Hiện nay, mặt bằng lãi suất (MBLS) tuy không ở mức cao như kỳ vọng, nhưng nhiều người dân vẫn lựa chọn gửi tiền vào NH như một giải pháp đầu tư an toàn. Các ngân hàng thương mại (NHTM) gần đây cũng đẩy mạnh chất lượng dịch vụ và triển khai thêm nhiều chương trình hấp dẫn để thu hút khách hàng gửi tiền. Trong chín tháng qua, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam đã có tới ba lần giảm lãi suất điều hành, nhằm thúc đẩy hạ MBLS trên thị trường. Hành động này dẫn đến làn sóng hạ lãi suất tiết kiệm liên tục từ các NHTM. Tính đến thời điểm hiện nay, LSHĐ đã giảm tổng cộng 50 - 200 điểm phần trăm ở tất cả các kỳ hạn so hồi đầu năm. Lãi suất tiền gửi có kỳ hạn dưới một tháng ở mức 0,1 - 0,2%/năm; từ một đến sáu tháng là 3,3 - 3,9%/năm; từ sáu tháng đến dưới 12 tháng là 4,4 - 6,2%/năm và kỳ hạn từ 12 tháng trở lên ở mức 6,0 - 7,0%/năm.
Mặc dù LSHĐ giảm mạnh, nhưng tăng trưởng huy động vẫn khá cao. Số liệu từ NHNN cho thấy, tính đến cuối tháng 9, toàn ngành đạt 9.812.709 tỷ đồng, tăng lần lượt 14,12% và 8,92% so cùng kỳ và cuối năm 2019. Trong đó, huy động VND tăng 9,19% và ngoại tệ tăng 6,32% so cuối năm trước. Diễn biến lãi suất và tăng trưởng huy động như vậy đã tạo điều kiện để các NH có được nguồn vốn chi phí thấp.
Khảo sát báo cáo tài chính quý III của các NHTM ghi nhận tăng trưởng tiền gửi cao nhất trong chín tháng thuộc nhóm NHTM quy mô nhỏ như: NamABank với mức tăng 31%, VietBank là 23%, KienlongBank là 21%, TPBank là 18%, BacABank là 14,1%... Cụ thể, số dư tiền gửi khách hàng trong chín tháng của BacABank đạt 86.904 tỷ đồng; Techcombank là 252.600 tỷ đồng; TPBank là 108.694 tỷ đồng; ACB: 334.729 tỷ đồng…
Với vai trò góp phần củng cố vững chắc nền tảng kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát theo mục tiêu do Quốc hội đề ra… ngành NH sẽ phải nỗ lực rất nhiều để hoàn thành nhiệm vụ chính trị được giao. Thời gian qua, các TCTD đã, đang thực hiện cơ cấu lại nợ, giảm LSCV đối với khách hàng chịu tác động của thiên tai, dịch bệnh… Theo thống kê của NHNN, hiện LSCV ngắn hạn tối đa bằng VND đối với một số ngành, lĩnh vực ở mức 4,5%/năm; LSCV bằng USD phổ biến ở mức 3 - 6%/năm; trong đó LSCV ngắn hạn phổ biến ở mức 3 - 4,5%/năm, LSCV trung và dài hạn ở mức 4,2 - 6%/năm.
Nhìn chung, hiện LSCV đang ở mức thấp chưa từng có và đã giảm 2,5% so thời điểm năm 2016. Song, để hỗ trợ TTTD cuối năm, dự kiến ước đạt mức tăng 10% trong năm nay, các TCTD sẽ tiếp tục giảm LSCV. Đồng thời, cố gắng bảo đảm mức LSHĐ ổn định. Đây là bài toán khó đối với NH khi chênh lệch phần trăm giữa thu nhập lãi và chi phí lãi phải trả của ngân hàng (NIM) đã ở mức rất thấp. Hiện, một số NHTM đã áp dụng hình thức huy động vốn linh hoạt hơn, khuyến khích khách hàng gửi kỳ hạn dài nhằm bảo đảm sự ổn định.
Về phía cơ quan điều hành, chủ trương của NHNN là tiếp tục điều tiết và đáp ứng kịp thời nhu cầu thanh khoản cho các TCTD, duy trì lãi suất thị trường liên NH ở mức phù hợp để tạo điều kiện hỗ trợ nguồn vốn vớ́i chi phí hợ̣p lý cho các TCTD; chỉ đạo các TCTD cân đối khả năng tài chính để áp dụng mức LSCV hợp lý nhằm chia sẻ khó khăn với khách hàng vay… Cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm LSCV cho khách hàng là chia sẻ thiết thực của NH đối với doanh nghiệp, người dân. Nhưng dư địa chính sách tiền tệ không còn nhiều và NH đang chịu áp lực củng cố hệ thống, duy trì sự ổn định để hỗ trợ nền kinh tế trong bối cảnh chúng ta phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức trong thời gian tới.
Mặt khác, tiền gửi của khách hàng là nguồn huy động chính của các NHTM, chiếm hơn 50% cơ cấu vốn. Do đó, trong bối cảnh kinh doanh bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, việc tăng tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn (CASA) sẽ giúp các NH cải thiện đáng kể về lợi nhuận.
Tính đến ngày 30-9, CASA của Techcombank đạt 97.500 tỷ đồng, tăng 22,2% so thời điểm cuối năm 2019; tỷ lệ CASA đạt 38,6%, cao hơn mức 34,5% vào cuối năm 2019. Trong khi đó, CASA của MB đã vượt 100.000 tỷ đồng, tăng xấp xỉ 10% so thời điểm cuối quý II - 2020 và tăng gần 20% so cùng kỳ năm 2019. Một số NHTM khác cũng ghi nhận tỷ lệ CASA tăng mạnh như: MSB là 23%, ACB: 18%, LienVietPostBank và OCB dao động từ 10 - 15%...
Tiền gửi CASA là nguồn vốn chi phí thấp và nếu có thể duy trì tăng trưởng tốt so tổng huy động thì sẽ có khả năng bù đắp cho việc tăng chi phí từ huy động có kỳ hạn và phát hành trái phiếu. Vì vậy, thời gian qua, các NH “chạy đua” tăng tỷ lệ CASA bằng cách phát triển hệ thống thanh toán điện tử có khả năng đáp ứng tốt nhu cầu của khách hàng, nhằm tăng cường số lượng các giao dịch chuyển tiền qua NH. Mục tiêu đơn giản là làm sao để khách hàng gần như không bao giờ cần phải rút tiền ra để thực hiện bất kỳ một giao dịch nào.
Với những nỗ lực của các NHTM khối tư nhân khác, cạnh tranh về CASA sẽ ngày càng tăng. Điều này đồng nghĩa với việc đầu tư NH số và chính sách khuyến khích phí một mặt có thể giúp các NH tăng trưởng CASA, nhưng cũng sẽ làm tăng chi phí hoạt động và chi phí thanh toán. Bởi vậy, các NHTM cần có chiến lược đầu tư và cạnh tranh hiệu quả để duy trì tỷ lệ CASA cao và thu được lợi ích trong dài hạn.
