Thực tế, việc CPH các DNNN và TVNN thành công sẽ tạo ra nhiều lợi ích, là động lực tăng trưởng của TTCK, đồng thời tạo môi trường cho DN phát triển kinh doanh. Giới chuyên gia đánh giá cao sự quyết tâm của Chính phủ trong việc đẩy nhanh tiến độ CPH và TVNN thời gian qua, song cũng nhận định quá trình này diễn ra ở các cấp địa phương và DN còn chậm trễ.
Theo Cục trưởng Tài chính DN (Bộ Tài chính) Đặng Quyết Tiến, tiến độ CPH, TVNN chậm, không đạt được theo kế hoạch đã đề ra. Công văn số 991/TTg-ĐMDN và Quyết định số 26/2019/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ có 128 DN thực hiện CPH trong giai đoạn từ năm 2016 - 2020. Tuy nhiên, giai đoạn 2016 - 2019, chỉ có 36/128 DN thực hiện CPH (đạt 28% kế hoạch), số DN còn phải thực hiện CPH theo kế hoạch tính đến hết năm 2020 là 92 DN. Trong khi đó, việc triển khai TVNN giai đoạn 2017-2020 theo Quyết định số 1232/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ mới đạt 7,8% kế hoạch.
Nhóm các chuyên gia phân tích của Công ty CK Yuanta Việt Nam (Yuanta) nhận định, việc Nhà nước thoái vốn đối với các DN chưa niêm yết, chuyển giao cho tư nhân vận hành sẽ giúp các quyết định đưa DN lên sàn dễ dàng hơn khi DN còn thuộc sở hữu nhà nước. Nếu xem TTCK là nơi giao dịch giữa người mua và người bán vốn thì thúc đẩy TTCK phát triển cần xét từ hai phía. Về phía người bán (các DN), số lượng DN tham gia vào TT càng nhiều thì quy mô TT càng lớn. Về phía người mua (các NĐT) sẽ có thêm nhiều lựa chọn hơn trên TTCK. CPH, TVNN tại DNNN sẽ giúp TT có thêm nhiều CP có chất lượng tài sản tốt và quy mô vốn hóa lớn, từ đó NĐT cá nhân và tổ chức bớt tâm lý e ngại tham gia vào TT. Số lượng DN được Nhà nước thoái vốn, CPH tăng mạnh thì sau từ hai đến ba năm, thanh khoản TTCK sẽ được cải thiện rõ rệt.
Lấy dẫn chứng cụ thể, nhóm chuyên gia từ Yuanta cho biết, giai đoạn 2007 - 2008 và 2015 - 2016, hoạt động TVNN, CPH được Nhà nước đẩy mạnh. Khoảng thời gian sau đó, thanh khoản TTCK trung bình năm 2009 đạt 1.623 tỷ đồng/phiên (tăng 226% so năm 2008), thì gần 10 năm sau, năm 2018 đạt 5.259 tỷ đồng/phiên. Ngoài ra, đứng trước vấn đề sở hữu khối ngoại các CP hiện tại trên sàn gần như đã kín room (tỷ lệ % CP mà tổng các NĐT nước ngoài được phép sở hữu), cơ hội để dòng tiền từ nước ngoài vào TTCK Việt Nam sẽ dần thu hẹp nếu không xuất hiện các cơ hội đầu tư mới hấp dẫn trên TTCK Việt Nam.
Vấn đề TVNN, CPH DNNN được đẩy mạnh sẽ giải được bài toán từ hai chiều ở cả tăng quy mô cho TT lẫn tạo điều kiện để nguồn vốn nước ngoài đổ vào TTCK Việt Nam trong thời gian tới, các chuyên gia từ Yuanta nhận định. Bên cạnh đó, không chỉ là bước đệm cho tăng trưởng TTCK, kết quả cho thấy sau khi thoái vốn hay CPH, DN hoạt động tốt hơn.
Phó Tổng giám đốc Công ty CP CK Kiến thiết (VNCS), ông Đỗ Bảo Ngọc cũng nhìn nhận, việc CPH các DNNN và TVNN thành công sẽ tạo ra nhiều lợi ích đối với cả TTCK và DN. TTCK sẽ được mở rộng về quy mô khi tăng cả về số lượng DN niêm yết và vốn hóa TT. Đây là một trong những điều kiện để xét nâng hạng, TTCK có thêm hàng hóa chất lượng và NĐT có thêm cơ hội đầu tư mới tiềm năng. DN sẽ có thêm các lợi ích riêng như công khai, minh bạch quản trị công ty, đa dạng hóa cổ đông, nhiều cổ đông chiến lược có thể đóng góp lớn vào quá trình phát triển DN. Qua đó, DN có thể nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh đóng góp nhiều hơn vào nền kinh tế. Ngoài ra, việc thu được vốn thông qua TVNN ở nhiều DN cũng giúp Chính phủ có thêm vốn để đầu tư công, từ đó thúc đầy nền kinh tế phát triển và tạo môi trường cho DN phát triển kinh doanh. Về cơ bản có rất nhiều lợi ích khi quá trình CPH và TVNN được đẩy nhanh.
Hiện có nhiều khó khăn, rào cản, song theo ông Đỗ Ngọc Bảo, việc TVNN, CPH các DNNN vẫn có những thuận lợi nhất định. Thuận lợi thứ nhất, hiện nay tình hình kinh tế vĩ mô Việt Nam khá tích cực so mặt bằng chung các nền kinh tế châu Á và thế giới. Nhiều DN lớn có vốn sở hữu nhà nước tiếp tục kinh doanh có hiệu quả và thu hút được sự quan tâm của nhiều tổ chức đầu tư lớn từ nước ngoài. Thuận lợi thứ hai, Chính phủ đã thể hiện sự quyết tâm trong việc đẩy nhanh tiến độ CPH và TVNN. Ngoài ra, thuận lợi đến từ việc TTCK có nhiều diễn biến tích cực.
Để quá trình CPH và TVNN đạt hiệu quả, ông Đỗ Bảo Ngọc cho rằng, Chính phủ cũng cần tính phương án thuận theo cơ chế TT. Trong nhiều trường hợp, có thể phê duyệt các phương án TVNN theo nhu cầu thực tế TT có thể hấp thụ. Để làm được phương án này thì các khâu giám sát và phê duyệt cần cẩn trọng và có quy trình công khai minh bạch, khi đó việc bán vốn tại các DN yếu kém mới phát huy hiệu quả thực tế. Ngoài ra, đối với vấn đề CPH và TVNN tại các DN lớn không cần sự kiểm soát của Nhà nước, cần có chế tài cụ thể đối với các lãnh đạo DN để tạo sức ép đủ mạnh nhằm đẩy nhanh tiến trình CPH và TVNN, bảo đảm lợi ích của Nhà nước và DN, tránh hiện tượng tư lợi của những lãnh đạo cũ làm cho quá trình CPH, TVNN diễn ra thiếu minh bạch.
