Theo báo cáo của Bộ Công thương, hai tháng đầu năm 2020, Mỹ là thị trường XK lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 9,77 tỷ USD, tăng 19,6% so cùng kỳ năm 2019. Tiếp đến là thị trường EU đạt 4,98 tỷ USD, giảm 7,7%; Trung Quốc 4,84 tỷ USD, tăng 3,7%; Nhật Bản 3,19 tỷ USD, tăng 8,9%; Hàn Quốc 2,7 tỷ USD, giảm 6,5%... Hiện EU là đối tác thương mại quan trọng, là thị trường XK lớn thứ hai của Việt Nam. Lưu lượng hàng hóa XNK của Việt Nam sang EU tương đối lớn. Trong năm 2019, lượng hàng hóa XK qua đường biển đạt 20,5 tỷ euro, đường hàng không đạt 14,5 tỷ euro, đường sắt đạt 671 triệu euro.
Tuy nhiên, trước diễn biến dịch bệnh ngày càng phức tạp, châu Âu đã trở thành tâm dịch của thế giới, các nước EU đã có những động thái quyết liệt hơn trong việc áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt để ngăn ngừa dịch bệnh lây lan. Ngày 17-3, lần đầu tiên lãnh đạo của tất cả các quốc gia thành viên EU đã thống nhất với đề xuất của Ủy ban châu Âu thông qua một kế hoạch chung đóng cửa biên giới (closure of external borders) khu vực lãnh thổ EU.
Theo Bộ Công thương, động thái này của EU trước mắt có thể chưa tác động trực diện đến hoạt động XNK hàng hóa giữa Việt Nam và EU, bởi các quy định kiểm soát dịch Covid-19 chỉ áp dụng đối với hành trình di chuyển của các cá nhân; hoạt động vận chuyển, thông thương hàng hóa cơ bản không bị hạn chế. Tuy nhiên, trên thực tế sẽ ảnh hưởng lớn đến thị trường XK của các DN Việt Nam; gây gián đoạn hoặc làm chậm trễ dòng chảy kinh tế, thương mại, dịch vụ. Nhu cầu mua sắm hàng hóa không quá thiết yếu như hàng dệt may, da giày, đồ gỗ, điện thoại (các mặt hàng XK chủ lực của Việt Nam tại thị trường EU)... khả năng sẽ suy giảm.
Ông Phạm Xuân Hồng, Chủ tịch Hội Dệt may Thêu đan TP Hồ Chí Minh cho biết, Mỹ và EU là thị trường lớn nhất của XK hàng dệt may, chiếm hơn 70% thị phần XK của các DN Việt Nam, nay tạm thời đóng cửa biên giới, sân bay, cũng như hạn chế nhập khẩu (NK) sẽ ảnh hưởng rất lớn đến XK. Trước đây, DN lo nguyên liệu từ Trung Quốc không về được, nay nguyên liệu đã bắt đầu giao được thì thị trường NK hàng hóa lại đóng cửa. Nhiều DN dệt may do làm FOB (mua nguyên liệu - bán thành phẩm) đã vay tiền nhập nguyên liệu về, nay không bán được hàng như “ngồi trên đống lửa” do vừa phải trả chi phí nhân công, vừa phải chịu lãi vay ngân hàng. Trong khi, các DN Việt Nam cũng không thể một sớm một chiều mà quay về thị trường trong nước, do lâu nay chủ yếu làm công đoạn gia công. Chưa kể, dịch bệnh tác động cũng khiến người tiêu dùng trong nước hạn chế mua sắm quần áo.
Theo Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Vina T&T Group Nguyễn Đình Tùng, dịch Covid-19 lan rộng ra phạm vi toàn cầu khiến việc XK bằng đường hàng không sang Mỹ, EU, Canada bị sụt giảm 70-80% do các hãng cắt giảm đường bay.
Đại diện Bộ Công thương cũng bày tỏ lo ngại, dịch Covid-19 sẽ khiến người tiêu dùng thế giới, trong đó có châu Âu hạn chế mua sắm, dẫn tới ảnh hưởng những mặt hàng có thế mạnh XK của Việt Nam. Do độ mở của nền kinh tế Việt Nam và sự lây lan nghiêm trọng của dịch Covid-19 trên toàn cầu nên mức tăng mà XK đạt được trong hai tháng đầu năm sẽ không kéo dài. Tăng trưởng XK có thể âm (-) trong các tháng tiếp theo khi tác động dịch bệnh được phản ánh đầy đủ.
Trước tình cảnh khó khăn trên, ông Phạm Xuân Hồng khuyến nghị các DN dệt may nên chuyển hướng sang sản xuất khẩu trang để phục vụ chống dịch Covid-19. Đồng thời, DN cố gắng duy trì sản xuất, kéo dài hoạt động bằng cách sản xuất cầm chừng chờ dịch được khống chế.
Đặc biệt, để đối phó dịch Covid-19, nhiều DN cũng thay đổi cơ cấu sản phẩm. Ông Hồ Quốc Lực, Tổng Giám đốc Công ty CP Thực phẩm Sao Ta đánh giá, dịch bệnh sẽ khiến nhu cầu tiêu dùng tại một số nước châu Âu thay đổi. Theo đó, nhu cầu NK thủy sản đông lạnh, đóng hộp tiện dụng, dễ chế biến tại nhà sẽ cao hơn thủy sản tươi sống. Đơn cử, sự bùng phát của dịch Covid-19 đang khiến người dân Italia tích trữ rất nhiều cá ngừ đóng hộp vì có thể dự trữ trong thời gian dài. Xu hướng này sẽ làm tăng nhu cầu NK cá ngừ đóng hộp của Italia, các DN Việt Nam cần phải tận dụng để chuyển hướng sản phẩm. Hay như tỉnh Hồ Bắc (Trung Quốc) đã thực hiện nghiêm việc cách ly, nông dân không sản xuất trên đồng ruộng, dẫn đến thiếu hụt cân đối lương thực, thực phẩm và phải NK.
Bộ Công thương dự báo, XK quý I và II của Việt Nam sang EU có thể giảm từ 6% - 8% nếu dịch bệnh tiếp tục kéo dài đến tháng 6. Tăng trưởng XK nửa cuối năm 2020 có thể khả quan hơn do dịch được đẩy lùi và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) có hiệu lực. Do vậy, các DN cần phải theo sát tình hình dịch bệnh để có kế hoạch sản xuất và kinh doanh phù hợp, đồng thời có phương án chuyển đổi hình thức xúc tiến thương mại, quảng bá trực tuyến, kết nối DN trực tuyến để duy trì và phát triển thị trường ngay cả khi dịch bệnh đang diễn ra; bảo đảm có thể nhanh chóng khôi phục mọi hoạt động ngay sau khi dịch bệnh suy giảm và kết thúc.
