Những kịch bản phục hồi kinh tế thế giới

Từ đầu năm 2020 đến nay, do tác động của đại dịch Covid-19, nền kinh tế thế giới rơi vào suy thoái nghiêm trọng, chính phủ các nước đang chịu sức ép rất lớn trong việc đưa ra quyết định nối lại hoạt động thương mại. Trước tình hình đó, kịch bản nền kinh tế thế giới phục hồi ra sao tiếp tục trở thành mối quan tâm hàng đầu của các quốc gia, các nhà hoạch định chính sách và các tập đoàn lớn.

Người dân Mỹ xếp hàng chờ đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp. Ảnh: AP
Người dân Mỹ xếp hàng chờ đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp. Ảnh: AP

Tác động nghiêm trọng

Dịch Covid-19 khởi phát tại Vũ Hán (Trung Quốc) sau đó lan rộng ra quy mô toàn cầu, tác động sâu sắc đến “sức khỏe” kinh tế thế giới. Các chuyên gia hàng đầu của tổ chức tài chính Oxford Economics (Mỹ) ước tính, đại dịch Covid-19 có thể khiến nền kinh tế toàn cầu thiệt hại hơn 1.000 tỷ USD do năng suất lao động giảm, sản xuất đình trệ, chuỗi cung ứng toàn cầu bị đứt gãy, đầu tư và thương mại giảm, ngành du lịch bị tàn phá do lệnh đóng cửa biên giới... 

Theo Reuters, trong báo cáo hồi tháng 6-2020, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đã cảnh báo, tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ giảm 4,9% trong năm nay, kéo theo một cuộc khủng hoảng tài chính tồi tệ nhất lịch sử kể từ cuộc đại suy thoái diễn ra vào những năm 30 của thế kỷ trước. Trong khi Roberto Azevedo - Tổng Giám đốc Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), nhận định giao dịch thương mại toàn cầu năm nay có thể giảm từ 13 đến 32%. 

Tại các nền kinh tế lớn của thế giới, đại dịch Covid-19 tàn phá và để lại hậu quả nghiêm trọng. Giám đốc Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED) chi nhánh New York, ông John Williams cho biết, nền kinh tế “xứ cờ hoa” phải cần từ một đến hai năm hoặc nhiều hơn nữa để phục hồi; trong khi các doanh nghiệp nhỏ của Mỹ phải cần tới 500 tỷ USD/tháng để bảo đảm sống sót qua giai đoạn này. Tại Trung Quốc, theo Tổng cục Thống kê quốc gia, GDP trong quý I - 2020 đã giảm 6,8% so cùng kỳ năm 2019. IMF dự báo, kinh tế Trung Quốc chỉ tăng 1,2% trong năm 2020, cả khu vực châu Á có thể sẽ bị ngừng tăng trưởng lần đầu trong 60 năm qua do tác động của dịch bệnh đối với lĩnh vực dịch vụ của khu vực này.

Trong khi đó, bức tranh kinh tế châu Âu cũng rất ảm đạm khi dịch bệnh diễn biến nghiêm trọng ở tất cả các thành viên chủ chốt của “lục địa già”. Các ngành kinh tế quan trọng của EU từ ngoại thương, du lịch đến vận tải, dịch vụ ăn uống công cộng đều bị thiệt hại nghiêm trọng, trong đó sản xuất ô-tô được coi là lĩnh vực đặc biệt dễ bị tổn thương do gián đoạn chuỗi cung ứng. Thực tế, nền kinh tế của Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) đã giảm 3,8% trong quý I-2020, khi hoạt động kinh doanh đình trệ do các doanh nghiệp phải đóng cửa nhằm ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh. Đây là mức sụt giảm lớn nhất của Eurozone kể từ năm 1995. Tại Đức, IMF dự báo mức tăng trưởng của nước này sẽ giảm 7,5% trong năm nay. Ngân hàng Trung ương Đức Bundesbank đánh giá, nền kinh tế Đức đã rơi vào suy thoái và khó có thể phục hồi trong ngắn hạn. Sản lượng công nghiệp của Pháp giảm 16,2% trong tháng 3 vừa qua, trong khi GDP của Anh ước giảm hơn 14% trong năm nay. 

Theo trang Zavtra của Nga, đại dịch Covid-19 khiến tình trạng thất nghiệp ở hầu hết quốc gia tăng đột biến. Thị trường tiêu dùng và du lịch là hai lĩnh vực “xương sống” giúp các nền kinh tế phục hồi và tăng tốc, vẫn đang đối mặt muôn vàn khó khăn. Việc nhiều quốc gia ban hành lệnh phong tỏa nhằm ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh đã giáng một đòn mạnh lên hoạt động du lịch thế giới, ước tính sẽ suy giảm 45% trong năm nay. Ngay cả khi lệnh phong tỏa ở một số quốc gia được dỡ bỏ thì quy định về “giãn cách xã hội” vẫn khiến người dân e ngại, hạn chế sử dụng dịch vụ và đi du lịch. Theo Giám đốc điều hành của Tập đoàn sản xuất máy bay Airbus, ông Guillaume Faury, việc người dân chưa sẵn sàng đi lại khiến ngành công nghiệp hàng không phải mất 3 đến 5 năm mới có thể phục hồi. 

Các kịch bản phục hồi

Khi kinh tế toàn cầu đang rơi vào suy thoái, một trong những vấn đề mà giới phân tích và các chính phủ quan tâm nhất hiện nay là kinh tế thế giới sẽ phục hồi như thế nào sau đại dịch? Theo các chuyên gia, triển vọng phục hồi của kinh tế thế giới sẽ diễn ra theo mô hình nào còn tùy thuộc vào thời gian kéo dài của đại dịch, cũng như mức độ ảnh hưởng của nó. Tại Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) lần thứ 50 tại Davos (Thụy Sĩ) hồi đầu năm nay, hơn 50 nhà kinh tế đã tham gia khảo sát của Reuters về khả năng phục hồi của nền kinh tế toàn cầu dưới tác động của dịch Covid-19, đồng thời đưa ra năm kịch bản về triển vọng phục hồi kinh tế toàn cầu, gồm mô hình chữ V, U, W, L và SWOOSH (logo của thương hiệu thể thao nổi tiếng Nike). 

Dự báo phục hồi theo hình chữ V được coi là kịch bản lạc quan nhất đối với nền kinh tế toàn cầu. Sau khi đi xuống, nó sẽ nhanh chóng trỗi dậy, lấy lại tốc độ tăng trưởng như thời kỳ trước đại dịch với một loạt hiệu ứng “bật lò xo”. Các chuyên gia kinh tế cho rằng, khi giới doanh nghiệp hoạt động trở lại thì nền kinh tế sẽ có khả năng phục hồi nhanh vào quý III và quý IV - 2020. Với kịch bản hình chữ U, thời gian trì trệ sẽ kéo dài hơn sau sự sụt giảm ban đầu do dịch bệnh, nhưng cuối cùng vẫn là sự trở lại của xu hướng tăng trưởng. Trong kịch bản hình chữ U, thời gian hồi phục sẽ mất hơn hai quý bởi kinh tế thế giới rơi vào khủng hoảng còn tồi tệ hơn cả năm 2008. Điều này xảy ra có thể do lệnh “giãn cách xã hội” tác động lên nhiều ngành, lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế, trong đó có du lịch. Các hãng hàng không và du lịch là những lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, vì không thể khai thác các chuyến bay. 

Kịch bản chữ W đáng lo ngại hơn, ngụ ý rằng kinh tế thế giới có thể phục hồi trong thời gian ngắn, sau đó lại suy giảm hơn nữa. Điều này có khả năng xảy ra sau khi các lệnh phong tỏa được nới lỏng. Tuy các hoạt động kinh tế quay trở lại song nhiều doanh nghiệp bị phá sản, tỷ lệ thất nghiệp tăng, nguy cơ suy thoái vẫn hiện hữu khi làn sóng đại dịch Covid-19 thứ hai đang xuất hiện tại hầu khắp các quốc gia. 

Theo trang NatWest, nếu dịch Covid-19 bùng phát trở lại, các quốc gia thay vì có thể đạt được sự phục hồi theo kịch bản tối ưu nhất là mô hình chữ V thì sẽ phải chứng kiến diễn biến kinh tế đi theo đồ thị hình chữ W (phục hồi ngắn và tiếp tục suy thoái mạnh), hoặc tệ hơn là đồ thị hình chữ L (suy thoái sâu và giữ đáy trong thời gian dài). Kịch bản chữ L được giới chuyên gia đánh giá là đáng báo động nhất, xuất hiện khi nền kinh tế chưa thể bật dậy nếu đại dịch Covid-19 tiếp tục lan rộng trên toàn cầu, dẫn tới phải áp dụng nghiêm các lệnh phong tỏa. Một kịch bản khác được phần lớn các nhà hoạch định chính sách đưa ra, đó là  nền kinh tế thế giới sẽ phục hồi theo mô hình giống logo SWOOSH. Theo đó, nền kinh tế thế giới sẽ mất nhiều thời gian để “chạm đáy”, sau đó phục hồi với tốc độ chậm nhưng chắc chắn. Các nhà hoạch định chính sách dự báo nền kinh tế thế giới sẽ có sự sụt giảm mạnh, sau đó là quá trình phục hồi chậm chạp, nhiều nền kinh tế phương Tây bao gồm cả Mỹ và EU, sẽ không thể quay trở lại quy mô như năm 2019 cho tới cuối năm 2021, thậm chí xa hơn. 

Nhiều người đặt câu hỏi rằng kịch bản phục hồi kinh tế thế giới sẽ là “bật dậy” nhanh theo mô hình chữ “V”, hay trì trệ kéo dài theo mô hình chữ “L”, hoặc phục hồi chậm nhưng chắc như biểu tượng SWOOSH? Câu hỏi này hiện chưa có đáp án, bởi triển vọng tăng trưởng phụ thuộc rất lớn vào diễn biến của dịch bệnh. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, nếu thế giới có thể nhanh chóng dập dịch, tìm ra vaccine kháng virus SARS-CoV-2 thì tăng trưởng kinh tế sẽ sớm trở lại. Nếu không, tình trạng “hôn mê sâu” của nhiều nền kinh tế có thể còn kéo dài. Một số nền kinh tế đã bắt đầu nới lỏng giãn cách xã hội, mở cửa trở lại, nhưng thế giới vẫn đối mặt giai đoạn phong tỏa mới khi dịch bùng phát lần hai.