(Tiếp theo & hết)
Kỳ 2: Khơi thông tiềm năng, nguồn lực
Nhận diện cơ hội & thách thức
Với chủ đề “Cơ hội và thách thức phát triển KTTT, HTX”, Diễn đàn Kinh tế hợp tác (KTHT), HTX năm 2019 có sự tham dự của 500 đại biểu đại diện lãnh đạo các ban, bộ, ngành T.Ư, các tổ chức chính trị xã hội, lãnh đạo UBND tỉnh, Sở Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT), Liên minh HTX 63 tỉnh, thành phố, các chuyên gia, nhà khoa học trong nước và quốc tế, một số hiệp hội ngành nghề, các doanh nghiệp (DN) liên kết và hơn 200 lãnh đạo HTX. Diễn đàn là sự kiện rất có ý nghĩa, là dịp để các HTX và các cơ quan quản lý nhà nước, các đoàn thể, hiệp hội nhận diện rõ hơn các cơ hội, thách thức, những vấn đề mới trong phát triển KTHT, HTX nước ta nói riêng và thế giới nói chung. Đồng thời, đây cũng là dịp tăng cường giao thương hợp tác giữa các HTX với nhau, giữa HTX với các DN, đẩy mạnh hợp tác, kết nối thị trường, công nghệ… góp phần thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các HTX, liên hiệp HTX trên tất cả các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu về kinh tế, văn hóa, xã hội của người dân và các tổ chức, cá nhân muốn hợp tác để xóa đói, giảm nghèo, vươn lên làm giàu cho mình và cho đất nước.
Mặc dù chính sách đã quan tâm nhất định tới loại hình này, nhưng việc thể chế hóa, ở các bộ, ngành và các tỉnh, thành phố đâu đó vẫn còn chậm. Thí dụ, ở tỉnh Thái Bình, mới chỉ có khoảng 10% số HTX được cấp quyền sử dụng đất lâu dài (toàn tỉnh có hơn 430 HTX nhưng chỉ 42 cơ sở được cấp quyền sử dụng đất lâu dài). Về cơ sở vật chất, hằng năm có trích ra hơn 100 tỷ đồng mua sắm trang thiết bị, đầu tư cơ sở hạ tầng nhưng đây là con số quá nhỏ, chưa thể tạo điều kiện cần và đủ cho HTX phát triển...
Mặt khác, cần nâng cao năng lực quản trị, minh bạch tài chính và nhận thức đúng về việc định vị vai trò của KTTT. Bởi tuy sự đóng góp vào GDP thấp, nhưng thực tế các thành viên HTX được hưởng lợi khi phát triển mô hình này. Để kịp thời tháo gỡ nút thắt cho KTTT, đặc biệt là với hàng hóa của HTX đi ra nước ngoài thì cần phải nâng cao năng lực, chất lượng; có sự vào cuộc đồng bộ của các bộ, ngành như Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư…
Đứng trước thực trạng bà con chăn nuôi nhỏ lẻ, tự phát, không có quy mô tập trung, giá trị sản phẩm và quy mô sản xuất nhỏ, ông Hà Quang Huy, Giám đốc HTX thương mại thủy sản Xuyên Việt (Hải Dương) đã quyết định thành lập HTX với vốn điều lệ 500 triệu đồng và giờ đã nâng vốn lên chín tỷ đồng, với 28 thành viên và 136 ha đất sản xuất, áp dụng khoa học - công nghệ (KHCN) tiên tiến nhất về nuôi trồng thủy sản.
Ông Huy cho rằng, yêu cầu của thị trường hiện nay ngày càng cao, người tiêu dùng đòi hỏi sản phẩm ngon, lành và mẫu mã bao bì đẹp. Do đó, vấn đề đặt ra với HTX là liên tục phải thay đổi công nghệ, áp dụng và cải tiến quy trình sản xuất, giảm giá thành, nâng cao chất lượng sản phẩm, đồng thời tập trung cải tiến mẫu mã. Trong sản xuất, kinh doanh, khó khăn lớn nhất mà HTX gặp phải là vấn đề đất đai để phát triển vùng sản xuất với quy mô lớn. Ngoài ra, chín năm qua, HTX Xuyên Việt cũng chưa tiếp cận được nguồn vốn vay nào. Vì cơ sở vật chất, tài sản cố định để đi vay không có, nên phần lớn mọi nguồn lực phát triển là tự thân.
Giải quyết ngay các vấn đề cấp bách
Thực tế đã chứng minh, từ khi có Luật HTX năm 1996 và đặc biệt sau khi có NQ 13 của Đảng, mỗi bước đi, thành tựu của các HTX đều có dấu ấn tư vấn, giúp đỡ có hiệu quả của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam. Nhiều năm qua, số HTX thành lập mới không nhiều, số HTX gặp khó khăn chiếm tỷ trọng lớn là minh chứng cho các cơ chế, chính sách, ưu đãi của Nhà nước cho thành phần kinh tế này chưa phát huy hiệu quả số các HTX được thụ hưởng còn ít.
Để thúc đẩy phát triển HTX, bà Lưu Thị Chỉ, Liên minh HTX tỉnh Thái Bình chia sẻ, cần đặt ra vấn đề về chính sách đất đai, phát triển cơ sở hạ tầng, năng lực tài chính và quản trị của mô hình HTX. Sau 15 năm thực hiện NQ 13 về đổi mới KTTT, HTX, mô hình KTTT đã không ngừng được củng cố để cùng KTNN giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, KTTT, HTX vẫn cần có sự quan tâm, hỗ trợ hơn nữa về chính sách.
Theo Chủ tịch HĐQT HTX Dương Liễu (Hà Nội) Nguyễn Phi Đức, việc phát triển KTTT trong nền kinh tế thị trường hiện nay thật sự là cuộc cách mạng trong tự thân mỗi HTX, thay vì hoạt động sản xuất, kinh doanh theo chỉ tiêu của Nhà nước, KTTT phải chuyển sang hỗ trợ hoạt động kinh tế và đời sống thành viên (xã viên) thông qua cung ứng sản phẩm, dịch vụ, việc làm, đáp ứng nhu cầu chung của thành viên, phát triển cộng đồng và thực hiện dân chủ hóa ở cơ sở.
Chủ tịch HTX Artemia (Bạc Liêu) Cao Thành Văn cho rằng, muốn HTX phát triển, thứ nhất, Đảng và Nhà nước, các bộ, ngành cần phải đánh giá khách quan điều kiện hoạt động kinh tế HTX, để từ đó sửa đổi chính sách theo hướng thu hút người có trình độ, năng lực tài chính tham gia HTX. Thứ hai, chủ trương chính sách cần mang tính thực tiễn, tháo gỡ kịp thời khó khăn. HTX không chỉ là đơn vị kinh tế mà còn có tính xã hội cao, do vậy cần tạo điều kiện để HTX tiếp cận đất đai, có cơ chế thực thi quyền sử dụng đất. Thứ ba, cần có cơ chế để HTX tiếp cận được nguồn vốn tín dụng từ T.Ư và địa phương. Thứ tư, HTX phải có kế hoạch sản xuất, kinh doanh dài hạn, các quy định liên quan tài chính, kế toán, thuế, thu hút nguồn lực chất lượng cao, phát huy tốt sức mạnh tập thể.
Trước yêu cầu thực tế, theo Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, phải giải quyết ngay những vấn đề cấp bách để HTX có đất làm trụ sở, kho bãi, xây dựng tài sản lớn... Theo đó dùng quyền sử dụng đất để thế chấp, đi vay vốn ngân hàng. Ngoài ra, cần có chính sách chuyển giao KHCN, thương mại và mở rộng thị trường, kéo các DN về khu vực nông thôn. Kinh nghiệm là có DN gắn kết thì HTX mới phát triển được, HTX cần DN làm đầu ra và để hình thành chuỗi giá trị.
Về quan điểm, định hướng phát triển KTTT, HTX, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc từng nêu rõ, phát triển KTTT có ý nghĩa sâu sắc về kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường và cả về an ninh - trật tự. Nó tập hợp các nguồn lực nhỏ, sử dụng có hiệu quả để tạo thành nguồn lực lớn có sức mạnh giúp các hộ sản xuất, kinh doanh nhỏ có thể hợp tác, liên kết phát triển và cạnh tranh hiệu quả với các lực lượng kinh tế lớn. Qua phát triển KTTT, Đảng và Nhà nước mong muốn người dân tham gia liên kết, hợp tác sản xuất, tạo năng lực phát triển mới, vươn ra thị trường thế giới, được hưởng nhiều lợi ích về văn hóa, tinh thần, an sinh xã hội và phát triển cộng đồng… Các giá trị trung tâm cần phải có là “tầm nhìn dài hạn, lợi ích chia sẻ bền vững giữa thành viên HTX - người lao động - khách hàng - người tiêu dùng - đối tác, và đổi mới sáng tạo” trên nền tảng tổ chức quản trị hiện đại theo cơ chế thị trường.
Về việc phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của KTTT, Thủ tướng nêu rõ, đây là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị. Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển KTTT thông qua việc tạo khung pháp luật, ban hành các chính sách hỗ trợ, bảo đảm thực hiện tốt các mục tiêu kinh tế, chính trị và xã hội. Tiếp tục hoàn thiện thể chế phát triển HTX. Liên kết, hợp tác phát triển với các lực lượng kinh tế khác, nhất là với các DN, coi đây là phương thức hiệu quả nhất để nâng cao năng lực công nghệ và giải quyết các vấn đề thị trường cho nông nghiệp, nông dân trong giai đoạn phát triển tới. Rà soát lại các chính sách tạo thuận lợi về đào tạo lao động, chính sách đất đai, chính sách tài chính - tín dụng, chính sách hỗ trợ KHCN, chính sách đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng... xem những gì có thể sửa để tạo thuận lợi hơn cho KTTT, HTX phát triển.
