngành điện đang gặp vướng mắc khi thực hiện hoàn thuế giá trị gia tăng. Ảnh: THỦY MINH
Nhiều dự án đầu tư ngành điện đang gặp vướng mắc khi thực hiện hoàn thuế giá trị gia tăng. Ảnh: THỦY MINH

“Tắc” hoàn thuế vì chưa hoạt động kinh doanh

Trong những năm qua, Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan đã ban hành nhiều văn bản pháp luật, khung chính sách nhằm định hướng và khuyến khích phát triển ngành điện với mục tiêu dài hạn. Đặc biệt là Nghị quyết số 55-NQ/TW về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Từ những cơ hội rộng mở có được nhờ định hướng đó, ngành điện đã được nhiều doanh nghiệp (DN), nhà đầu tư trong và ngoài nước quan tâm và tham gia đầu tư. Nhiều DA điện than, khí, thủy điện, năng lượng tái tạo (NLTT)… đã được triển khai đầu tư với công suất hàng trăm nghìn MW điện, đạt sản lượng khoảng 120 kWh/năm, góp phần cung cấp đủ điện cho phát triển KT-XH, đời sống nhân dân.

Song, bên cạnh những thành quả đạt được, trong quá trình đầu tư các DA ngành điện cũng phát sinh một số hạn chế, bất cập, thậm chí còn mâu thuẫn trong hệ thống chính sách, quy định pháp luật do thiếu phù hợp thực tế cuộc sống.

Cụ thể, theo các Văn bản số 4171/TCT-KK, số 4173/TCT-KK, số 470/TCT-KK (VB 470) do Tổng cục Thuế ban hành, hiện nay Cục Thuế các tỉnh - nơi có DA đầu tư ngành điện đang thực hiện truy thu tiền thuế GTGT đã được hoàn của các DN nộp hồ sơ trước thời điểm có giấy phép hoạt động điện lực (GPHĐĐL). Theo đó, hàng chục DA điện gió và DA thủy điện đang gặp khó vì lý do không được hoàn thuế GTGT. 

Như trường hợp của Công ty CP Đầu tư xây dựng Trung Nam (Trungnam Group) - một trong những DN tiên phong đầu tư vào các DA điện gió, điện mặt trời tại các tỉnh Ninh Thuận, Đắc Lắk và Trà Vinh. Tổng giá trị đầu tư vào lĩnh vực này của Trungnam Group tính đến thời điểm hiện nay ước gần hai tỷ USD. Trungnam Group đã thực hiện nghĩa vụ nộp ngân sách Nhà nước đối với  hai tỉnh Ninh Thuận và Trà Vinh ước khoảng 1.400 tỷ đồng. Hiện DN này đang tiếp tục đẩy mạnh đầu tư tại các DA như: DA nhà máy điện gió Phước Hữu Trung Nam; DA điện gió Ea Nam; DA điện gió Đông Hải 1…

Từ tháng 2-2021 đến nay, giá trị lượng thiết bị mà Trungnam Group nhập khẩu (NK) qua các công ty thành viên phục vụ việc xây lắp các DA ở các tỉnh: Ninh Thuận, Đắc Lắk và Trà Vinh đã lên đến hơn 1.000 tỷ đồng và đã thực hiện nộp NS tỉnh Ninh Thuận gần 100 tỷ đồng, tương đương 10% thuế GTGT hàng NK. Ngoài ra, tổng số thuế dự kiến được hoàn của các DA mà Trungnam Group đang triển khai ước khoảng 2.000 tỷ đồng. 

Thực tế, nếu không vướng những quy định giữa việc cấp GPHĐĐL và các điều kiện hoàn thuế GTGT, tổng số thuế dự kiến được hoàn của Trungnam Group ước khoảng 2.100 tỷ đồng.

Theo Chủ tịch HĐQT Trungnam Group Nguyễn Tâm Thịnh, qua các buổi làm việc, trao đổi ý kiến giữa Cục Thuế và DN, chúng tôi nhận được phản hồi từ Cục Thuế tỉnh Ninh Thuận, Trà Vinh, Đắc Lắk như sau: “DA nằm trong ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện chưa được cấp GPHĐĐL thì không được hoàn thuế”.

Tương tự, việc hoàn thuế GTGT cho DA điện gió của Công ty CP Điện gió Phong Liệu (Quảng Trị) cũng đang bị ảnh hưởng do Tổng cục Thuế có văn bản gửi đến Cục Thuế các tỉnh yêu cầu chỉ được hoàn thuế khi DA có GPHĐĐL. 

Theo ông Võ Duy Tấn, Giám đốc Công ty CP Điện gió Phong Liệu, theo dự toán, thuế GTGT đầu vào của cả DA là 151,7 tỷ đồng, để giảm bớt áp lực về tiến độ cũng như về nguồn vốn đầu tư xây dựng quá lớn, DN đang tiến hành lập hồ sơ hoàn thuế GTGT đầu vào cho DA. Song, theo quy định về hồ sơ hoàn thuế của DA, DN cần có GPHĐĐL. Thế nhưng, theo quy định tại Điều 7, Thông tư 21/2020/TT-BCT của Bộ Công thương, thời điểm DA có đủ điều kiện để cấp GPHĐĐL sẽ gần trùng (sát) với thời điểm DA đi vào hoạt động, có doanh thu. Còn tại khoản 3 Thông tư số 130/2016/TT-BTC của Bộ Tài chính quy định, khi DA đi vào hoạt động, tức là hết giai đoạn đầu tư xây dựng thì… không được hoàn thuế GTGT. Điều này có nghĩa, DA không bao giờ được hoàn thuế GTGT.

Trong Văn bản số 245/021/CV/TNG gửi các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về việc tháo gỡ khó khăn hoàn thuế đối với các DA năng lượng tại các tỉnh Ninh Thuận, Đắc Lắk, Trà Vinh, ông Thịnh cho rằng, chính sách hoàn thuế GTGT còn một số bất cập cần xem xét, chỉnh sửa nhằm tạo tính thống nhất trong tổ chức thực hiện cũng như tạo sự bình đẳng, công bằng đối với người nộp thuế.

Tuy nhiên, theo giải thích của đại diện một Cục Thuế, việc xử lý hoàn thuế đối với DA ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, Cục Thuế thực hiện theo quy định của Luật thuế GTGT, Nghị định của Chính phủ, Thông tư của Bộ Tài chính và Công văn hướng dẫn số 10492/BTC-TCT về việc tăng cường công tác quản lý hoàn thuế GTGT. Cụ thể, trong đó có nội dung: “Không thực hiện hoàn thuế đối với: ... DN kinh doanh đối với những hàng hóa, dịch vụ kinh doanh có điều kiện nhưng không đáp ứng được điều kiện kinh doanh theo quy định của Luật DN, Luật Đầu tư”.

Sớm xem xét, tháo gỡ khó khăn cho DN

Trước những khó khăn mà các DN ngành điện đang vướng phải do bất cập trong hệ thống chính sách, quy định pháp luật còn thiếu phù hợp thực tế cuộc sống, ngày 16-4-2021, Hiệp hội Năng lượng Việt Nam (HHNLVN) đã có Văn bản số 39/CV-HHNL gửi các cấp có thẩm quyền về việc đề xuất tháo gỡ chính sách hoàn thuế GTGT đối với các DA đầu tư ngành điện. Theo đó, HHNLVN cho rằng, trong tình hình đại dịch Covid-19 kéo dài đang gây ra chồng chất khó khăn cho các DN nói chung và ngành điện nói riêng, hiện nay DN đang nỗ lực khắc phục, nhanh chóng vượt qua đại dịch. Để tạo điều kiện cho các DN ngành điện nhanh chóng ổn định và đi vào sản xuất, yên tâm đầu tư, chúng tôi khẩn thiết kính đề nghị Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tài chính, Bộ Công thương, Tổng cục Thuế và các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, đánh giá lại việc áp dụng các quy định về hoàn thuế GTGT đối với các DA đầu tư ngành điện, giúp DN tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, bảo đảm sự nhất quán với chủ trương, chính sách khuyến khích đầu tư đối với ngành điện mà NQ 55 đã có định hướng rõ ràng.

Cũng tại văn bản này, căn cứ các văn bản pháp quy hiện hành và thực tế cuộc sống, ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch HHNLVN cho rằng, thứ nhất, các quy định về hoàn thuế GTGT để hỗ trợ DA trong giai đoạn đầu tư đã được ban hành không áp dụng được đối với các DA ngành điện, không đạt mục đích, tinh thần điều chỉnh của chính sách về hoàn thuế GTGT. Điều này thể hiện sự không hợp lý, không thống nhất, không khả thi của các quy định về hoàn thuế GTGT cho DA đầu tư ngành điện, là một trong những ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Thứ hai, việc thực hiện truy thu số tiền hoàn thuế như đã nêu tại VB 470 là trái với tinh thần Nghị quyết số 115/NQ-CP (NĐ 115) của Chính phủ về các giải pháp thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ (CNHT). Bởi chủ trương sửa đổi các quy định về hoàn thuế GTGT được quy định rõ tại NĐ 115, theo hướng tạo điều kiện thuận lợi về vốn cho các DN CNHT, trong đó có DN ngành điện.

Trước đó, các DN hoạt động và đầu tư trong ngành điện đã đồng loạt kiến nghị Tổng cục Thuế xem xét tháo gỡ điều kiện “có GPHĐĐL trong phát điện” mới được hoàn thuế GTGT. Thay vào đó, DN cam kết bổ sung “GPHĐĐL trong phát điện” ngay sau khi DA bắt đầu hoạt động.

Được biết, tại buổi làm việc ngày 18-3 vừa qua với 13 DN thực hiện các DA đầu tư ngành điện, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Vũ Xuân Bách cho biết, cơ quan này đã nhận được phản ánh của các DN đầu tư DA điện về những khó khăn, vướng mắc trong hoàn thuế GTGT. Tổng cục Thuế sẽ nghiên cứu để tháo gỡ khó khăn cho DN.

Và ngày 31-3-2021, ông Vũ Xuân Bách đã ký Công văn hỏa tốc số 916/TCT-CS về việc rà soát hồ sơ hoàn thuế GTGT DA đầu tư ngành điện. Trong đó nêu rõ: “Để có cơ sở báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, tháo gỡ khó khăn cho các DN. Tổng cục Thuế đề nghị các Cục Thuế rà soát hồ sơ hoàn thuế GTGT đầu vào của DA đầu tư ngành điện nhưng tại thời điểm ban hành Quyết định hoàn thuế, DN chưa đáp ứng điều kiện về GPHĐĐL”. 

Ngày 1-4-2021, Tổng cục Thuế đã có Công văn số 944/TCT-CS gửi Cục Thuế các tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư về việc hoàn thuế GTGT. Theo đó, đối với cơ sở kinh doanh đã đăng ký nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ có DA đầu tư mới, đang trong giai đoạn đầu tư có số thuế GTGT của hàng hóa, dịch vụ mua vào sử dụng cho đầu tư mà chưa được khấu trừ và có số thuế còn lại từ 300 triệu đồng trở lên thì được hoàn thuế GTGT đầu vào của giai đoạn đầu tư (trừ các trường hợp thuộc đối tượng không được hoàn thuế theo quy định).