Cơ hội phục hồi đầy triển vọng của kinh tế Việt Nam năm 2021 ngày càng rõ nét trong các dự báo kinh tế được các tổ chức nghiên cứu liên tục đưa ra từ đầu năm đến nay. Khả năng đạt tốc độ tăng trưởng GDP hơn 6%, 6,5%, thậm chí tới 7% của kinh tế Việt Nam đều được nhắc đến. Song vào lúc này, những thách thức mà nền kinh tế Việt Nam có thể phải đối mặt là điều mà giới chuyên gia kinh tế muốn nhấn mạnh hơn, ngay cả trong trường hợp nhiều cơ hội đang mở ra, để thấy rõ những việc cần phải làm.
Khái quát tình hình thế giới và Việt Nam trong năm 2020 với hai cụm từ ngắn gọn là Covid-19 và vượt khó, còn từ khóa cho năm 2021 là phục hồi, chuyên gia kinh tế TS Võ Trí Thành cho biết, bên cạnh chủ đề chính, Hội nghị APEC năm 2021 tại New Zealand có ba ưu tiên đều gắn với phục hồi và sự phục hồi này gắn với cải cách cơ cấu thương mại, đầu tư; phát triển bao trùm; đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Ở châu Á - Thái Bình Dương, khu vực được cho là động lực chính cho quá trình phục hồi toàn cầu, thì sự phục hồi được nhắc nhiều ở nền kinh tế Trung Quốc, hay các nền kinh tế nhỏ hơn, nhưng thành công trong chống dịch và vượt khó như Việt Nam…
Theo TS Võ Trí Thành, sự phục hồi kinh tế sẽ diễn ra trong bất định. Những bất định có thể đến từ vấn đề tài chính, nợ toàn cầu gia tăng, quá trình điều hành chính sách vĩ mô của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, để kích thích sự phục hồi nhưng không làm tăng rủi ro tài chính. Qua bức tranh của nhiều doanh nghiệp (DN) tại Việt Nam và các báo cáo, ít nhất trong nửa đầu năm 2021, tình hình kinh tế vẫn khó khăn, gắn với bất định về vaccine chống Covid-19, chuyển giao chính quyền theo nhiệm kỳ.
Cùng quan điểm này, ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Kinh tế tổng hợp, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư (CIEM) cho rằng, tăng trưởng GDP năm 2020 đã đạt 2,91% và nền kinh tế ghi nhận sự phục hồi đáng kể trong nửa cuối năm. Nhưng có nhiều thách thức đang đặt ra cho kinh tế Việt Nam trong năm 2021. Trước hết là việc tiếp cận vaccine chống Covid-19 và cung ứng đến người dân. Theo thông tin từ The Economist, trên bình diện toàn cầu, Việt Nam nằm trong nhóm mầu đỏ (nhóm quốc gia được tiếp cận và sử dụng rộng rãi vaccine từ tháng 2-2022). Điều này khiến sức phục hồi kinh tế sẽ chậm lại. Trong khi đó, kinh tế thế giới còn nhiều bất định, rủi ro, Covid-19 đã xuất hiện những biến thể mới và luôn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát thêm các làn sóng nhiễm bệnh.
Báo cáo vừa công bố của CIEM đã đưa ra hai kịch bản chính về tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2021. Kịch bản thứ nhất, GDP tăng trưởng 5,98%. Kịch bản thứ hai, trong trường hợp thuận lợi hơn, kinh tế Việt Nam tăng trưởng 6,46%. Và ở cả hai kịch bản này, lạm phát được dự báo không đáng ngại, vẫn dưới ngưỡng 4%.
Trong bối cảnh khủng khoảng, thì tăng đầu tư công (ĐTC) để duy trì mục tiêu tăng trưởng qua việc đẩy mạnh giải ngân ĐTC cũng là điều tốt, nhưng đó là giải pháp mang tính thời điểm. Về lâu dài, đó không phải là giải pháp căn cơ, mà cần dựa cả vào nguồn lực tư nhân, khu vực ngoài nhà nước. Đối với vấn đề tăng trưởng năm 2021, TS Võ Trí Thành cho rằng, cần có sự tăng trưởng trong thay đổi, trong cải cách; tăng trưởng phải thích ứng xu thế mới, lối sống và cách tiêu dùng xanh, bền vững; tăng trưởng gắn với quản trị rủi ro bất định trong một thế giới còn nhiều điều khó lường.
TS Lê Xuân Bá, nguyên Viện trưởng CIEM cho rằng, điều quan trọng và căn cơ nhất là tiếp tục đẩy mạnh đổi mới thể chế, trong đó phải xây dựng luật pháp, chính sách sao cho phù hợp điều kiện của Việt Nam và xu hướng thế giới. Đây vừa là vấn đề trước mắt, vừa lâu dài. Đổi mới thể chế để có môi trường kinh doanh tốt hơn, DN bớt được những chi phí không cần thiết, ĐTC cũng tốt lên, nhân lực và khoa học - công nghệ cũng phát triển. Chúng ta không nên quá say sưa với thắng lợi trong năm 2020, khi vừa chống dịch tốt, vừa đạt mức tăng trưởng dương và thuộc diện cao nhất thế giới. Năm 2021 và một số năm tiếp theo, việc đầu tiên là phải lưu ý chống Covid-19 khi thế giới chưa đoán định hồi kết của đại dịch.
Trong khi đó, PGS, TS Bùi Quang Tuấn, Viện trưởng Kinh tế Việt Nam cho rằng, cần đánh giá kỹ lưỡng hơn về chất lượng tăng trưởng và những thay đổi của nền kinh tế Việt Nam năm 2020. Một trong những hạn chế của DN hiện nay là chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Chúng ta nói nhiều về việc Việt Nam đạt tăng trưởng 2,91% trong năm 2020, nhưng cần nhìn nhận xem nền kinh tế thật sự có thay đổi mới so năm trước không, bởi lẽ chủ yếu chúng ta mới làm rào chắn tốt, nên nền kinh tế chịu tác động ít hơn so các nền kinh tế khác. Còn về cơ bản thì cấu trúc kinh tế, năng lực cạnh tranh chưa có thay đổi căn bản về chất.
Theo PGS, TS Bùi Quang Tuấn, Việt Nam đang thiếu những DN tầm cỡ “đại bàng”, nên phải xác định và khắc phục được những yếu tố cản trở DN Việt Nam tham gia chuỗi giá trị toàn cầu là năng lực của DN hay thể chế chính sách.
